Wikipedy

Kommodus: ferskil tusken ferzjes

Skiednis ynteraktyf trochsjen
←Toan eardere ferskillenNeikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
L Bot - derby: nl:Commodus
No edit summary
Rigel 1:
{{wurk}}
[[Ofbyld:0057MC.jpg|right|thumb|250px|Kommodus, Museum Capitolani]]
'''Kommodus''', folút yn it [[Latyn]]: '''Marcus Aurelius Commodus Antoninus''', ([[31 augustus]] [[161]] – [[31 desimber]] [[192]]) wie [[Romeinske keizer|keizer]] fan it [[Romeinske Ryk|Rome]] tusken [[177]] en [[192]], wêrfan trije jier tegearre mei syn heit, [[Markus Aurelius]]. Neffens de de klassike, nei alle gedachten partidige skiedskriuwerij fan de [[Historia Augusta]] - wurdt er beskôge as yn fan de minste keizers fan it Romeinske Ryk. Yn alle gefallen wie de Romeinske [[Senaat (Rome)|Senaat]] min te sprekken oer him.
 
== Jeugd Skiednis==
=== FilmJeugd ===▼
Komodus wie it njoggende en ienich oerlibjende soan fan fan Markus Aurelius en [[Faustina de Jongere|Faustina]]. Hy waard berne yn [[Lanuvium]], Itaalje yn augustus [[161]]. Fan syn ierste jeugd ôf waard troch syn heit soarge dat er de best mooglike oplieding krige. De ferneamde arts [[Klaudius Galenus]] hie him as pasjint. Hy krige de titel ''Caesar'' doe't er fiif jier âld wie, wat betsjutte dat er fan dat stuit ôf offisjeel opfolger wie fan syn heit, dy't dêrmei ôfwike fan de tradysje sûnt keizer [[Nerva]], om in adoptyfsoan as opfolger te keazen (sjoch [[Adoptyfkeizers]]).
 
Line 9 ⟶ 11:
[[Ofbyld:Kunsthistorisches Museum Vienna June 2006 024.jpg|thumb|right|200px|Commodus' buste in het [[Kunsthistorisches Museum]], [[Wenen]]. Volgens [[Herodianus]] <ref>[http://books.google.com/books?id=d7DhHGX6wZkC&pg=PA59&dq=Commodus+appearance&sig=oHNII-3un-Rs1QhDGBwxsHxh-R0 Birley vertaalde [[Herodianus]]' beschrijving van Commodus (A.R. Birley: Septimius Severus).]</ref> was Commodus trots op zijn knappe uiterlijk met van nature blond en krullend haar.]]
 
=== Earste jierren as keizer ===
Yn [[177]] krige Kommodus de titel [[Augustus (titel)|Augustus]] en waard dêrtroch meikeizer fan it Romeinske Ryk, tagelyk mei syn heit. Yn itselde jier troude hy mei [[Bruttia Krispina|Krispina]]. Nei de dea fan syn heit yn [[180]] krige Kommodus de folsleine macht as keizer. Syn offisjele namme waard '''Marcus Aurelius Antoninus Commodus''', mar dizze namme wurdt letter wer feroare. Sûnt 180 die hy syn bêst om de frede yn it Ryk te bewarjen en beëinige de ekspânsje ie van het rijk, ingezet door zijn voorgangers. Hij sloot vrede met Germanië en keerde snel terug naar Rome waar hij zijn vader eerde met de titel 'Divus' (=''vergoddelijkte'').
 
=== ComplotKomplot ===
VolgensNeffens de derde-skiedskriuwers fan de tredde en vierde-eeuwsefjirde geschiedschrijversieu [[CassiusKassius Dio]], [[Herodianus]] en de anoniemeanonime auteurskriuwer vanfan de [[Historia Augusta]] bleeksoe de nieuwenije keizer denet kwaliteitenbeskikke vanoer zijndeselde vaderkwaliteiten alsas leidersyn nuheit. totaalEk tesoed ontberen.er Hijin zouprotte veelfijâns vijandenmakke hebbenhawwe gemaakttroch doorminne slechte vriendjespolitiekkornútsjepolityk en keuze van verkeerdeferkearde adviseurs. ZijnSyn zustersuster [[LucillaLusilla]] en zijnsyn vrouwfrou [[Bruttia CrispinaKrispina|CrispinaKrispina]], diedy't oorspronkelijkearst nietnet met elkaar kondenmei-inoar opschietenkoenen, legdenleiden hunit geschillenspul bijby en raaktenrekken inyn [[183]] betrokkenbelutsen bijby eenin complotkomplot vanfan eenin groepkloft senatorensenatoaren om CommodusKommodus uitút de wegwei te ruimenromjen. De zaaksaak lekte echter uitút en LucillaLusilla werdwaard verbannenferbannen en geëxecuteerdeksekutearre. . Commodus' vijandschap met de [[Senaat (Rome)|senaat]] werd openlijk en grimmig en zijn autocratische regering zou steeds corrupter zijn geworden. InYn hetzelfdedatselde jaarjier beschuldigdebeskuldige de keizer zijnsyn vrouwfrou CrispinaKrispina vanfan overspel[[troubrek]] en lietlit haarhar executerenombringe. VolgensNeffens de RomeinseRomeinske geschiedschrijvingboarne zousoe dezedizze beschuldigingbeskuldiging vanfan eenin man komenkomme diedy't zelfsels zosa overspeligtroubrekkend waswie dat verhaaldferhalen wordtde datrûn hijgienen dat er eenin harem vanhie fan 300 vrouwenfroulju en evenveellikefolle mannenmanlju opderop nanei hieldhâlde.
 
We moeten er echter voor waken de woorden van deze historici voetstoots aan te nemen. Neutrale geschiedschrijving bestond nog niet, er werd altijd een bepaalde partij of een doel mee gediend.
 
CommodusIt bewâld fan Kommodus soe ' regime zou het keizerrijk hebben geteisterd en overal begonnen protesten uit te breken, ook onder de troepen. Verscheidene moordaanslagen mislukten. De corruptie veroorzaakte zelfs een hongersnood en bracht Rome op de rand van een burgeroorlog. Bovendien brak een [[pest (ziekte)|pestepidemie]] uit die zich over heel Italië uitbreidde.[[Bestand:Empereur commode en hercule.jpg|thumb|right|200px|Commodus als [[Herakles (mythologie)|Hercules]]. Bronzen standbeeld, [[Musei Capitolini]], [[Rome (stad)|Rome]]]]
== Terreur ==
In de loop van de jaren zou de waanzin van Commodus zich steeds duidelijker hebben gemanifesteerd. Hij zou buitengewoon wreed zijn geweest en om de geringste verdenkingen executies hebben verordonneerd. Zijn terreurregime zou niet onder hebben gedaan voor de regeringen van [[Caligula]], [[Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus|Nero]] (en [[Titus Flavius Domitianus|Domitianus]]) en hij zou niet alleen door de senaat, maar ook door de bevolking worden gehaat. Zelfs zijn naaste adviseurs zouden niet veilig zijn geweest.
 
=== GrootheidswaanTerreur ===
Yn de rin fan jierren soe de waansin fan Kommodus him sa dúdlik manifestearre hawwe dat it plaach wurde soe fan it Romeinske Ryk. Hy tredde hieltyd wreder op en om de lytste fertinkings liet er minsken ombringe. Syn terreurrezjym soe net ûnder dien hawwe foar de regearings fan [[Kaligula]], [[Nero]] (en [[Domitianus]]) en hy soe net allinnich troch de senaat, mar ek troch befolking hate wurde. Sels syn eigen adviseurs wienen net feilich foar him.
 
=== Grutheidswaan ===
Zijn aandacht voor staatszaken werd nog minder dan het in het begin al het geval was en hij hield zich steeds meer bezig met zijn hobby's: de jacht en gladiatorspelen. Tot grote afschuw van de senaat trad hij zelf ook op als [[gladiator]] in het [[circus (gebouw)|circus]]. Zijn grootheidswaan was grenzeloos. Hij liet zichzelf identificeren en aanspreken met [[Herakles (mythologie)|Hercules]] en hernoemde alle maanden van het jaar naar zijn eigen namen en titels in volgorde: ''Aelius, Aurelius, Commodus, Augustus, Herculeus, Romanus, Exsuperatorius, Amazonius, Invictus, Felix, Pius''. Vooral de naam 'Amazonius', zijn titel als gladiator, schoot bij velen in het verkeerde keelgat. Hij hernoemde het leger en vloten naar zichzelf. In [[192]] brandde een deel van Rome af. Commodus nam de gelegenheid te baat om de stad te herdopen als Colonia Commodiana.
 
=== Einde van het regimeEin ===
EindOp de ein fan syn bewâld makke Kommodus it hieltyd bonter. Sa makke yn 192 maaktemakke CommodusKommodus bekend dat hijerhij, tijdens de belangrijke evenementen die op het programma staan voor Nieuwjaarsdag [[193]], als gladiator zou verschijnen om zo aan zijn nieuwe [[Consul (Rome)|consulaat]] te beginnen. De senaat was dermate verontwaardigd dat een groep senatoren besloot dat hij onder geen beding de kans mocht krijgen de plechtige traditionele ceremonies te ontheiligen. Der waard snel mar sorgfuldich Er werd snel maar zorgvuldig een complot beraamd om hem uit de weg te ruimen en op oudejaarsavond 192 werd hij door zijn concubine Marcia vergiftigd en, om er zeker van te zijn dat hij het niet overleefde, gewurgd door een ingehuurde atleet, Narcissus. Juichend ontving de opgeluchte senaat het overlijdensbericht en sprak een ''[[damnatio memoriae]]'' (vervloeking der nagedachtenis) uit. Binnen drie jaar werd de senaat echter door [[Septimius Severus]] gedwongen de titel 'Divus' (goddelijk) aan de door hen vervloekte Commodus toe te kennen.▼
[[Bestand:041 Commodus.jpg|thumb|right|200px|[[Denarius]] met Commodus. Randschrift: COMM/ AUG P BRI=Commodus.. Augustus Pius Brittannicus = Commodus Augustus Plichtsgetrouw Overwinnaar van Engeland, dus van [[184]] of (kort) daarna.]]
▲Eind 192 maakte Commodus bekend dat hij, tijdens de belangrijke evenementen die op het programma staan voor Nieuwjaarsdag [[193]], als gladiator zou verschijnen om zo aan zijn nieuwe [[Consul (Rome)|consulaat]] te beginnen. De senaat was dermate verontwaardigd dat een groep senatoren besloot dat hij onder geen beding de kans mocht krijgen de plechtige traditionele ceremonies te ontheiligen. Er werd snel maar zorgvuldig een complot beraamd om hem uit de weg te ruimen en op oudejaarsavond 192 werd hij door zijn concubine Marcia vergiftigd en, om er zeker van te zijn dat hij het niet overleefde, gewurgd door een ingehuurde atleet, Narcissus. Juichend ontving de opgeluchte senaat het overlijdensbericht en sprak een ''[[damnatio memoriae]]'' (vervloeking der nagedachtenis) uit. Binnen drie jaar werd de senaat echter door [[Septimius Severus]] gedwongen de titel 'Divus' (goddelijk) aan de door hen vervloekte Commodus toe te kennen.
 
 
 
== Klassike boarnen en har objektiviteit ==
=== Kassius Dio ===
Al yn de âldheid beskôge de doedestiids skiedskriuwers Kommodus as ien fan de ‘minste’ keizers (tegearre mei [[Kaligula]]), [[Nero]] en [[Domitianus]]). Fral troch de skriuwer Dio waard hiel bot oer him kwea skreaun. DatFoar isin part wie dat net sa ferwunderlik wantomt [[Kassius Dio]] wiesels senator wie en soan fan in senator. Hy wie tsjin eltse beheining fan de senatoriale macht. CommodusKommodus van zijn kant was juist iemand diebeheine de macht vanfan de senatoren sterkhiel beknottebot en zijnsyn relatierelaasje metmei de senaat waswie allesbehalveas vriendschappelijk.alles Voormar net freonskiplik. allerleiFoar belangrijkewichtige beslissingen weigerdewegere hijhy de senaat te raadplegenriedplegen en onderûnder CommodusKommodus werdwaard een grootin aantalprotte senatoren verbannenferbannen of geëxecuteerd (om zijn concurrentie te verwijderen? Zie verderop)ombrocht. Dit beïnvloeddeTroch Dio natuurlijkwurde enorm. Allealle beslissingen diedy't CommodusKommodus namnaam werdenbespotlik doormakke. Dio belachelijk gemaakt en alle extreme karaktertrekken van Commodus werden extra in de verf gezet.
 
=== Herodianus ===
[[Herodianus]], de andereoare belangrijkewichtige geschiedschrijverskiedskriuwer diedy't overKommodus Commodus berichtberjochtet, wasis nietminder vannegatyf hogeas afkomstDio maarmar staatit welgiet bekendwol alsdeselde eenkant ‘auteurút, voorfoar de elite’. Zijnin werkpart is niet zo negatief als dat vante Dioferklearjen maaromdat hetHerodianus gaatputte dezelfdeút kantit uit,wurk deels omdat Herodianus de mosterd bijfan Dio haalde. Ek Herodianus zietseach CommodusKommodus alsas eenin tiran, (en doortroch zijnsyn jeugdige leeftijdleeftyd) alsas eenin gewilligewillich speelbal inspultsje deyn handenhannen vanfan corruptekorrupte, malafide personenpersoanen.
 
=== Historia Augusta ===
De derdetredde klassiekeklassike bronboarn diedêr't veelvuldigin Commodusprotte oer Kommodus yn skreaun vermeldtwurdt is de [[Historia Augusta]], eenin werkwurk dat getuigttsjûget vanfan eenin sterke pro-senaatshoudingsenaatshâlding. Elke keizer die in conflictAlle gekomenkeizers wasdy't metmei de senaat wordtyn uitermatekonflikt negatiefkommen beschrevenwienen inwurde dederyn Historiauterst Augustanegatyf beskreaun. CommodusKommodus wordtwurdt erderyn danfoarstelt ookas voorgesteldfoarbyld als een voorbeeld ‘hoe men nietnet moetregearre regeren’moat’. ErDEr is geen contemporaine bron die in het voordeel van Commodus spreekt en de vorige bronnen kunnen allesbehalve objectief genoemd worden. Historici van latere generaties hebben de verhalen vaak overgenomen zonder enige nuances aan te brengen.
 
== Literatuer ==
== Commodus in moderne media ==
▲=== Film ===
*''[[The Fall of the Roman Empire (film)|The Fall of the Roman Empire]]'', 1964. Commodus wordt gespeeld door [[Christopher Plummer]].
*''[[Gladiator (film)|Gladiator]]'', 2000.[[Joaquin Phoenix]] kreeg een [[Academy Award]] voor zijn rol als Commodus.
 
=== Overig ===
*Talbot Mundy: ''Caesar Dies'' (roman)
*Het videospel ''[[Colosseum: Road to Freedom]]'' heeft Commodus als tegenstander in het [[Colosseum]].
* Commodus komt voor in het historisch juiste spel [[MMORPG]] ''[[Roma Victor]]''.
 
== Verder lezen ==
*{{Aut|O.J. Hekster}}, ''Commodus: an Emperor at the Crossroads'', Amsterdam, 2002. {{ISBN|9050632386}}
*{{Aut|E. Hohl}}, ''Kaiser Commodus und Herodian'', BerlijnBerlin, 1954.
*{{Aut|M.R. Kaiser-Raiß}}, ''Die stadtrömische Münzprägung während der Alleinherrschaft des Commodus: Untersuchungen zur Selbstdarstellung eines römischen Kaisers'', Frankfurt am Main, 1980. {{ISBN|3921302285}} ([http://books.google.com/books?id=czsaAAAAIAAJ&dq=intitle:Commodus&hl=nl fragmentweergave] in [[Google Books]])
*{{Aut|A.E. Raubitschek}}, ''Commodus and Athens'', Princeton, 1949. (= in ''Hesperia'' (supp.) 7 (1949), pp. 279–290.)
*{{Aut|F. von Saldern}}, ''Studien zur Politik des Commodus'', Rahden, 2003. {{ISBN|9783896468338}}
 
== Externe links ==
== Keppeling om utens ==
*{{de}} [http://www.historicum.net/no_cache/persistent/artikel/4829/ {{Aut|S. Priwitzer}}, Commodus, der Tyrann? Arbeitstechniken und topische Darstellungen bei antiken Autoren, in ''Arbeiten mit Quellen'', historicum.net (2007).]
*{{en}} [http://www.roman-emperors.org/commod.htm {{Aut|D. Quinn}}, art. Commoduskommodus (A.D. 180-192), inyn ''DIR'' (1999).]
*{{en}} [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Historia_Augusta/Commodus*.html Historia Augusta: LevenLibben vanfan CommodusKommodus]
*{{en}} [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/73*.html Boek 73 vanfan de RomeinseRomeinske geschiedenisskiednis vanfan CassiusKassius Dio]
*{{en}} [http://www.livius.org/he-hg/herodian/hre115.html Boek 1.15 CommodusKommodus alsas gladiator uitút de RomeinseRomeinske GeschiedenisSkiednis vanfan Herodianus]
* {{en}} [http://www.wildwinds.com/coins/ric/commodus/t.html Munten metmei Commodus'ôfbyldingen afbeeldingfan Kommodus]
 
== NootNoaten ==
<references/>
 
[[CategorieKategory:RomeinsRomeinsk keizer]]▼
{{commons|Commodus}}
 
[[Categorie:Antonijnse dynastie]]
[[Categorie:Gens Aelia]]
[[Categorie:Gens Aurelia]]
[[Categorie:Munt]]
▲[[Categorie:Romeins keizer]]
[[Categorie:Vermoord persoon]]
 
[[an:Comodo]]
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Kommodus"