Fryske Frijheid: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
No edit summary |
wat útwreide oer de oarsprong, fan nl |
||
Rigel 4:
Oft dyselde situaasje ek gou foar de [[Romeinen yn Fryslân|Romeinske tiid]] is net dúdlik. Wol skriuwe de Romeinske boarnen al oer de Friezen as in folk dat yn minne omstannichheden libbet, mar de seinings fan it Romeinske ryk net wol, om't it dy betelje moat mei syn frijheid.
Oft dy frijheid in rjocht wie, of fuortkaam út omstannichheden sa min dat gjin hear der belang by hie, is ek net wis. Der hat al sprake west fan in [[Karelsprivileezje]] dat dizze frijheid fêstlein hawwe soe, mar der wurdt no oannaam dat dat, as it bestien hat, in falsifikaasje west hat
==Oarsprong==
Oan de ein fan de [[Midsieuwen]] wie Fryslân yn elts gefal belangryk genôch dat der in eigen groep fan ealju yn ûntstie, en dat ek de ealju fan bûten har each der op rjochten. Op himsels wie mei dy eigen Fryske ealju de frijheid al foar in grut part ferdwûn, mar as de formele ein fan de Fryske frijheid wurdt it gearkommen fan dy twa groepen ealju sjoen. Foar 1500 wienen de Fryske ealju al ûnderdiel wurden fan it feodale systeem, trochdat se sels feodale titels oannamen, of troch bûtenlânske machthawwers oerwûn waarden.▼
De deaslach op greve [[Arnulf]] yn [[993]] liket it earste teken van de ''Libertas'' fan de Friezen. Dizze Fryske greef sneuvele by een poging syn opstannige ûnderdienen ta hearrigens te twingen. De moard op in oare greve [[Hindrik de Fette]] yn [[1101]] wurdt sjoen as it feitlik begjin fan de ''Fryske frijheid''. Dizze Frijheid waard yn elts gefal op 3 novimber [[1248]] troch de kening fan it [[Hillige Roomske ryk]] [[Willem II fan Hollân|Willem II]]. Dat die der neidat er help krige hie fan de Friezen by it belis fan de stêd [[Aken (stêd)|Aken]]. Yn [[1417]] waard dit op 'e befêstige troch keizer [[Sigismund fan it Hillige Roomske Ryk|Sigismund]] dy't Fryslân ta ''ryksonmiddellijk'' gebiet ferkleare. Dêr stjit tsjinoer dat oare keizers Fryslân yn lien jûn hawwe, bygelyks [[Lodewijk IV fan it Hillige Roomske Ryk|Lodewijk IV]] oan de grêven fan [[Hollân]].
Neffens lettere skriuwers soe de frijheid ôfkomstich wêze fan it sanneamde [[Karelsprivilege]] dat [[Karel de Grutte]] oan [[Magnus Forteman]] jûn hie, as beleanning foar de oermastering fan Rome. Ferskate boarnen meitsje fan dat [[Karelsprivileezje]] of de Magnuskerren. It orizjineel is fuort rekke, neffens guon ynmetsele yn de muorre fan in Tsjerke. Nei alle gedachten dy fan [[Almenum]], [[Ferwâlde]] of [[Aldeboarn]].
▲Oan de ein fan de [[Midsieuwen]] wie Fryslân yn elts gefal belangryk genôch dat der in eigen groep fan
Sûnt dy tiid libbet der in sterke tradysje yn Fryslân fan de ferlerne Fryske frijheid. Mar it byld dêrfan feroaret dúdlik mei it feroarjen fan de tiden. De hjoeddeiske wearde fan dy frijheid leit dan ek net yn it weromsjen nei in tiid dy't mear as fiif ieuwen tebek leit, mar mear as symboal fan de [[Friezen]] as selsstannich folk. Wat dy frijheid betsjut, hinget dêrmei ôf fan hoe't men dat folk telt.
| |||