Patriottetiid yn Boalsert: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
oersetting
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
Rigel 23:
== Unrêst yn Boalsert ==
[[Ofbyld:1750 0nder de pilaren.jpg|thumb|left|300px|De dille (= brêge) by Easterwierrum ± 1750, mei de herberch, wêr't fan hynder wiksele waard]]
Yn de simmer fan [[1787]] lôge it konflikt op, net allinnich omdat de stêd Utert oanfallen waard. EindEin meimaaie werdwaard hetit de [[exercitiegenootschap]]peneksersysjegenoatskippen inyn FrieslandFryslân verbodenferbean nieuweom nije wapens aanoan te schaffenskaffen. StudentenStudinten en hooglerarenheechleararen inyn FranekerFrjentsjer werdwaard verbodenferbean aanoan exercitieseksersysjes deelmei te nemendwaan. InYn augustus verboodferbea ProvincialeProvinsjale StatenSteaten, bijby de dreigingdriging vanfan eenin PruisischePrusyske inval Hollandynfal, hulpHollân te biedenhelpen. EenIn tientaltsiental FrieseFryske statenledensteateleden onderûnder leidinglieding vanfan [[Court Lambertus vanfan Beyma]], de leiderlieder vanfan de FrieseFryske patriotten, verschansteferskânze zichhim daaropdoe inyn [[FranekerFrjentsjer]]. InYn BolswardBoalsert werdenwaarden inyn de eersteearste weekwike vanfan septemberseptimber eenin aantaloantal defensievedefinsive maatregelen getroffennomd: hetit stadjestedje is binnen eenin weekwike doortroch de vrijwilligefrijwillige schutterijskutterij inyn staatsteat vanfan paraatheid gebrachtbrocht. De bolwerkenbolwurken werdenwaarden opgehoogdophege onderûnder leidinglieding vanfan de uitút [[Siegen]] afkomstigeôfkomstige schoolmeesterskoalmaster H.C. Achenbach, eenin exeks-militairmilitêr uitút hetit [[StaatseSteatske leger]].<ref>LaterLetter doortroch justitiejustysje ''gehaathate vanwegefanwege zijnsyn bedaarde krijgskundekriichskunde''.</ref> ErDer werdwaard 500 guldengûne geleendliend vanfan de advocaatabbekaat Taco Mesdag om de arbeiders op zaterdagavondsneontejûn inyn de kroegkroech uitút te betalenbeteljen.
{{wurk}}
Yn de simmer fan [[1787]] lôge it konflikt op, net allinnich omdat de stêd Utert oanfallen waard. Eind mei werd het de [[exercitiegenootschap]]pen in Friesland verboden nieuwe wapens aan te schaffen. Studenten en hoogleraren in Franeker werd verboden aan exercities deel te nemen. In augustus verbood Provinciale Staten bij de dreiging van een Pruisische inval Holland hulp te bieden. Een tiental Friese statenleden onder leiding van [[Court Lambertus van Beyma]], de leider van de Friese patriotten, verschanste zich daarop in [[Franeker]]. In Bolsward werden in de eerste week van september een aantal defensieve maatregelen getroffen: het stadje is binnen een week door de vrijwillige schutterij in staat van paraatheid gebracht. De bolwerken werden opgehoogd onder leiding van de uit [[Siegen]] afkomstige schoolmeester H.C. Achenbach, een ex-militair uit het [[Staatse leger]].<ref>Later door justitie ''gehaat vanwege zijn bedaarde krijgskunde''.</ref> Er werd 500 gulden geleend van de advocaat Taco Mesdag om de arbeiders op zaterdagavond in de kroeg uit te betalen.
 
NietNet iedereelke patriot inyn BolswardBoalsert waswie bereidree de rebellerenderebelearjende "''FranekerFrjentsjerter StatenSteaten''" te steunen, zosa blijktblykt uitút de processtukkenprosesstikken.<ref>RijksarchiefRyksargyf FrieslandFryslân, invynf. nr. 14-4424, 4425, 4435, 4436, 4442, 4450, 4462, 4463, 4470, 4471.</ref> ErDer hebbenhawwe zichfûleindige fellediskusjes discussies voorgedaanwest op maandagavondmoandeitejûn 10 septemberseptimber, nadatneidat de plaatselijkepleatslike herbergherberch ''t Fontein'' inyn de MarktstraatMerkestrjitte wasomsingele omsingeldwie doortroch eenin vliegendfleanend legertjelegerke vanfan vijftigfyftich patriotten, afkomstig uitút [[BarradeelBarradiel]]. HetIt personeel hoordehearde binnenbinnendoar gevloekgeflok en getiergeraas. De officierenoffisieren vanfan de vrijwilligefrijwillige schutterijskutterij, diedy't binnen vergaderdenin gearkomst hienen, werdenwaarden voorfoar stijfkoppenstiifkoppen uitgemaaktútmakke. De officierenoffisieren moestenmoasten hetit ''declaratoir'' (eenin pleidooipleidoai voorfoar herstel vanfan rechtenrjochten en vrijhedenfrijheden) nietnet lezenlêze, maarmar ondertekenenûndertekenen, zodatsadat hetit nognoch diezelfdedyselde avondjûns konwerombrocht wordenwurde teruggebrachtkoe! TotOant diepdjip inyn de nacht werdwaard bijby BoltjesBoltsjes thuisthús de ontstaneûntstiene situatiesituaasje besprokenbesprutsen en koffiekofje gedronkendronken. OokEk onderûnder de bevolkingbefolking ontstondûntstie angsteangst. EenIn vrouwfrou, diedy't ooitea haarhar huishûs oranje hadferve geverfdhie, waswie fuort gelijkdy diejûn avondbegûn begonnenom hetit overoer te schilderenskilderjen.
 
De ''auxiliairen'' (helptroepen) werdenwaarden de eersteearste nacht ondergebrachtûnderbrocht inyn de schoolskoalle vanfan meestermaster Achenbach. De volgendeoare dagdeis werdenwaarden de stadspoortenstedspoarten geslotensluten en de bruggenbrêgen gebarricadeerdbarrikadearre, nadatneidat erder gezamenlijkmienskiplik wasparadearre geparadeerdwie. NogNoch snelgau werdwaard een poging ondernomenbesocht de stadskasstêdskas inyn veiligheidfeilichheid te brengenbringen. P. Westerbaan en zijnsyn vrouwfrou, inyn eenin [[sjeessjeas]] opûnderweis wegnei naar LeeuwardenLjouwert, werdenwaarden 18 km achternagezetenefteneisitten, tot aanoant de brugbrêge bijby [[OosterwierumEasterwierrum]]. BijBy de terugkeerweromkomst vanfan hetit gezelschapselskip stelde burgemeesterboargemaster D. Eerdmans yn in toespraaktaspraak voorfoar hetit geldjild aanoan de StatenSteaten inyn FranekerFrjentsjer te schenkenskinken. NaNei afloopôfrin werdwaard bijby Westerbaan thuis nogthús eennoch borrelien geschonkenkocht.
 
Om eenin lang verhaalferhaal kortkoart te makenmeitsjen, nanei eenin weekwike gedelibereerdeliberearjen erkende de dralendesleauwe vroedschapfroedkip vanfan BolswardBoalsert op [[17 septemberseptimber]] [[1787]], nadatneidat eenin zestalseistal afgevaardigdenôffurdigen hetit stadhuis wasstêdhûs binnen gedrongenkrongen wie, alsas enigeienige stadstêd inyn FrieslandFryslân de "''Pretense StatenSteaten''" inyn FranekerFrjentsjer. De patriotsepatriottyske burgemeestersboargemasters B. Braaksma en Eerdmans stemdenstimden toeta, zodatsadat de rustrêst inyn hetit stadjestedsje zouweromkomme kunnen terugkerenkoe. HetIt standpuntstânpunt vanfan Cornelis van den Burg behoefthoecht nauwelijkseins uitlegnet útlein te wurden. De andereoare burgemeestersboargemasters zatensieten al wekenwiken thuisthús, nietnet reewillich om hokfoar bereidaksje enigedan actieek te ondersteunenûndersteunen.
 
InmiddelsWyls dreigdedrige [[Court Lambertus van Beyma|Van Beyma]] de dijkendiken doortroch te stekenstekken alsas FrieslandFryslân bezetbeset zouwurde wordensoe doortroch eenin onderdeelûnderdiel vanfan hetit PruisischPruisyske leger, dat naarnei hetit noordennoarden oprukteopluts. A. Lycklema à Nijeholt, eenin textielhandelaartekstylhandeler uitút BolswardBoalsert, vertroksette samen metmei de zilversmidsulversmid B. Jelgerhuis ôf om eenin aantaloantal kanonnen uitút [[SlotenSleat (Frieslandstêd)|SlotenSleat]] naarnei [[De Lemmer]] te verslepenferslepen. ToenDoe't op zondagmiddagsneintemiddei [[23 septemberseptimber]] duidelijkdúdlik werdwaard dat prins Willem V teruggekeerdwerom waskomd naarwie yn Den HaagHaach, erder net onvoldoendegenôch steun vanfan de bevolkingbefolking waswie, de financiëlefinansjele middelenmiddels beperkt warenwienen, FrankrijkFrankryk niet tenet hulphelpen zoukomme komensoe, werdwaard hetit de patriotten inyn FrieslandFryslân oanret om aangeradenoer viaDe Lemmer en [[StavorenStarum]] naarnei Amsterdam te vluchtenflechtsjen. EenIn tweetaltwatal, de kolonel J. Boltjes en de majoormajoar F. de Boer, vluchtteflechte (viaoer AmelandIt Amelân) naarnei Bremen. Wopko Cnoop leendeliende de laatstelêste nognoch honderdhûndert guldengûne.
 
== Neiwurking ==