Sûmearje

Sumearje (ek Sûmearje of Shumer, Egyptysk Sangar, Bibels Shinar) is de namme foar in âlde ryk, kultuer, omkriten en antike beskaving dat yn it súdlike part fan Mesopotaamje lei (tsjintwurdich súdeast Irak), wêr de rivieren Eufraat en Tigris yn de Perzyske Golf uitmûnet. De Sumearjers neamden it lân sels ki-en-gir (it lân fan de beskaafde hearskers). Tegearre mei de noardlike streek Akkad makke it diel út fan it Twastreamenlâ. Sumearje wurdt wol beskôge as de ierste beskaving fan de wrâld.

Sumearje op de overzichtskaart van Mesopotamië.

De Sumearyske beskaving bestie út in samling fan stêdsteaten. Alle stêdsteaten hienen har eigen foarst. Om-ende-by 3.500 f.Kr. waard de lieder fan de machtigste stêdsteat kening fan de Sumearje.

Skiednis

De skiednis fan Sumearje wurdt yn trije tiidrekken opdield:

• de Urukperioade, sirka 4000-3000 f. Kr. Yn dizze perioade festigen de Sumearjers har yn it lân. Doarpen waakse út ta stêden en fan alle stêden waard Uruk de wichtichste troch har Inannatimpel.
• de Jemdet Nasr-perioade, sirka 3100-2900 f.Kr. Yn dizze perioade feroaren de sintra fan stêden yn hillichdommen, de befolking nimt yn oantal en de yrrigaasje wurdt yntrodusearre wêrtroch de opbringsten fan de lânbou tanimme.
• de Iere Dynaasje,
• de Akkadtiid
• en de Ur III-perioade.

De skiednis fan Sumearje beslagge in tiidrek fan 3800 oant 2000 f. Kr.. Nei de Sumearjers wurdt it gebiet dominearre troch de Babyloanjers.