Wikipedy

Ried fan de Fryske Beweging: ferskil tusken ferzjes

Skiednis ynteraktyf trochsjen
←Toan eardere ferskillenNeikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
Jelle (oerlis | bydragen)
2.222 edits
LNo edit summary
Jelle (oerlis | bydragen)
2.222 edits
LNo edit summary
Rigel 1:
[[Ofbyld:Fryske beweging banner.jpg|thumb|richt|300px| It logo fan de Ried fan de Fryske Beweging]]
De stifting '''Ried fan de Fryske Beweging''' is oprjochte yn [[1945]] mei as doel om as [[Fryske beweging|Fryske bewegers]] nei it regear en de legere oerheden ta mei ien mûle te sprekken. Ien fan de kearndoelen wie/is om foar de Fryske taal ien en oar wetlik te regeljen. It Nederlânske regear hie oant dy tiid foar it Frysk neat op papier. De konstruksje fan in ried joech oan minsken de mooglikheid om har yndirekt, fia selskippen, of direkt te organisearjen.
De '''Ried fan de Fryske Beweging''' (RfdFB) is in belange-organisaasje foar minsken dy't wiis binne mei [[Fryslân]] en har ynsette wolle foar mear romte foar it [[Frysk]] en de Fryske [[kultuer]]. De Ried is in ûnôfhinklike frijwilligersorganisaasje.
De Ried fan de Fryske Beweging is in stifting, dêr't in tal organisaasjes en goed 500 stipers (donateurs) by oansletten binne.
 
== Skiednis ==
De stifting Ried fan de Fryske Beweging is oprjochte yn [[1945]] mei as doel om as [[Fryske beweging|Fryske bewegers]] nei it regear en de legere oerheden ta mei ien mûle te sprekken. Nei de oarloch libbe der in gefoel dat de ûnderskate bewegingsselskippen ('It Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse', It Kristlik Frysk Selskip, it Roomsk Frysk Boun en it Frysk Boun om Utens) har krêften bondelje moasten troch mei-inoar ûnder ien koepel gear te wurkjen en sa nei bûten ta mei ien mûle te sprekken. Ien fan de kearndoelen wie/is om de Fryske taal steviger wetlik te ferankerjen. It Nederlânske regear hie oant dy tiid foar it Frysk amper wat juridysk regele. De konstruksje fan in ried joech oan minsken de mooglikheid om har yndirekt, fia selskippen, of direkt te organisearjen. Njonken de oansletten selskippen koene minsken ek direkt stiper wurde fan de Ried. Ut de stipers koene bestjoersleden keazen wurde dy’t mei de fertsjintwurdigers fan de selskippen it riedsbestjoer foarmje. De lêste jierren is it tal oansletten selskippen útwreide sadat ûndersteande selskippen yn de Ried fertsjintwurdige binne.
 
== Gearstalling==
De Ried is gearstald út fertsjinwurdigers fan de oansletten Fryske selskippen en fan de hûnderten eigen stipers.
 
De fertsjintwurdige selskippen binne:
 
* SFTS =De [[Selskip foar Fryske Taal en SkriftekennisseRie]]
* FBU = [[Frysk Boun om Utens]]
* Federaasje = [[Federaasje fan Fryske Studinteferienings]] ▼
* Ons Bildt = [[Stichting 'Ons Bildt']] ▼
* FFU = [[Feriening foar Frysk(er) Underwiis]]
▲* Federaasje = [[Federaasje fan Fryske Studinteferienings]]
* KFS = [[Kristlik Frysk Selskip]] (mei dêryn opnommen it eardere [[Roomsk Frysk Boun]])
* FFE = [[Feriening foar in Federaal Europa]]
* FFOF = [[Freonen fan Omrop Fryslân]]
* IFATFFU = [[ItFeriening foar Frysk Amateur ToanielUnderwiis]]
* IFAT = [[It Frysk Amateur Toaniel]]
▲* Ons Bildt = [[Stichting 'Ons Bildt']]
* [[Jong Fryske Mienskip]]
* Krúspunt = It eardere [[Kristlik Frysk Selskip]]
* Selskip 1844 = [[It Selskip foar Fryske Taal- en Skriftekennisse]]
* [[Stellingwarver Schrieversronte]]
 
Fierder hat de Ried inkele hûnderten stipers.
==Aktiviteiten==▼
Yn de earste 50 jier lei de klam op it regeljen fan formele rjochten fan it Frysk. ▼
 
▲==Aktiviteiten==
In pear fan de rjochten dy't no op papier steane binne:▼
▲Yn de earste 50 jier lei de klam op it regeljen fan de formele rjochten fan it Frysk.
 
▲In pear fan de rjochten dy't troch it krewearjen fan de Ried no op papier steane, binne:
* op 'e basisskoalle hawwe bern alle wiken rjocht op 1 oere Frysk (yn 1980 yn de wet kommen). Yn 1993 waard it Frysk ek ferplichte yn it fuortset ûnderwiis.
* brieven oan oerheden yn Fryslân meie yn it Frysk steld wurde en 'hearre' ek yn it Frysk beantwurde te wurden.
* brieven oan oerheden yn gearkomstenFryslân Fryskpratemeie mei,yn enit soksFrysk heartsteld wurde en 'hearre' ek yn it Frysk yn 'e notulenbeäntwurde te kommenwurden.
* yn gearkomsten Frysk prate mei, en soks heart ek yn prinsipe yn it Frysk yn 'e notulen te kommen.
* yn Fryslân mei Frysk yn 'e rjochtseal praat wurde, mei rjocht op in tolk mocht der immen wêze dy't it net ferstiet.
* it rjocht om offisjele akten yn it Frysk op te meitsjen (fan 2005 ôf).
 
==OmmekearUntjouwing==
Yn it midden fanHealwei de jierren 90-er begûn de Ried him mear ta te lizzen op it befoarderjen fan it brûken fan it Frysk yn ynformele fermiddens. Dat stribjen is werom te finen yn tal fan projekten fan de Ried:
 
Aktuele Projekten
Dat lêste stribjen is werom te finen yn tal fan (eardere) projekten fan de Ried:
* [[Swingel]] - it orgaan fan de Ried mei artikels oer de Fryske taal en kultuer en oer de Fryske Beweging
* [[Ragnarock]] - in lytsskalich popfestival foar frysktalige (begjinnende) bands en artysten.▼
* De [[SwingelFryske Reklamepriis]] - PR-eftichom blêd foarmear en oerbettere reklame yn it Frysk en de Fryskete Bewegingstypjen.
* [[Fear yn’e Broek|Fear yn ’e Broek]] - jierlikse priis foar in persoan of organisaasje dy't him op fertsjinstlike wize ynsetten hat foar it Frysk.▼
* De [[Fryske Reklamepriis]] - as stimulâns om mear en bettere reklame yn it Frysk te meitsjen.
* Nijsbrief – De RfdFB jout fjouwer kear yn it jier in nijsbrief út, mei posityf nijs oer it Frysk en de Fryske kultuer. De nijsbrief wurdt dellein yn de wachtkeamers fan dokters, fysioterapeuten en toskedokters.
▲* [[Fear yn’e Broek]] - jierlikse priis foar in persoan of organisaasje dy't him op fertsjinstlike wize ynsetten hat foar it Frysk.
* [[www.goedfrysk.nl]] – Minsken dy’t harren yn it Frysk uterje wolle mar net wis binne fan de stavering, kinne har tekst nei frijwilligers opstjoere dy’t him fergees neisjogge.
* [[Euregua]] – In selskipspul dat as doel hat om bern en folwoeksenen op in aardige wize oan it Frysk te krijen. It is makke yn gearwurking mei fertsjintwurdigers fan oare minderheidstalen.
* Lêzings – Minsken fan de Ried geane op paad om lêzingen te hâlden oer it Frysk.
* [[www.itnijs.nl]] – Nijs út de wrâld, Nederlân en Fryslân wurdt op dizze side setten troch frijwilligers.
 
Eardere projekten fan de Ried
▲* [[Ragnarock]] - in lytsskalich popfestival foar frysktaligeFrysktalige (begjinnende) bands en artysten.
* [[Mear Frysk on-line]] - in lintsje-aksje om it brûken fan it Frysk op ynternet te befoarderjen.
* plakkers foar op de doar
 
==Hjoed-de-dei ==
De hjoeddeiske Ried kinis betterte ferlike wurdeferlykjen mei in konsuminte-organisaasje foar de Fryske taal en kultuer. Hy spant him yn foar minsken dy’t wat mear wolle mei it Frysk. De minsken dy’t yn it spier binne foar de Ried dogge dat trochûnderhâldt oerliskontakten mei oerheden, oare offisjele ynstânsjes, bedriuwen, ferienings en ek wol partikulieren.
YnAlhoewol’t der yn de measte gefallen is fan datit krewearjen neatfan weromde teRied finennet altyd wat yn de krante, marwerom wolte datfinen deris, inbinne stapde foarút dien is foarmeasten it Frysk.der Ynwol guonoer gefalleniens smytdat oerlisde lykwolsstatus neatfan opit en dan siketFrysk de oarelêste partijdesennia ofheger dewurden Riedis. de parse op.
 
De Ried spant him yn foar it Frysk, om't hyde leautleden en stipers leauwe dat in minderheidstaal him it bêste ferlykje lit mei in bedrige diersoarte. Wol sa’n bist oerlibje, dan moat him safolle romte jûn wurde dat er himsels fuortplantsje (of: ûntjaan) kin. Sa soekin in minderheidstaal allinnich oerlibje kinne, as er njonken thús ek yn oare fermiddens brûkt wurdt, om'tomdat er allinnich op dy wize nijsgjirrich (en nuttich) genôch wurdtis om leard te learenwurden.▼
 
De Ried wol de minsken – troch har bewust te meitsjen fan de wearde en rykdom fan har taal – bringe ta it mear regulier brûken dêrfan yn alderhanne situaasjes. In doel is dat de gewoane man oan it Frysk moat.
De RfdFB wurket gear mei [[Tûmba]]. Tûmba is in organisaasje dy’t diskriminaasje tsjingiet. Op de hiemside fan de Ried stiet in antydiskriminaasjeformulier. Dat kin ynfolle wurde om in klacht oan Tûmba troch te jaan. Tûmba hannelet yn gearwurking mei de Ried de klachten ôf).
 
De Ried hat ferskillende wurkgroepen. Dy hawwe in eigen taak.
Wurkgroep Y(nternasjonale)K(kontakte)K(lup): De doelstelling is om ynformaasje út te wikseljen en mei ferlykbere kulturele minderheden yn Europa kontakt te ûnderhâlden, om elkoar te helpen en te stypjen by it opsetten en útfieren fan plannen ta it yn stân hâlden fan de taal en kultuer en it fuortsterkjen fan de materiële betingsten dêrfoar.
 
Wurkgroep PR: Dizze wurkgroep is dwaande om in freonlik klimaat te skeppen foar de tinkbylden en projekten fan de Ried en fan oare organisaasjes dy't de posysje fan Fryslân en it Frysk fersterkje wolle. Hannelingseftergrûn dêrby is om net al te folle (ûnnedige) wjeraksel op te roppen.
 
Politike wurkgroep: Doelstelling is mear omtinken foar de Fryske taal en kultuer yn de lanlike en de regionale polityk te berikken.
▲De Ried spant him yn foar it Frysk, om't hy leaut dat in minderheidstaal him it bêste ferlykje lit mei in bedrige diersoarte. Wol sa’n bist oerlibje, dan moat him safolle romte jûn wurde dat er himsels fuortplantsje kin. Sa soe in minderheidstaal allinnich oerlibje kinne, as er njonken thús ek yn oare fermiddens brûkt wurdt, om't er allinnich op dy wize nijsgjirrich genôch wurdt om te learen.
Derneist hâldt de RfdFB in tal eigen [[websiden/hiemside/thússide]] by. Dêr wurdt melding op makke fan nijs oer it Frysk of de Fryske [[kultuer]]. Ek wurdt op de websiden útlein wêr’t de Ried foar stiet. De Ried is aktyf op Hyves, Facebook, Myspace en Twitter. De Ried besiket troch sokke nije mediums kontakt te krijen mei de jongerein.
Omdat de Ried him ynset foar it behâld en de útbou fan de Fryske kultuer wurde ek streektalen lykas it [[Biltsk]] en it [[Stellingwerfsk]] stipe.
 
Derneist hâld de Fryske beweging in eigen [[webside]] by. Op de webside wurdt melding makke fan nijs oer it Frysk of de Fryske [[kultuer]]. Ek wurdt op de webside útlein wer de Fryske beweging foar stiet.
 
==Literatuer==
Line 50 ⟶ 75:
 
==Keppeling om utens==
* http://www.fryskebeweging.nl
* http://www.itnijs.nl
 
[[Kategory:Fryske beweging]]
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Ried_fan_de_Fryske_Beweging"