Neogotyk: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Rigel 6:
 
== Untstean yn Ingelân ==
De neogotyk ûnstie yn [[Ingelân]].. VanafFan [[1749]] hieldôf hâlde [[Horace Walpole]] zichhim al bezigdwaande metmei hetit verbouwenferbouwen en inrichtenynrjochtsjen vanfan zijnsyn hûs huis Strawberry Hill inyn [[Twickenham (wijk)|Twickenham]] bijby [[Londen]] inyn neogotischeneogoatyske stijlstyl. RomantischeRomantyske interieurkunstenaarsynterieurkeunstners lieten zichharren op het einde van deyn [[18e eeuwieu]] inspirerenal ynspirearje doortroch de natuurnatoer en doorrustike rustiekefoarmen vormen vanfan meubels en gebruiksvoorwerpentroch vangebrûksfoarwurpen hetfan plattelandit plattelân, dat in Engelanddêr't totyn inIngelân dieoant tijddan hierhjir en daardêr nognoch gotischegotyske vormenfoarmen kendewiene.
 
VooralFoaral hetit werkwurk vanfan de interieurarchitectynterieurarsjitekt [[Thomas Chippendale]] lieprûn vooruitfoarút op de neogotiekneogotyk. VanafDan, yn hetit beginbegjin vanfan de [[negentiende19e eeuwieu]] verrijzenwurde inyn EngelandIngelân kerk- entsjerken, bankgebouwen, [[Gemeentehuis|stadhuizen]]stedhûzen en andereoare openbareiepenbiere bouwwerkengebouwen metmei [[spitsboogspitsbôge]]venstersfinsters, [[kanteel|gekanteeldekanteelde]] torenstuorren en [[waaiergewelfwaaierferwulft|waaiergewelvenwaaierferwulften]] set. Men ging zichgie steedshieltyd bewustermear richtenoer op eenin vormentaalfoarmetaal vanút hetit verledenferline, diedy't geïnspireerdynspirearre waswie op de rijkdomrykdom vanfan de BritseBritske gotiekgotyk. HetIt hoogtepunthichtepunt hiervandêrfan is welwol [[Palacede ofbou Westminster]]fan (de Housesparlemintsgebouwen ofte Parliament)Westminster inyn Londen, gebouwdboud gedurendeyn de jarenjierren tusken [[1820]] en [[1830]], de tijdtiid vanfan de grootstegrutste bloei vanfan hetit BritseBritske wereldrijkwrâldryk.
 
==Neifolging yn Europa==
NaNei de valdelfal vanfan [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] kreegkrige de neogotiekneogotyk ookek navolgingneifolging op hetit EuropeseEuropeeske vastelandfêstelân. AanvankelijkYn't inearstoan yn de vormfoarm vanfan grootscheepsegrutte restauratiesrestauraasjes vanfan middeleeuwsemidsieuske monumentenmonuminten ([[Dom vanfan Keulen]], [[Notre-Dame vanfan ParijsParys]]), maarmar laterletter ookek steedshieltyd meermear metmei zelfstandigenije bouwwerken,bouwurken sa zoalsas stationsgebouwenstsjonsgebouwen en stadhuizenstedhûzen. LangsBylâns de [[Rijn]] inyn [[DuitslandDútslân]] zijnbinne yn dy tiid op velein plaatsensoad neogotischeplakken neogoatyske [[burcht (kasteel)|burchtenkastiel]]en gebouwdset.
 
==Neogotyk yn Nederlân==
De Nederlânske neogotyk kent twa stilen, dy't eleminten út de gotyk mei-inoar gemien hawwe, mar oars neat.
De Nederlandse neogotiek valt uiteen in twee stijlen, die enkel met elkaar gemeen hebben dat in beide stijlen elementen uit de gotiek tot inspiratie dienden.
 
===Iere neogotyk===
InYn it earstoan wie der yn [[Nederlân]] wasnei erfolle aanvankelijkomtinken weinig belangstelling voorfoar de neogotiekneogotyk, allereerstten earst omdat de katholiekenkatolieken geengjin nieuwenije kerkentsjerken bouwe mochten, bouwendy't enboppedat sowiesonet slechtsopfalle inmochten. onopvallendeIn pandenoare terwichtige kerkereden mochtenwie gaan.fierders Eenit belangrijke redenûntbrekken wasfan verderarsjitekten dat(mei Nederlandynfloed) sindssûnt de [[18e ieu]] geenen echtewichtige architectenfeardichheden meerwien hadferlern gekendgien enyn belangrijkedit vaardighedentiidrek. warenDêrtroch verlorengie gegaan, waardoorit [[klassisisme]] vrijwelyn Nederlân hast naadloossûnder wasnaad overgegaanoer inyn [[neoclassicismeneoklassisisme]].
 
De bouwwereldbouwrâld werdwaard gedomineerdoerhearske doortroch ingenieursyngenieurs, veelalfaak vanfan it leger en hetit [[MinisterieMinistearje vanfan WaterstaatWettersteat]]. DoorTroch denet magereal economiete inbêste ekonomyske Nederlandomstannichheden werdwaard erder sowiesodochs al weinignet gebouwdfolle inboud yn diedy jarenjierren, maarmar erder waswie vooralfral ookek ondergjin potentiëleferlet opdrachtgeversby weinigde draagvlakpotinsjele opdrachjouwers. EenIen vanfan diemar weinigein opdrachtgeverspear wasopdrachtjouwers wie de inyn EngelandIngelân opgegroeidegrutbrochte kroonprinskroanprins en laterelettere koningkening Willem II. HijHy liet eenin verblijfferbliuw instte yn [[Tilburch]] bouwen (het tegenwoordigeno stadhuisstedhûs) en inyn [[Den Haach]] eenin 'gotischegoatyske zaalseal' achterefter hetit [[Paleis KneuterdijkKneuterdyk|paleis]] aanoan de KneuterdijkKneuterdyk.
 
Pas vanaf de jaren [[1840]] zien we een aarzelend begin van neogotisch bouwen met voornamelijk fabrieken (in [[Delft]]), stoomgemalen (rond de [[Haarlimmermar]]), stationsgebouwen ([[Station Valkenburg|Valkenburg]]) en [[watertoren]]s. Deze vroege neogotiek wordt ook wel [[Neostilen#Willem II-gotyk (1830-1860)|Willem II-gotyk]] genoemd. Kenmerkend voor deze stijl is dat de constructie in essentie nog steeds neoclassicistisch was en dat het neogotische vooral naar voren kwam in het decoratief gebruik van uit de gotiek overgenomen vormen als [[Spitsboog|spitsbogen]] en [[pinakel]]s. De constructieve eigenschappen van de gotiek werden nog nauwelijks bestudeerd en nog minder begrepen, reden waarom deze kerken nooit gewelven hadden, hoogstens imitatiegewelven van stro en stucwerk, waaraan de stijl een andere bijnaam dankt, stukadoorsgotiek.