Pertinaks: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
No edit summary
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
redst
Rigel 1:
[[Ofbyld:Pertinax.jpg|right|thumb|250px|Búste fan Pertinaks, Fatikaan Museum]]
'''Pertinaks''', folút yn it [[Latyn]] '''Publius Helvius Pertinax''' ([[1 augustus]] [[126]] - [[28 maart]] [[193]]) wie foar 86 dagen lang [[Romeinske keizers|keizer fan Rome]], fan [[31 desimber]] [[192]] - [[28 maart]] [[193]]. Hy wie in yntegere keizer, dy't slachtoffer waard fan in djip woartele, fan syn foargonger erfdeerve korrupsje. Hy is ek it foarbyld fan ien dy't op eigen krêft fan in beskieden posysje opgong makke ta it heechste amt yn it [[Romeinske Ryk]].
 
== Skiednis ==
Pertinaks waard berne yn [[Ligurje]], Itaalje op [[1 augustus]] [[126]] as soan fan in befrijde slaaf dy't suksesfolsúksesfol houthanneler wurden wie. As jongfeint sette syn wurkpaad útein as skoalmaster, mar tsjinne letter yn it leger. Hy makke snel opgong tidens de eastlike krigen fan de jierren [[160]]-[[170]]. Dêrnei waard hy troch [[Markus Aurelius]] beneamd as [[senaat (Rome)|senator]], [[konsul (Rome)|konsul]] yn 175, en gûverneur fan ferskate wichtige provinsjes, wêrûnder [[Syrje]]. Yn [[192]] wied er op 'e nij konsul fan Rome en tagelyk [[prefekt]].
 
Op âldjiersjûn [[31 desimber]] [[192]] waard de hate keizer [[Kommodus]] troch in komplot fan senatoaren en mei help fan famylje fan Kommodus om it libben brocht. Deselde jûn noch waard bekend makke dat Pertinaks as nije keizer beneamd wie.
 
It korrupte rezjym fan Kommodus koe lykwols net sa gau ûngedien makke wurde. Pertinaks, dy't him mei de bêste bedoelings oan it wurk sette om de korrupsje fuort te bannen en it regear te reorganisearrenreorganisearjen, makke de fout dat er te hurd de feroarings trochsette woe. Troch de ekonomyske maatregels dy't er naam, rûn syn populariteit snelhurd tebek by de noch hieltyd machtige korrupte elite, fral by de op jild beluste praetoriaanskepretorjaanske garde.
 
Al binnen inkele dagen, op [[3 jannewaris]], besochten guons in nije kûp te pligen; in twadde mislearemislearre kûp folge begjin maart. It grutste gefaar kaam lykwols fan de [[praetoriaanskepretorjaanske garde]], dy't net tefreden wienen oer de wize wêrop de troanopfolging plakgien fûn hiewie. Op [[28 maart]] [[193]] bestoarme in kloft oproer meitsjende soldaten it paleis en fermoarde de 66 jaarjier âlde keizer.
 
Troch dizze moard op Pertinaks waard in boargerkriich losmakke dy't sawat fjouwer jierren doarreduorje soe en dêr't trije aspirant-keizers de dea yn finenfine soenen. (wêrûnder syn rjochtstreekse opfolger [[Didius Julianus]]), en dêr't lang om let [[Septimius Severus]] yn triomfearje soe.
 
== Antike boarnen ==
* [[Kassius Dio]], ''Epitome'' LXXIII 1-10. (
* [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/74*.html Ingelske oersetting])
* [[Herodianus]], ''Ab excessu divi Marci'' II 1-5. (Ingelske oersetting fan boek II: [http://www.livius.org/he-hg/herodian/hre201.html 1], * [http://www.livius.org/he-hg/herodian/hre202.html 2],
* [http://www.livius.org/he-hg/herodian/hre203.html 3], * [http://www.livius.org/he-hg/herodian/hre204.html 4], * [http://www.livius.org/he-hg/herodian/hre205.html 5].)
* [[Historia Augusta|Scriptores Historiae Augustae]], ''Vita Pertinacis''. ([http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Historia_Augusta/Pertinax*.html Ingelske oersetting])
 
== Keppeling om utens ==
* [http://www.uni-koeln.de/phil-fak/ifa/zpe/downloads/1988/075pdf/075207.pdf {{Aut|H. Devijver}}, Les ''militiae equestres'' de P. Helvius Pertinax, in ''ZPE'' 75 (1988), pp.side 207-214.]
* [http://www.roman-emperors.org/pertinax.htm {{Aut|M.L. Meckler}}, art. Pertinaks (192-193 A.D.), yn ''DIR'' (1997).]
 
[[Kategory:Romeinsk keizer]]
 
 
[[bg:Пертинакс]]