Eurofyzjesjongfestival
It Eurofyzjesjongfestival (Ingelsk: Eurovision Song Contest, Frânsk: Concours Eurovision de la Chanson) is sûnt 24 maaie 1956 in jierlikse presintaasje en kompetysje fan ferskes en wurdt útstjoerd op telefyzje yn Europa; sûnt 1967 wurdt it festival ek yn lannen bûten Europa útstjoerd. Fierder is it festival op it ynternet te folgjen. It festival hat de namme te tankjen oan it "Eurovision TV Distribution Network", in ûnderdiel fan de Europeeske Radio-uny (EBU). Oan it sjongfestival kin elk aktyf lid fan de EBU meidwaan, wêrtroch't ek guon lannen dy't bûten Europa lizze meidwaan kinne. It giet om lannen yn Noard-Afrika, it Midden-Easten en West-Azië. Sûnt 2015 docht ek Austraalje mei oan it festival hoewol't it gjin lid is fan de EBU.
| Eurofyzjesjongfestival | ||
 tillefyzjeprogramma
| ||
| makkers | ||
| basearre op | Festival fan San Remo | |
| muzyk | Te Deum fan Marc-Antoine Charpentier | |
| presintaasje | ||
| presintaasje | ôfhinklik fan organisearjend lân | |
| skaaimerken | ||
| sjenre | muzyk | |
| start | 1956 | |
| tal ôfl. | 76 | |
| lân/lannen | leden fan de EBU | |
| netwurk | tilefyzje radio ynternet | |
| stjoerder | Eurovision TV Distribution Network | |
| taal | Ingelsk Frânsk | |
| webside | Webstee fan de organisaasje | |
Skiednis bewurkje seksje
It earste sjongfestival, basearre op it Italiaanske "Festival fan San Remo", wie in geastesbern fan de EBU. It earste festival fûn plak yn 1956, doe't sân lannen meidiene, elk mei twa ferskes. Denemark en Eastenryk waarden diskwalifisearre om't harren oanmelding te let binnenkaam. It Feriene Keninkryk keas derfoar om net mei te dwaan, omdat dêr al it "Festival of British Popular Songs" organisearre waard. Al gau groeide it tal dielnimmende lannen fierder. Yn 1969 wie it de earste en iennige kear dat der meardere lannen tagelyk wûnen: Frankryk, Nederlân, Spanje en it Feriene Keninkryk.
Guon lannen diene yn de rin fan de jierren net mei. Denemark die tusken 1966 en 1978 net mei om't de Deenske omrop it festival in toanbyld fan minne smaak fûn. Yn 1970 lutsen de oare Skandinavyske lannen, Eastenryk en Portugal har foar ien kear werom nei it debâkle fan 1969, doe't der op it festival yn Madrid fjouwer winners wiene.
Fan 1997 ôf gie it sjongfestival fierder mei syn tiid mei. Beslisten hjirfoar de jury's (besteande út in mjuks fan fakminsken en minsken dy 't krekt neat mei de muzykwrâld te krijen hiene) oer de punten, fan no ôf wiene it de minsken thús dy't fia de telefoan, en letter ek fia ynternet, de winner oantsjutte koene.
Yn 2004 wie der op 'e nij in weach fan nije dielnimmers. Om dit mooglik te meitsjen waard de opset yngeand op 'e nij besjoen, tenei soe der in foarronde komme, in pear dagen foar it festival, dêr't de 10 bêste ferskes út trochstjitte soene nei de grutte finale. De lannen dy't it ôfrûne jier by de bêste 10 einige wiene krigen daalks tagong ta de finale. By de edysje fan 2008 waard der foar it earst yn de skiednis twa heale finales hâlden.
Foar de edysje fan 2009 waard der op 'e nij in sjuery ynfierd, dy't foar de helte fan it totale oantal punten meitelle soe (de oare helte bliuwt it resultaat fan it publyk).
Yn 2024 waard de Nederlânske dielnimmer diskwalifisearre fanwegen in ynsidint krekt foar de repetysje fan de finale.
Organisaasje bewurkje seksje
De eare fan it organisearjen fan it Eurofyzjesjongfestival giet nei de winner fan it foargeande jier. Utsûndering dêrop wiene de festivals fan 1957, 1960, 1963, 1972, 1974, 1980 en 2023.
De festivalfinale wurdt heal maaie (mar yn earder jierren ek wol begjin maaie of ein maaie of yn maart of april) op sneontejûn om 21 oere Midden-Europeeske Tiid live útstjoerd. By lannen mei West-Europeeske Tiid is dat dan om 20.00 oere en yn lannen mei East-Europeeske Tiid om 22.00 oere. It festival fan 2012 yn Azerbeidzjan waard troch it lokale tiidsferskil fan 3 oeren mei de Midden-Europeeske tiid dêr yndie útstjoerd op sneintenacht fan 0.00 oere ôf wêrby't de puntetelling en de winner pas fier nei 3 oere pleatslike tiid bekend waarden. De letter ynfierde heale finales starte ek om 21 oere, op tiisdei en tongersdei.
Opset bewurkje seksje
It Eurofyzjesjongfestival bestiet sûnt 2004 út 1 heale en sûnt 2008 2 heale finales, folge troch in finale dêr’t maksimaal 26 lannen oan meidwaan kinne. De iennige útsûndering hjirop wie 2015, doe't Austraalje foar it earst meidie en foar de gelegenheid fuortendaliks yn de finale stie, wêrtroch 't der 27 finalisten wiene. Sûnt 2004 moatte de measte lannen harren earst kwalifisearje út in heale finale. Alle shows moatte live útstjoerd wurde troch de dielnimmende omroppen. Foar elk lân mei ien artyst mei ien liet meidwaan, en treed dat live op yn de shows dêr 't dat lân oan meidocht.
Rigels bewurkje seksje
Tal ferskes bewurkje seksje
Utsein by it earste festival, doe 't mar sân lannen meidiene, tinget per lân ien ferske mei. Fanwegen in groeiend tal potinsjele dielnimmers is sûnt 1993 socht nei ferskate wizen om it tal dielnimmers te beheinen, sadat ek de lannen út it eardere Eastblok, dy't har fan dat jier ôf oanmelden, meidwaan koene sûnder dat it programma te lang waard. In ferske mei net langer duorje as trije minuten.
Utfierjenden bewurkje seksje
It hjoeddeistige reglemint jout oan dat foar in lân maksimaal seis artiesten op it poadium stean meie. Dy moatte uterlik op 31 desimber fan it jier fan it festival minimaal 16 jier âld wêze. Der is gjin restriksje foar wat harren nasjonaliteit oanbelanget, sadat bygelyks de Kanadeeske Céline Dion Switserlân fertsjintwurdigje koe en de fiif winners foar Lúksemboarch gjin fan allen berne binne yn dat lân. Ek foar Monako steane der faaks bûtenlânske artysten op it poadium. Yn de perioade fan 1973 oant en mei 1976 en fan 1999 ôf is it tastien om yn elke willekeurige taal te sjongen. In protte lannen kieze sûnt dy tiid foar it Ingelsk om’t hja fynt dat men yn dy taal it publyk better berikke kin.
Grutte Fiif bewurkje seksje
In oantal lannen komt, ûnôfhinklik fan harren einplak yn de finale fan it foargeande festival, automatysk yn de finale. Dizze lannen hoege dus net oan te treden by ien fan de heale finales.
By de oprjochting fan de saneamde Grutte Fjouwer yn 2000 bestie dy út Frankryk, Dútslân, Spanje en it Feriene Keninkryk. Sy tankje harren garandearre finaleplak oan harren finansjele stipe oan it festival. Yn 2011 waard Itaalje oan dit selskip taheakke, wêrtroch ’t de Grutte Fjouwer, de Grutte Fiif waard.
Sjuery bewurkje seksje
Ynternasjonaal proses bewurkje seksje
De winner fan it festival wurdt bepaald troch it jaan fan punten troch elk dielnimmend lân oan harren tsien favorite ferskes. Elk lân jout de punten ferplichte troch 50% publyk en 50% karkommisjes. De dielnimmers trede hjirta twa kear op, ien kear foar de karkommisjes en ien kear foar de tillefyzje-sjoggers; de karkommisjes beoardielje de dielnimmers in dei earder as de sjoggers, by in spesjale "Sjueryshow". Elke sjogger kin ûnder de tv-útstjoering telefoanysk of fia ynternet op it ferske fan syn of har foarkar stimme.
Dielnimmende lannen meie net op harsels stimme. Ek de karkommisjes meie gjin punten jaan oan harren eigen lân. De krityk dêrop is dat de stimmen fan lytse lannen like swier wage as fan grutte lannen wylst der minder minsken stimd hawwe. Fan 1975 oant en mei 2015 joech elk lân in set fan 1 oant en mei 8, 10 en 12 punten, fan 2016 ôf binne dat twa sets punten. Foar 1975 wiene der ferskate wizen wêrop't de punten ferdield waarden.
Nul punten bewurkje seksje
It komt net faak foar dat in dielnimmend lân sûnder punten bliuwt. As dat wol bart, wurdt dat oantsjut mei de term "nul points". Der hawwe mei-inoar 39 ferskes west dy't gjin punten krigen hawwe. Noarwegen en Eastenryk oerkaam dit beiden fjouwer kear en dy binne dêrmei rekôrhâlders.
Winners bewurkje seksje
It Eurofyzjesjongfestival is sân kear wûn troch Ierlân en Sweden, dy binne dêrmei tegearre rekôrhâlder. Frankryk, Lúksemboarch, Nederlân en it Feriene Keninkryk wûnen elk fiif kear. Fan de lannen dy't al mear as 30 kear meidiene wachtsje Syprus, Malta en Yslân noch altyd op harren earste oerwinning.
De suksesfolste artyst is Johnny Logan. Hy wûn trije ris it sjongfestival foar Ierlân, wêrfan twa kear as sjonger. De tredde oerwinning behelle er as tekstskriuwer. Loreen wûn út namme fan Sweden de edysjes fan 2012 en 2023.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Sjoch ek bewurkje seksje
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: | ||
|
