|
[[Image:Roihuvuori water tower - Helsinki Finland.jpg|thumb|250px|Wettertoer yn [[Helsinky]]: 52 m heech en in ynhâld fan 12.000 m³ (dit is in tige grutte wettertoer, as fergeliking: hjirmei kin in stêd fan mear as 100.000 ynwenners ienin dei fan wetter foarsjoen wurde)<ref>Rekkenjend mei in wetterferbrûk fan 110115 liter per ynwenner per dei, it (gemiddeld wetterferbrûk yn Belgje)Fryslân neffens: De loop van het Friese water - G. ter Haar, P.L. Polhuis</ref>]]
[[Image:Naaldwijk watertoren.jpg|thumb|250px|Wettertoer yn [[Naaldwyk]]]]
In '''wettertoer''' is in wettertank dy’t op in sekere hichte boud is. ItDe prinsipewetterkolom fanyn de kommunisearjende fettentoer wurdt brûkt om de druk yn it [[wetterlieding |wetterliedingnet]]net]] konstant te hâlden. Dy druk is evenredich mei it [[peil]] fan it wetter: foar elke tsien [[meter]] stiichtis de druk mei sa. 10 N/sm² heger (ofwol 100 kilo [[Pascal (ienheid)|Pascal]]). By wetterbedriuwen is it noch altyd wenst de druk út te drukken yn 'meters wetterkolom', de ôfleverdruk (en dus de hichte fan de wettertoer) is ûngefear 30 meter wetterkolom. By in te hege druk, mear as 40 mwk, soenen de liedingen en kranen skea oprinne kinne, by minder as 20 mwk komt der in te leech [[debyt]] út de kraan. Dy hichte is ''ynklusyf'' in eventuele natuerlike ferheging wêropdêr't de wettertoer op boud is. ▼
▲In '''wettertoer''' is in wettertank dy’t op in sekere hichte boud is. It prinsipe fan de kommunisearjende fetten wurdt brûkt om de druk yn it [[wetterlieding|wetterliedingnet]] konstant te hâlden. Dy druk is evenredich mei it [[peil]] fan it wetter: foar elke tsien [[meter]] stiicht de druk mei sa. 10 N/sm² (ofwol 100 kilo [[Pascal (ienheid)|Pascal]]). By wetterbedriuwen is it noch altyd wenst de druk út te drukken yn 'meters wetterkolom', de ôfleverdruk (en dus de hichte fan de wettertoer) is ûngefear 30 meter wetterkolom. By in te hege druk, mear as 40 mwk, soenen de liedingen en kranen skea oprinne kinne, by minder as 20 mwk komt der in te leech [[debyt]] út de kraan. Dy hichte is ''ynklusyf'' in eventuele natuerlike ferheging wêrop de wettertoer boud is.
==Pleatsing en ynhâld==
[[Image:Roihuvuori watertower2.png|thumb|left|Skema wetterfoarsjenning troch wettertoer]]
It [[ynhâld|folume]] fan it [[wetter]] yn in wettertoer moat genôch wêze om it peil (en dus de druk) konstant te hâlden by skommelingenskommelings yn it ferbrûk. Soks kin bygelyks barre yn it skoft fan in fuotbalwedstryd as elkenien tagelyk nei it húske giet of by in grutte liedingbrek. Ek byBy brân moatkin derit wetternet levereek brûkt wurde foar bluswetter.
Oarspronklik hienen wettertuorren dêrom in grutte "kop", dy't de skommelings opfong, en wêrtroch de [[pomp]]en dy't it wetter op dy hichte brochten bysteat hoegden te wêzen de piken opfangen te kinnen. Troch de hege kostpriis fan wettertuorren en it oantaasten fan it lânskip wurde de measte nije tuorren, net al te grut, op in sa heech mooglik plak boud. Om wol genôch buffer te hawwen wurdt der dan in grutter reservoir ûnder boud. Der wurdt dan kontinu wetter fan de buffer nei de wettertoer pompt. Dit betsjut al dat de pompe by steat wêze moat wetter te pmpen sa hurd at it ôfnaam wurdt fan it net.
De gemiddelde ynhâld fan in wettertoer leit tusken de 450 m<sup>3</sup> en 2500 m<sup>3</sup><ref>http://www.tmvw.be/default.aspx?id=99&mid=69</ref> en in hichte fan 20 - 60 meter. Troch de grutte ôfmjittings en it faak karakteristike uterlik is de wettertoer byldbepalend foar de omjouwingomkriten. Der binne in soad minsken dy’t in wettertoer net misse wolle. Doe ‘tDoe‘t yn [[2007]] sprake wie fan it ôfbrekken fan de Akkrumer wettertoer waard der fuort in aksjegroep oprochte om dat te kearen..
==Skiednis==
Wettertuorren waarden yn de wrâld boud sûnt [[1836]]. De earst boude wettertoer fan Nederlân wie de [[wettertoer (Den Helder)|wettertoer fan Den[[De Helder]], dy ‘t fanyn [[1856]] is.
Op syn heechst wienen der yn Nederlân sirka 260 wettertuorren. Yn 2006 stienen der noch 170, wêrfan de helt noch brûkt wurdt. De wettertuorren fan bg. [[Amsterdam]] en [[Utert (stêd)|Utertt]] wurde noch brûkt. Party oare wettertuorren krije in oare bestimming, lykas wente ([[ De Jouwer]] ) of restaurant. De wettertoer fan It Hearrenfean is yn [[1982]] sloopt omdat opknappen te djoer wie.
Tsjintwurdich is de taak fan in wettertoer yn Fryslân oernommen troch [[pomp (masine)|pompen]] en [[regelder]]sregelders. De pompen hawwe as neidiel dat se útfalle kinne by in stroomsteuring,; soksoars koeas by in klassike wettertoer netis der dan gjin buffer yn de tank. Fanwege de wetlike leveringsplicht hawwe de drinkwetterbedriuwen wol faak foarsjennings as dieselpompen of [[Needstroomfieding#Needstroomaggregaat|needstroomsystemen]] om de gefolgen fan in steuring te beheinen.
Fan de wettertuorren dy’t der noch stean, hawwe de measte de status fan [[monumint (erfgoed)|monumint]]. Inkele arsjitekten fan wettertuorren yn Nederlân wienen:
* [[Hendrik Sangster]]
* [[Jan Schotel]]
* [[H. Vriens]]
Ek breder -aktive arsjitekten as [[Roelof Kuipers]] en [[Jos Wielders]] hawwe wettertuorren ûntwurpen.
== [[Wettertuorren yn Fryslân]] ==
Ofbyld:Watertoren Dokkum 10w.JPG|[[Dokkumer Wettertoer|Dokkum]]
Ofbyld:Watertoren Franeker 03cw.JPG|[[Frjentsjerter Wettertoer|Frjentsjer]]
Ofbyld:Watertoren Joure uo.JPG|[[Jouster Wettertoer|De Jouwer]], ferboud ta wenhús
Ofbyld:Watertoren Leeuwarden 08cw.JPG|[[Akwastate|Ljouwert]]
Ofbyld:Watertoren Lippenhuizen.JPG|[[Lippenhúster Wettertoer|Lippenhuzen]]
<gallery>
Ofbyld:Water tower Aalsmeer.JPG|[[Wettertoer (Aalsmeer)|Aalsmeer]]
Ofbyld:Water Tower Aalten.JPG|[[Watertoren (Aalten)|Aalten]]
Ofbyld:?|[[Wettertoer (Assendelft)|Assendelft]]
Ofbyld:WatertorenBarendrecht.jpg|[[Wettertoer Ofbyld|Barendrecht]]
Ofbyld:Watertoren-bennebroek.jpg|[[Wettertoer (Bennebroek)|Bennebroek]]
Ofbyld:?|[[Wettertoer (Bodegraven)|Bodegraven]]
Ofbyld:Bussum 17juni2006 010.jpg|[[Wettertoer (Bussum)|Bussum]]
Ofbyld:?|[[Wettertoer (Coevorden)|Coevorden]]
Ofbyld:Watertoren Delden.jpg|[[Wettertoer (Delden)|Delden]]
Ofbyld:Watertoren Delft 21juni2006.jpg|[[Wettertoer (Delft)|Delft]]
Ofbyld:Watertoren Den Helder.jpg|[[Wettertoer (Den Helder)|Den Helder]]
Ofbyld:Deventer_Watertoren.JPG|[[Wettertoer Dimter|Dimter]]
Ofbyld:?|[[Wettertoer (Dirksland)|Dirksland]]
Ofbyld:Dubbeldamwatertoren.jpg|[[Wettertoer (Dubbeldam)|Dubbeldam]]
Ofbyld:De poldertoren.jpg|[[Poldertoer|Emmeloord]]
Ofbyld:?|[[Wettertoer (Enschede)|Enschede]]
Ofbyld:Watertoren_Goes.JPG|[[Wettertoer(Goes)|Goes]]
Ofbyld:Watertoren Noorderbinnensingel Groningen.jpg|[[Wettertoer (Grins)|Grins]]
Ofbyld:Rijnwoude 016.jpg|[[Watertoren (Hazerswoude-Rijndijk)|Hazerswoude-Rijndijk]]
Ofbyld:Watertoren-ijmuiden.jpg|[[Wettertoer (IJmuiden)|IJmuiden]]
Ofbyld:Watertoren-katwijk.jpg|[[Wettertoer (Katwijk)|Katwijk]]
Ofbyld:Koperen Hoogte.jpg|''[[De Koperen Hoogte]]'' in [[Lichtmis (Overijssel)|Lichtmis]], ferboud ta hotel-restaurant
Ofbyld:Watertoren-leiden.jpg|[[Wettertoer (Leien)|Leien]]
Ofbyld:?|[[Wettertoer (Meije)|De Meije]]
Ofbyld:?|[[Wettertoer (Meppel)|Meppel]]
Ofbyld:Monster watertoren.jpg|[[Wettertoer (Monster)|Monster]]
Ofbyld:Noordwijk watertoren2.jpg|[[Wettertoer (Noordwijk)|Noordwijk]]
Ofbyld:Watertoren-overveen.jpg|[[Wettertoer (Overveen)|Overveen]]
Ofbyld:Raamsdonksveerwatertoren.jpg|[[Wettertoer (Raamsdonksveer)|Raamsdonksveer]]
Ofbyld:Watertoren Rijswijk 21juni2006.jpg|[[Watertoren (Rijswijk)|Rijswijk]]
Ofbyld:WatertorenRoosendaal.jpg| [[Wettertoer (Roosendaal)|Roosendaal]]
Ofbyld:?|[[Wettertoer (Rotterdam)|Rotterdam]] [[De Esch]]
Ofbyld:?|[[Wettertoer (Schimmert)|Schimmert]]
Ofbyld:?|[[Wettertoer (Schoonhoven)|Schoonhoven]]
Ofbyld:?|[[Wettertoer (Stadskanaal)|Stadskanaal]]
Ofbyld:Watertoren Steenwijkerwold 07.JPG|[[Wettertoer (Steenwijkerwold)|Steenwijkerwold]]
Ofbyld:?|[[Wetertuorren yn Utert|Utert Lauwerhof]] (''[[Wetterliedingmuseum]]'')
Ofbyld:?|[[Wettertuorren yn Utert|Utrecht Amsterdamskestrjitwei ]]
Ofbyld:?[[Utrecht Amsterdamskestrjitwei ]]
Ofbyld:Vlaardingen watertoren.jpg|[[Wettertoer (Vlaardingen)|Vlaardingen]]
Ofbyld:Watertoren Wieringerwaard.jpg|[[Wettertoer (Wieringerwaard)|Wieringerwaard]]
Ofbyld:Water Tower Winterswijk.JPG|[[Wettertoer (Winterswijk)|Winterswijk]]
Ofbyld:Watertoren_(Woerden).JPG|[[Wettertoer (Woerden)|Woerden]]
Ofbyld:Watertoren Zandvoort.jpg|[[Wettertoer (Zandvoort)|Zandvoort]]
Ofbyld:Watertoren Zoetermeer.jpg|[[Wettertoer (Zoetermeer)|Zoetermeer]]
Ofbyld:Zwolle Watertoren 1907.jpg|[[Wettertoer (Swol)|Swol]]
</gallery>
== WettertuorrenSjoch yn Belgjeek ==
*[[List fan wettertuorren yn Nederlân]] ▼<gallery>
Ofbyld:GentbruggeWatertoren.jpg|[[Gentbrugge]]
Ofbyld:Landen - Watertoren.jpg|[[Landen (gemeente)|Landen]]
Ofbyld:Linden watertoren.jpg|[[Linden (België)|Linden]]
Ofbyld:Magnée chateau d eau 2.jpg|[[Magnée]] (gem. [[Fléron]])
Ofbyld:Oudenburg - Toren in tuin abdij.jpg|[[Oudenburg]]
Ofbyld:Watertoren Wijnegem.jpg|[[Wijnegem]]
Ofbyld:Watertoren Wommelgem.jpg|[[Wommelgem]]
</gallery>
== Keppeling om utens ==
*[http://www.watertorens.nl Nederlânske Wettertoer StiftingWettertoerstifting]
== Sjoch ek ==
▲*[[List fan wettertuorren yn Nederlân]]
| 