Filips de Goede: ferskil tusken ferzjes

'''Filips de Goede''', ek wol neamd '''Filips III fan Boergonje''' ([[Dijon]], [[31 july]] [[1396]] –- [[Brugge]], [[15 juny]] [[1467]]) wie hartoch fan [[Hartochdom Boergonje|Boergonje]] fan [[1419]] oant syn dea. As lânshear fan [[Graafskip Flaanderen]], [[Hartochdom Brabân]], [[Graafskip Namen]], [[Greefskip Hollân]], [[Hartochdom Limburch]] hat hy de basis lein fan de naasjefoarming yn de NederlânenNederlannen. Hy hat ek in koarte tiid Greve west fan [[Charolais]]. Filips is de stifter fan de [[Oarder fan it Gouden Flues]].

Nei de dea fan syn Heitheit, [[Jan sûnder Eangst]] folge Filips him op yn it Hartochdom Boergonje en yn de greefskippen Flaanderen en Arteseesje[[Arteezje]]. Hy waard ek baas fan it greefskip Namen yn [[1429]], de hartochdommen Braban en hartochdom Limburch troch erfopfolging fan Filips fan Saint-Pol ([[1430]]) [[Greefskip Hollân]], [[Greefskip seelânSeelân]] en [[Greefskip Henegouwen]] yn [[1433]] en yn [[1451]] hartochdom LuksemboarchLúksemboarch. ([[1451]])

Nei de moard op syn heit woe hy net al te folle fan dwaankrijen hawhawwe mei [Frankryk]. Hy begûn nei de grutte ekspânsje fan syn ryk him te rjochtsjen op de ynterne konsolidaasje fan al dy gebieten. Yn syn rol as hear fan de Nederlânske gewesten fierde hy in soad herfoarmingen yn dy’t it bestjoer oer syn gebieten makliker moasten meitsje moasten. Hy begûn mei de ynfiering fan in sintraal bestjoer foar alle Nederlânske gewesten en ek in sintrale rjochtspraak fierde hy yn. Tink oan de [[grutte ried fan Mechelen]]. Ek fierde Filips de goede in sintrale inningining fan belestingen yn, dit yn de foarm fan in ien inkele som fan jildjildsom foar it hiele gebied. Hoe oft dit opbrocht moast wurde moast, moasten sy selfsels beslute troch in goeie ferdielssleutel te meitsjen. Om dit oerlis mooglik te meitsjen waard troch Filips de [[Steaten-Generaal]] oprjochte. Dizze Steaten-Generaal waard foar it earst oproppen yn [[1464]] yn [[Brugge]]. Dizze maatrigelenmaatregels mei al dy sintrale ynstellingen fan Filips lei de basis foar de Nederlannen as lân. De gewesten waarden konfrontearre mei it feit dat se gesamelikemienskiplike belangen hienen omdat se ien foarst hienen.

By de earste fergaderinggearkomst fan de Steaten-Generaal waard it regintskip besprutsen. Filips woe graach op [[krústocht]]. Mar yn 1465, foar datfoardat hy fuort soe, sakke hy fuort yn gekte en syn soan [[Karel de Stoute]] naam doe de touwen yn hannen.

Filips de Goede wie de soan fan [[Jan sûnder EangstenEangst]] en [[MargarethaMargareta vanfan Beieren-Straubing]] en troude trije kear.

:Earste houwelikhouelik mei [[Michelle vanfan ValoisFalois]] (1395-1422),

:Twadde houwelikhoulik mei [[Bonne vanfan ArtesiëArteezje]] (1396-1425),

:Tredde houwelikhoulik op [[7 jannewaris]] [[1430]] te [[Sluis (stêd)|Sluis]] mei [[Isabella fan Portegal (1397-1472)|Isabella fan Portegal]]. Sy krigen ien bern: [[Karel de Stoute]] ([[1433]]-[[1477]]).

Filips hie 30 kendeerkende maitressenmêtressen en 18 butenechtelikebûtenechtlike bern

* [[CorneilleKorneille fan Boergonje]] (c.± [[1420]] - [[1452]]), ek wol neamd as CornelisKnillis fan [[Beveren]], ferstoarn by de [[slach fan Bazel]] ([[1452]]);

* [[Antoine fan Boergonje]] ([[1421]] - [[5 maaie1504maaie]] [[1504), graafgreve fan La Roche, [[Sainte-Menehould]], [[Guînes]], hear fan Crèvecoeur en [[Beveren (East-Flaanderen)|Beveren]];

* [[David fan Boergonje]], (c.± [[1427]] - [[1496]]) dy’t [[biskop fan Utert]] waard;

* [[Anna fan Boergonje]] (c.± 1435 - 1508), goefernantegûvernante fan [[Maria fan Boergonje (hartochginhartoginne)|Maria fan Boergonje]], trouttroud mei [[Adriaan vanfan Borssele]] en letter mei [[Adolf vanfan Kleef-Ravenstein]];

* [[RaphaëlRafaël fan Boergonje]] ek wol neamd as ''RaphaëlRafaël de Marcatellis'', (c.± 1437 - 1508), abt fan de Sint-Baafsabdij yn GentGint en fan de Sint-PietersabdijPitersabdij te OudenburgAldenburch;

* [[BoudewijnBoudewyn fan Boergonje]] (c.± [[1446]] - [[1508]]), hear fan Fallais, Peer, Boudour, Sint-Annaland, Lovendegem, Zomergem en Fromont;

* [[Filips fan Boergonje (biskop)|Filips fan Boergonje]] ([[1464]] - [[1524]]), Biskop fan Utert

Antoine en Corneille soenen syn lievelingsleavelingsbasterds basterdswest westhawhawwe. Sy droegen (earst Corneille, dan Antoine) de titel fan Grut basterd fan Boergonje.

Diplomatyk gie Filips de Goede folle foarsichtiger te wurk danas syn heit Jan sûnder EangstenEangst of syn soan Karel de Stoute. Hy makke handich gebrûk fan de twastriid tusken [[Ingelân]] en Frankryk yn de tiid fan de hûndert jierrigeHûndertjierrige oarloch. Mar hy woe him net echt minge yn it konflikt. Yn in kampanje tsjin compiegneCompiegne arrestearre hy [[Jeanne d’Arc]], dy’t hy útlevere oan de Ingelsen. ÚteinlikUteinlik twong hy yn [[1435]] de Frânske kening ta in frede my de namme [[fredeFrede fan Atrecht]]. Yn 1436 beslute hy ta in belis fan [[Calais]] om dizze stêd fan de Ingelsken ôf te pakken. Mar dit mislearre. Syn fjirder ekspânsjefierdere politykekspânsjepolityk wie foaral basearre op erfenissen en it opkeapjen fan titels.

It Boergondyske ryk omfette de tichtbefolke en it rykste gebied fan west West-[[Jeropa]]. Net tafallich liet Filips de Goede him dan ek neame ''"grand duc d'occitaine"'' (grutte hartoch fan it westen). Hy joech hjir hiel dúdlik mei oan dat hy ûnôfhinklik wie fan Frankryk. Hoewol't de boargers yn de stedenstêden mear en mear [[privileezjes]] krigen en mear ekonomyske macht, profitearjenprofitearre de aristokrasy op wielderige manier mei fan de rykdom fan it hof. Dat uteutere him yn grutte útjeften om klean en keunstfoarwerpen te keapjen. It skynt selfssels sa te wêzen dat oan it hof fan Filips de Goede yn de perioade [[1444]]-[[1446]] oant 2 persint fan ynkomstenbegrutting spandearre is spandearre oan de oankeap fan goud bekleidebeklaaide stof en side. De [[Oarder fan it Gouden Flues]] wie ferneamd om de grutte feesten. Filips boude skitterjende paleizen lykas [[Coudenberg]] yn [[Brussel]], [[Palais de ducs]] yn [[Dijon]]. Filips de Goede fûn in tapijt moaier mar undeûnder syn bewald berikte de skilderkeunst in toppunt mei masters lykas [[Van Eyck]] en [[Rogier van der Weyden]]. De Boergondyske skoalle ûntstie út in elite fan musisy [[Gilles Binchois]], [[Robert Morton]] en letter [[Guillaume Dufay]] dy’t allegear tsjinnetsjinnen yn de hofkapel fan de hartoggen.

Filips de Goede ferstoar yn Brugge op [[15 juny]] [[1467]]. De hiele stêd wie yn djippe rou. In roustoet en 20.000 taskôgers soenen him begeliede nei de [[Sint-Donaas katedraal]] werwêr't hy seremonieel te hof brocht is. Yn 1467 besliste Karel de Stoute om it stoffelikstoflik oerskotomskot fan syn heit nei syn útdruklike winsk oer te bringen nei it paleis fan de hartoggen fan Boergonje yn Dijon. Inkel it hert en de yngewanden, dy’t al apart wienen bewarre wienen binne efterbleaun yn [[Brugge]].

[[Kategory:Hartoch fan LuxemburgLúksemburch]]

[[Kategory:GraafGreve fan ArtesiëArteezje]]

[[Kategory:GraafGreve fan Boergonje]]

[[Kategory:GraafGreve fan Hollân]]

[[Kategory:GraafGreve fan Namen]]

[[Kategory:GraafGreve fan Flaanderen]]

[[Kategory:Hûs ValoisFalois]]