Bitgummole: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
L →‎Skiednis: - tusken-n
RomkeHoekstra (oerlis | bydragen)
Ynfoboks tafoege, skiednis wat feroare; it stik oar de ynfrastruktuer fan diken nei oare doarpen ferhûze en ûnder ûntsluting ûnderbrocht (heart eins net ûnder skiednis). Alles ûnder 'Ferskaat' yntegrearre yn oare tekstdielen. Fierder hjir en dêr útwreide.
Rigel 1:
{{Universele ynfoboks stêd
[[Ofbyld:Map NL Menameradiel Bitgummole.png|thumb|300px|right|de [[himrik]] fan Bitgummole]]
| namme =
[[File:Bitgummole, Grifformearde tsjerke.jpg|thumb|De Grifformearde tsjerke fan Bitgummole]]
| ôfbylding = 2023 Bitgummole, tsjerke en pastorij.jpg
'''Bitgummole''' is in [[Fryslân|Frysk]] [[doarp]] yn 'e [[gemeente (bestjoer)|gemeente]] [[De Waadhoeke]], east fan [[Berltsum]]. Oant de [[gemeentlike weryndieling]] fan [[1 jannewaris]] [[2018]] hearde it ta [[Menameradiel]]. It doarp hie yn [[2017]] 911 ynwenners. Oant [[1963]] wie it in [[buorskip]] fan [[Bitgum]].
| ôfbyldingsbreedte = 260
| ôfbyldingstekst = ''Tsjerke en pastorij''
| wapen =
| ynwennertal = 915 <small>(2022)</small> <ref>[https://allecijfers.nl/buurt/bitgummole-waadhoeke/ Alle Cijfers]</ref>
| oerflak = 5,11 km², wêrfan: <br> lân: 5,1 km² <br> wetter: 0,01 km² </br>
| befolkingstichtens = 179 ynw./km²
| stêdekloft =
| hichte =
| lân = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1 = Provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]]
| bestjoerlike ienheid 2 = Gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ofbyld:Flagge fan de Waadhoeke.PNG|20px]] [[De Waadhoeke]]
| bestjoerlike ienheid 3 =
| namme bestjoerlike ienheid 3=
| bestjoerlike ienheid 4 =
| namme bestjoerlike ienheid 4=
| boargemaster =
| stedsyndieling =
| stifting =
| postkoade =
| tiidsône = [[UTC]] +1
| simmertiid = UTC +2
| koördinaten = {{Koördinaten yn tekst|53_14_06.9_N_5_42_16.1_E_scale:12500_type:landmark_region:NL|53° 14' N 5° 42' E}}
| webside = [https://www.bitgummole.nl/index.php?p=historie Side Bitgummole]
| ôfbylding2 =
| ôfbyldingstekst2 =
| ôfbylding3 =
| ôfbyldingstekst3 =
| mapname = Fryslân
| lat_deg = 53
| lat_min = 14
| lat_sec = 06.9
| lat_dir = N
| lon_deg = 5
| lon_min = 42
| lon_sec = 16.1
| lon_dir = E
}}
'''Bitgummole''' is in [[Fryslân|Frysk]] [[doarp]] yn 'e [[gemeente (bestjoer)|gemeente]] [[De Waadhoeke]], east fan [[Berltsum]]. Oant [[1963]] wie it in [[buorskip]] fan [[Bitgum]].
 
==Skiednis==
Bitgummole is in jong doarp dat pas yn 1963 selsstannich waard en foarhinne by Bitgum hearde. It ûntstie by de [[nôtmole]] dy't de bewenners fan de state [[Grut-Terherne|Grut Terherne]] yn de [[16e iuw]] bouwe litten hawwe.
Yn it earstoan wie de bebouwing byinoar op de ''Skreedyk'', in stik [[Middelsee]]dyk dat as trochgeande wei fan [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] nei [[Berltsum]] tsjinne. It lei oan de middelseedyk en efter in dwersdyk troch de eardere Middelsee, de Langestrjitte-Skreedyk. Dy waard om 1300 oanlein om it efterlân te beskermjen tsjin heech wetter. Dus in doarp op de grins fan twa lânskipstypes: it âlde kwelderlânskip mei in lytsskalige mozaïekferkaveling en it iepen en strakke polderlânskip fan de eardere Middelsee. Letter waard ek bylâns oare ferbiningswegen boud, en nei de fyftiger jierren tusken dy wegen. In echt sintrum hat Bitgummole nea hân. Bitgummole is ûntstien by de [[nôtmole]] dy't de bewenners fan de state [[Grut Terherne]] yn de [[16e iuw]] bouwe litten hawwe. De mole is yn [[1864]] ôfbaarnd en net wer opboud.
[[Ofbyld:Grutterherne1869.jpg|thumb|left|250px|''Grut Terherne foar de ôfbraak'']]
Grut Terherne stie krekt westlik fan it hjoeddeiske doarp súdlik fan de wei nei Bitgum en waard yn 1879 ôfbrutsen. It tagongshek is noch jimmeroan oanwêzich. De bylden dêrop en in gevelstien fan de poarte wurde bewarre yn it Frysk Museum. Mooglik stie der op Dyksterhûzen noch de Buma State, oarspronklik in stins dy't yn 1511 foar it earst neamd waard.<ref>[http://www.stinseninfriesland.nl/BumaStateBeetgumermolen.htm#:~:text=De%20Buma%20State%20stond%20te%20Beetgum%2C%20Dyksterhuzen%201%2C%20gemeente%20Menaldumadeel.&text=De%20oudste%20bekende%20vermelding%20van%20de%20Stins%2FState%20dateert%20uit%201511.&text=In%20%22Oudheden%20en%20gestichten%20van,stinsen%20Buwma%20en%20Aysma%20staan%22. Stinzen in Friesland, oproppen 19 jannewaris 2023]</ref> De [[kop-hals-romppleats]] dy't op dat plak stie baarnde yn 1970 ôf en waard ferfongen troch in moderne pleats. Letter soe de famylje [[Buma (laach)|Buma]] op de pleats wenne ha.
De nôtmole is yn [[1864]] ôfbaarnd en net wer opboud. Bitgumermole is in lintdoarp oan de Middelseedyk en efter in dwersdyk troch de eardere Middelsee, de Langestrjitte-Skrédyk, dy't as trochgeande wei fan [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] nei [[Berltsum]] tsjinne. Dy waard om 1300 oanlein om it efterlân te beskermjen tsjin heech wetter. Bitgummole wie dus in buorskip op de grins fan twa lânskipstypes: it âlde kwelderlânskip mei in lytsskalige mozaïekferkaveling en it iepen en strakke polderlânskip fan de eardere Middelsee. Letter waard ek bylâns oare ferbiningswegen boud, en nei de jierren 1950 tusken dy wegen, sadat de bebouwing wol kompakter waard, mar noch altiten sûnder buorren.<ref>[https://www.bitgummole.nl/index.php?p=historie Side Bitgummole]</ref> In echt sintrum hat Bitgummole nea hân.
[[Ofbyld:2023 Bitgummole, Sikkemabuorren.jpg|thumb|250px|left|''Sikkemabuorren'']]
Yn 1892 krige Bitgummole foar it earst in eigen tsjerke. Dat waard de [[Grifformearde Tsjerken yn Nederlân|grifformearde]] tsjerke, dy't sûnt de [[Ofskieding fan 1834|ôfskieding]] foarhinne oan de (eartiids) Alde Berltsumerdyk yn Bitgum stie. Dat earste tsjerkje fan Bitgummole waard yn 1925 ferfongen troch in [[Grifformearde tsjerke (Bitgummole)|nij monumintaler gebou]] fan de arsjitekt [[Ane Nauta]].
 
It doarpBitgummole wie sterk op de lânbou rjochte en hie in [[feiling]] en in [[legere lânbouskoalle]]. Tsjintwurdich wenje der in soad forinzen yn it doarp, dy't yn Ljouwert wurkje. Oant de [[tsjinstesektorgemeentlike weryndieling]] ynfan Ljouwert[[1&nbsp;jannewaris]] wurkje[[2018]] hearde Bitgummole ta [[Menameradiel]].
 
De belangrykste ûntslutingswei wie de J.H. van Aismawei, in gedielte fan de Middelseedyk, dêr't de measte huzen oan stiene. It wie de trochgeande wei fan Ljouwert oer [[Berltsum]] nei [[Minnertsgea]] en [[Seisbierrum]]. Troch de oanleine Westergoawei (S10) is de funksje fan de Van Aismawei as trochgeande dyk ferfallen. Dêrneist binne der ferbiningsdiken nei doarpen yn de omkriten: ‘de Ingelumerdyk nei [[Ingelum]], de Menamerdyk nei [[Menaam]] (nei it oanlizzen fan it [[Noard-west Tangint]] gjin trochgeande dyk mear), en de Langestrjitte rjochting [[Stiens]]. Bylâns dizze diken is geandewei ek bebouwing komd. Troch de oarspronklike dykbebouwing en lettere bebouwing lâns ferbiningsdiken hat Bitgumermole gjin buorren dêr't omhinne boud is. [[Bestimmingsplan]]nen fan nei de jierren 50 hawwe derfoar soarge dat it gebiet tusken de diken yn beboud waard sadat de bebouwing wol kompakter waard, mar noch altiten sûnder buorren.
 
== Mienskip ==
Bitgummole docht in soad yn 'e mande mei de oanbuorjende doarpen Bitgum en [[Ingelum]].
=== Ynwenners ===
[[Ofbyld:2023 Bitgummole, earder kafee oan de J.H. van Aismawei.jpg|thumb|260px|''Kafee'']]
* [[1964]] - 909
* [[1969]] - 840
* [[1974]] - 889
* [[2004]] - 920
* [[2017]] - 911
 
=== Tsjerke ===
{{Apart|Grifformearde tsjerke (Bitgummole)}}
* [[Grifformearde tsjerke (Bitgummole)|Grifformearde tsjerke]] ([[Protestanske Tsjerke yn Nederlân|PKN]]-gemeente Bitgum-Bitgummole-Ingelum-Marsum)
[[Ofbyld:2023 Bitgummole, J.H. van Aismawei.jpg|thumb|260px|''J.H. van Aismawei'']]
=== Skoalle ===
Yn 2016 naam de doetiidske gemeente Menameradiel it beslút om in nij brede skoalle te bouwen op it plak fan de kristlike basisskoalle. Sawol de kristlike basisskoalle Mooitaki ([https://mooitaki.nl/p/Home/cbo-cbsmooitaki2%7C71c4049d-f756-4da6-b431-fedb10b01c91/ webstee]) en de iepenbiere Martenaskoalle ([https://www.martenaskoalle.nl/ webstee]) binne yn de yn 2018 iepene nijbou ûnderbrocht. Ek de bern fan Bitgum en Ingelum geane dêr nei skoalle.<ref>[https://lc.nl/friesland/Ruim-2-miljoen-voor-school-Bitgummole-21486233.html Ljouwerter Krante, 7 july 2016]</ref>
 
===Mienskipslibben Ferienings ===
* [[muzykkorps]]: [[Looft den Heer (Bitgummole)|Looft den Heer]]
* gymnastiekferiening Dynamyk
 
[[Ofbyld:2023 Bitgummole, De Fang.jpg|thumb|260px|''Keunstwurk "De Fang" '']]
=== Befolkingsferrin ===
{| class="wikitable" style="width:450px"
|-
! style="text-align:left;"| Jier || 1964 || 1969 || 1974 || 2004 || 2017 || 2022
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left;"| '''Ynwenners''' || 909 || 840 || 889 || 920 || 911 || 915
|}
[[Ofbyld:2023 Bitgummole, pleats J.H.van Aismawei 17.jpg|thumb|260px|''Pleats oan de J.H. van Aismawei'']]
=== Berne yn Bitgummole ===
* [[Berend Nauta]] (1906-1988), PvdA-boargemaster
* [[Hielke van der Heide]] ([[1919]]), maresjaussee en fersetsman.
* [[Jarich de Vries]] ([[1915-1965]]), kabaretier en revuskriuwer
* [[Tetman de Vries]] ([[1915-1988]]), kabaretier en revuskriuwer
* [[Hielke van der Heide]] ([[1919-1944]]), maresjaussee en fersetsman.
* [[Gerben Wartena]] ([[1923]]), steatelid
* [[AuckJabik Peanstravan der Bij]] ([[1954]]1941-), skriuwster
* [[Auck Peanstra]] ([[1954-2016]]), skriuwster
* [[André Kuipers (keatser)|Andre Kuipers]] (1972-)
* [[Tryntsje Nauta]] (1981-), fotograaf
 
== FerskaatUntsluting ==
De belangrykste ûntslutingswei wie de J.H. van Aismawei, in gedielte fan de Middelseedyk, dêr't de measte huzen oan stiene. It wie de trochgeande wei fan Ljouwert oer [[Berltsum]] nei [[Minnertsgea]] en [[Seisbierrum]]. Troch de oanleine Westergoawei (S10) is de funksje fan de Van Aismawei as trochgeande dyk ferfallen. Dêrneist binne der ferbiningsdiken nei doarpen yn de omkriten: ‘de Ingelumerdyk nei [[Ingelum]], de Menamerdyk nei [[Menaam]] (nei it oanlizzen fan it [[Noard-west Tangint]] gjin trochgeande dyk mear), en de Langestrjitte rjochting [[Stiens]].
* Yn Bitgummole soe in [[stins]] stien hawwe dêr't yn [[1511]] oer skreaun waard. Letter soe de famylje [[Buma (laach)|Buma]] op de pleats wenne ha.
* [[Auck Peanstra]] wie in bekende Fryske skriuwster út Bitgummole.
* De iepenbiere skoalle fan Bitgummole hjit Martenaskoalle; de kristlike skoalle hjit Mooitaki.
* Oan Dyksterhuzen stie eartiids de [[Bumastate (Bitgummole)|Bumastate]].
 
== Strjitten ==
De Hammeringen, Dyksterhuzen, [[Ingelum]]erdyk, De Bosk, Hogerhuisdyk, It Bosklân, It String, J H van Aismawei, K van der Meijstrjitte, Langestrjitte, Lytsedyk, Menamerdyk, Moalderspaad, [[nije lannen|Nijlân]]sdyk, Sikkemabuorren, Terhornestrjitte.
 
== Publikaasjes ==
* {{Aut|Kingma, T.}} - Bitgum Skiednis fan Bitgum en Bitgummole. ( Fryske Akademy, Ljouwert 1988. Rige steds-, doarps- en streekskiednissen nûmer 2. Akademy-nûmer 694. ISBN 90-6171-694-2. 292 siden)
 
== Sjoch ek ==
Line 44 ⟶ 100:
 
{{Boarnen|boarnefernijing=
* {{Aut|Kingma, T.}} - Bitgum Skiednis fan Bitgum en Bitgummole. ( Fryske Akademy, Ljouwert 1988. Rige steds-, doarps- en streekskiednissen nûmer 2. Akademy-nûmer 694. ISBN 90-6171-694-2. 292 siden)
* [http://www.bitgummole.nl Pleatslik Belang Bitgummole]
* [http://www.bitgum.eu/cpg1410/thumbnails.php?album=8&page=6&sort=nd ansichten âld Bitgummole]
{{reflist}}
* [http://www.stinseninfriesland.nl/BumaStateBeetgumermolen.htm Oer Bumastate]
----
{{Commonscat|Bitgummole}}
}}
[[Kategory:Bitgummole| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Menameradiel]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Waadhoeke]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Menameradiel]]