Perzyske Ryk: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
ik haw it útwreiding mei de ûntsteanskiednis, moat noch wol neisjoen wurde op staveringflaters
No edit summary
Rigel 3:
 
==It ûntstean fan it Ryk==
Om [[559 f. Kr.]] ferienige [[Sirus II de Grutte]] de yn dy tiid ferdielde keninkriken fan de [[Persen]] en [[Meden]]. Hy makke in ein oan it wichtige Middenryk dat troch syn pake [[Astyages]] regearre waard. Sius neamde himsels [[shah]] en gong fierder my syn oermasterings. Hy oermastere [[Lydyë]] yn [[Lyts-Aazje]] en brocht syn manlju nei Sintraal-Aazje. De âlde stêd [[Babylon]] foel yn syn hannen en dertrochdêrtroch krigeneamde hyse naamhim asin oermasterder fan goedwillichgoede oermastererwil. Hy stelde in ferneamferneamd [[hanfesthânfest]] op dêr't er yn taseit om Babylon net te terrorisearjen of har ynstellings en kultuer te ferneatigjen.
 
De soan fan Sirus, [[Cambyses II]], foege troch oermasterings [[Alde Egypte|Egypte]] ta oan it Perzyske ryk. It Ryk soe har grutste útwreiding berikeberikke ûnder [[Darius I]]. Dy liede syn legers de fallei fan de rivier de [[Indus (rivier)|Indus]] yn en nei Jeropa ta. Yn [[GrikenlânGrikelân]] waard syn ynvaasje stopthoholden neidatnei't er de ferneamde [[Slach by Marathon]] ferlear. In soan fan Darius, [[Kserkses I|Kserkses]] soe it letter op 'e nij besykje, mar ferlear alyksaallyksa tsjin de Griken, yn de [[Slach by Salamis]] yn [[480 f. Kr.]].
 
DoeDoedestiids destiids wywie it Perzyske ryk fan Agaemeniden it grutste en krêftichste ymperium oant dan ta. Wat foaral wichtich wie, it ryk waard goed liedelaat en wie slimtûk organisearre. Under Darius waard it keninkryk yn om-ende-by tweintich provinsjes ferdield dat troch fan ''[[satraap|satrapen]]'' (gûverneurs) late waard. Hy sette in belêstingsysteem op, yntrodusearjenyntrodusearre it postsysteem fan de Assyrjers dat er fierder útwreide en lietlit wegen oanlizze dat benammen de handelhannel tefertuten goede kaamdie. Ek naam er fan it [[Assyryske ryk]] it gebrûk oer fan [[geheim agent|geheime agent]]en, de "Eagen en Earen fan de Kening", dy't him op de hichteynljochtings hâldenjoegen oer de stân fan saken yn it ryk. De Persen lieten de lokale kultueren gewurde en dat kaamdie it imperiumymperium tefertuten goeden, meidat de oermastere folken gjin behoefteferlet hienen omfan ynin opstân te kommen.
 
Tidens it tiidrek fan de Agaemeniden, wie it [[zoroastrisme]] de [[godstsjinst]] fan de hearskers en it meastpartmeastepart fan de befolking. DizzeDy religy leit de klam op de universele striid tusken goede en kweade goaden. It Zoroastrisme en har mystyke lieders, de saneamde [[Magi]], hearehearre taby de Perzyske kultuer.
 
==Sjoch ek==