Lânoanmakkerij: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
L Kneppelfreed hat de side Untginning omneamd ta Lânoanmakkerij fan de trochferwizing: is Frysker. Frysker.nl jout hjir foarkar foar.
red
Rigel 1:
'''UntginningLânoanmakkerij''' of '''lânoanmakkerijûntginning''' is it yn kultuer bringen fan woeste grûnen ([[woast lân]]). Earst wurdt der gewoanwei foar drûchlizzing soarge. At soks needsaaklik is wurde der diken oanlein en folget de einlike ûntginning: it ferneatigjen fan de âlde fegetaasje, it sortearen fan profyllagen en egalisaasje fan minne ûndergrûn. As lêste it regelmjittich ferdielen fan de beskikbere goede grûn.
 
Fan âlds is der meast ûntgûnoanmakke op it sân ([[De Wâlden]]) en it fean ([[Lege Midden]] en lâns de Kompanjonsfearten. Nei ± [[1880]] waarden tûzenen bunders heide ûntgûnoanmakke en in grutte oerflakte feangrûnen, no de feanpolders. De oerflakte woestewoaste grûn is hjirtrochdêrtroch ôfnomd, in diel is ek tige geskikt foar bebosking, natoerreservaar en rekreaasje. Sa skatte it Agrarysk Wolfeartsplan Fryslân dat yn 1957 noch sa'n 4500 bunder woestewoaste grûn neamd wurde kin. it gie dan meast om woestewoaste feangebieten petgatkompleksen út de âlde, min-oteofte-mear wylde ferfeantingen yn de Stellingwerven, Haskerlân, It Hearrenfean en Dantumadiel. Foar de Fryske lânbou hat ûntginningit oanmeitsjen dan net folle belang mear.
 
Wol fan betsjutting is deit ûntginningoanmeitsjen fan kultuerlân dat destiidseartiids ferkeard ûntgûnoanmakke iswaard, of sterk ferâldere. HjirfoarDêrfoar kamen yn Fryslân yn 1957 rûchwei 55.000 ha yn de beneaming, ofwol 20% fan de kultuergrûn. WerûntginningIt fannijs oanmeitsjen kin bestean yn egalisearje, brekke en skuorre fan min trochlittende lagen, sortearjen fan lagen ( minne nei ûnderen en goede nei boppe ta wurkje) en út in kombinaasje hjirfandêrfan. De grins tusken ûntginningoanmeitsjen en werûntginningfannijs oanmeitsjen is lykwols net altyd goed oan te jaan. Yn in kompleks fan petgatenpetgatten kinne de gatten as goede grûn en de sethagen as minne kultuergrûn opfetten wurde.
 
Foarbylden fan werûntginningfannijs oanmeitsjen yn Fryslân: djipspitten fan âlde heideprofilen, fan âlde feangrûnen; ploeien of spitten fan it saneamde skalterfean yn it suden fan it Lege Midden , in plaatfoarmich bulterige en tige drûchtegefoelige steurende laach; sleatdimpen en egalisearjen; djipploeien fan minne knipkaaigrûn ensfh. en werûntginningfannijs oanmeitsjen kin mei de hân dien wurde of masinaal. It earste is allinnich rendabel yn it ramt fan wurkleazensbestriding. De kosten fan werûntginningit fannijs oanmeitsjen farieardefariearre sterk, it hinge ôf fan de djipte fan bewurking en de eventuele needsaak fan sortearensortearjen fan de lagen. By deit fannijs werûntginningoanmeitsjen kinne bygelyks wetterbehearsking, ûntsluting en ferkaveling rindabel wurde. It ekonomysk buorkjen wurdt dan ek befoardere.
 
{{boarnen|boarnefernijing=