Tsjerke fan Garmerwâlde: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
RomkeHoekstra (oerlis | bydragen)
Side makke mei "{{Ynfoboks bouwurk | namme = Tsjerke fan Garmerwâlde | ôfbylding = Tsjerke en toer fan Garmerwâlde.jpg | ôfbyldingsbreedte..."
(Gjin ferskil)

De ferzje fan 31 mrt 2021 om 19.42

De Tsjerke fan Garmerwâlde (Garmerwolde) is in romanogoatysk gebou út de 13e iuw. De tsjerke is sûnt 2003 oerdroegen oan de Stifting Alde Grinslânske Tsjerken. De PKN-gemeente Garmerwâlde-Thesinge-Stedum-Ten Post hâldt regelmjittich earetsjinsten.

Tsjerke fan Garmerwâlde
bouwurk
lokaasje
lân Nederlân
provinsje Grinslân
plak Garmerwâlde
adres Doarpswei
bysûnderheden
type bouwurk Tsjerke
boujier 13e iuw
boustyl Romanogotyk
monumintale status ryksmonumint
monumintnûmer 9780 [1]
offisjele webside
PKN Garmerwâlde-Thesinge-Stedum-Ten Post

Skiednis

 
Van Oeckelen-oargel

Ek al liket de tsjerke tsjintwurdich foar in doarp as Garmerwâlde noch in foars gebou, it is noch mar in diel fan de 13e-iuwske krústsjerke, dy't der oant de 19e iuw stien hat. De muorren fan de noch besteande bou binne tige ryk fersierd mei siermitselwurk, bôgen, friezen en profilearre finsters.

De âlde roomske parochytsjerke waard yn 1594 protestantsk. Alles wat die tinken oan de roomske earetsjinst waard ferwidere, útsein de piskina.

Nei't yn 1845 earder noch reparaasjes oan it gebou útfierd wienen, namen de tsjerkfâlden yn 1859 it beslút om de brekfallige midsiuwske tsjerke ôf te brekken en te ferfangen troch nijbou. It twa traveeën lange skip fan de tsjerke waard dêrnei sloopt, mar de plannen foar de nijbou fan de arsjitekt J. Maris pakten te djoer foar de gemeente út en sadwaande blea de sloop beheind ta allinne it skip. It koer bleau mei it dwersskip stean. Te sjen is wer't it skip op de rest fan de tsjerke eartiids oansleat, mar de wat ruïne-eftige hoeken fan it westlike skip binne mei âlde stien weropboude dielen om sjen te litten wer't de muorren ea sitten ha.

De frijsteande 13e-iuwske toer wie noch yn de jierren 1840 restaurearre en bleau ek sparre foar ôfbraak. De heal ôfbrutsen tsjerke waard op 'e nij ynrjochte, mar it befoel sa net en besletten waard it koer en de eardere krusing mei wanden fan de dwersearms ôf te sluten, in sitewaasje dy't duorre oant de iere jierren 1940. Fan 1941 oant 1943 waard de tsjerke restaurearre.

It ynterieur fan de tsjerke waard yn de jierren 2013-2014 wer restaurearre. Oanlieding wie de degeneraasje fan de yn 1941-1943 oanbrochte pleisterlaach.

De tsjerke wurdt tsjintwurdich ek brûkt foar edukative aktiviteiten fan de Stifting Alde Grinslânske Tsjerken.

Ynterieur

Yn de tsjerke stiet in preekstoel út 1740. De hearebank yn it noardlik dwersskip mei in ryk fike opsetstik is 17e-iuwsk. De tsjerkebanken krigen by de restauraasje fan 2013 de hjoeddeiske kleur. De restauratie is afgerond in 2014.

De 17e iuwske klokken waarden yn de Twadde Wrâldkriich út de tsjerke helle. Allinne de âldste klok út 1604 kaam nei de befrijing werom.

Muorreskilderings

By de restauraasje yn de Twadde Wrâldkriich waarden yn de meloenfoarmige ferwulften 16e-iuwske muorreskilderings ûntdutsen, dy't mooglik troch Jan fan Aken oanbrocht binne. Mei stipe fan it ryk slagge it keunstskilder Gerhard jansen om de skilderings wer foar it ljocht te heljen en te restaurearjen. Te sjen binne foarstellings út it libben fan Kristus, lykas de ferkundiging, de berte, de oanbidding fan de Trije Kenings, de dea fan Marije, en it stjerren fan Kristus (de hôf, Jezus foar Pilatus, de Krusiging en de Opstanning). Oannommen wurdt dat it byldprogram yn it tsjerkeskip oanfolle waard mei foarstellings oer de Himelfeart en Pinkster. De muorreskilderings binne sûnt 2013 restaurearre.

Ofbylden

Oargel

It oargel waard yn 1851, noch foar de ôfbraak fan it skip, boud troch Petrus van Oeckelen. De restauraasjes fan 1943 en 1964 brochten feroarings óan it ynstrumint oan, dy't by de fasearre restauraasje tusken 1995 en 2019 werom draaid binne en werby't safolle mooglik autentyk materiaal van Van Oeckelen brûkt waard. Ek de oargelkas krige de oarspronklike kleuren werom. It oargel hat 20 registers en in oanhongen pedaal.

Keppeling om utens

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:
  • Alle Middeleeuwse Kerken, Peter Karstkarel, ISBN 9789033005589
  • Groninger Kerken, útjefte Stifting Alde Grinslânske Tsjerken, july 2015