|
[[Ofbyld:hunebed_D14_eexterhalte.jpg|frame|Hunebed D14 teyn [[Eexterhalte]]]]
In '''hunebedhunebêd''' of '''dolmen''' is in megalityske ([[Gryksk]]: mega = grut, lithos = stien) stienkeamer út de [[prehistoarje]], troch minsken makke, dy't bestiet út steande ''draagstiennendraachstiennen'', oerdekt troch platte ''dekstiennen''. HunebeddenHunebêden en oare dêrmei te fergelykjen [[bouwurk|bouwselsbousels]] binne yn hiel Noardwest-Jeropa fûn fan [[Portegal]] oant [[DenemarkenDenemark]] en yn Grut-Brittanje en Ierlân. Guons hawwe oan de binnekantbinnenkant ynskriptysynskripsjes of fersiersels dy't yn de stien beitele binne. Eartiids waarden hunebeddenhunebêden oerdekt mei ierde sadat sy op grutte heuvels liken.
Yn Nederlân steane noch 54 hunebedden, wêrfan 52 yn de provinsje [[Drinte]]. De oare twa steane yn de provinsje [[Grins]]. In skoftlang is der ek fan útgongen dat yn [[Gaasterlân]] yn Fryslân oerbliuwsels fûn wienen fan in hunebed, mar út letter ûndersiekûndersyk dy bliken dat hjir sprake wie fan in saneamde [[stienkiststienkiste]]. Troch [[A.E. van Giffen]] waard yn de earste helte fan de [[19e ieu]] foar it earst strukturearre [[argeology|argeologysk]] ûndersyk dien en oer de hunebedhunebêd publisearre.
In soad hunebeddenhunebêden binne yn de rin fan de ieuwen fernield, omdat de stiennen brûkt waarden as boumateriaal foar wegen en huzen. In goed foarbyld is de Grutte Tsjerke yn [[Emmen]] dêr't foar de ûnderkant fan de toer stiennen fan hunebedden brûkt binne. Ek binne guon hunebeddenhunebêden ferwoesteferwoaste troch [[religy|religieuzereligjeuze]] fanaten yn eardeearder tiden, omdat sy se as [[heiden]]ske bouwurken beskôgen.
{| align="left"
==Skiednis==
De hunebeddenhunebêden binne boud yn de [[stientiid]], sawat 5000 jier lyn troch folken dy't oantsjutten wurde mei de sammelnamme [[TrechterbekerkultuerTrachterbekerkultuer]]. Dizze namme is ôflaat fan de foarm fan harren ierdewurk. Nei alle gedachten foarme dizze folken troch harren grutte ferspriedingsgebiet giengjin homogeen geheel. Oer de skiednis fan dit folk is amperoan wat bekend.
WittenskappersWittenskippers tinke dat deit hunebedhunebêd in [[prehistoarje|prehistoaryske]] grêfkeamer west ishat, mar dat is lykwols net goed bewezen, omdat [[skelet]]ten of resten fan minsken út dy tiid ûntbrekke. Dat soe komme kinne troch de tastân fan de buoiemboaiem: skeletten kinne folslein fergeanfergien. Wol binne der grutte oantallen en foarwerpen fûn yn sawat alle hunebeddenhunebêden. Dat lêste soe der op wize kinne dat de hunebeddenhunebêden wol wer brûkt waarden as begraafplak. Moogik hienen hunebedden foar dizze minsken in religieuzereligjeuze betsjutting en fungearre it as [[hillichdom]].
De stiennen dêr't de hunebeddenhunebêden mei boud binne komme út de Skandinavyske lannen ([[Noarwegen]] en [[Sweden]]). ZeSe binne yn Nederlân telannebedarre ten tide fanyn de [[Ystiid]] troch it skowende lâniis. Doe't alle iis oan de ein fan de iistiid smolten wie bleaunen de meifierde stjiennenstiennen achter.
==MegalietenMegaliten==
Yn hiel Noardwest-Jeropa binne [[megalietmegalyt|megaliten]]en fariërendfariearend yn grutte fan inkele meters oant soms wol tweintich. Benammen yn [[Frankryk]] by [[Karnak]] en yn [[Ierlân]] en [[Grut-Brittanje]] komme se in soad foar, bygelyks [[Stonehenge]]. Har komôf is krekt as mei de hunebeddenhunebêden ûndúdlik en ek net seker dat dizze troch minsken fan de trechterbekerkultuertrachterbekerkultuer oprjochte binne. Foar de bou fan de megalietenmegaliten en de hunebeddenhunebêden binne lykwols deselde soartsoarte fan stiennen brûkt.
==Keppeling omt utens==
* [http://www.hunebedden.nl/ In wiidweidich oersjoch mei foto's en beskriuwingen fan alle hunebeddenhunebêden yn Nederlân]
* [http://www.stonepages.de/ Stonepages (hiel wiidweidich)]
* [http://members.chello.nl/r.j.triest/dolmens.html Hunebed fotoHunebêdfoto's troch Robert Triest]
[[Kategory:Prehistoarje]]
| 