Jan Mayen: ferskil tusken ferzjes

[[Ofbyld:JanMayen.jpg|thumb|250px|''Satellytfoto fan Jan Mayen'']]

[[Image:Jan Mayen-CIA WFB Map.png|thumb|''Lokaasjes fan de stasjons op Jan Mayen'']]

[[Ofbyld:18th century arctic whaling.jpg|thumb|250px|''Gravuere út de 18^e ieu mei Nederlânske walfiskfarders dy't op [[Grienlânske walfisk]]en jeije by Jan Mayen. <small>Op de eftergrûn is [[Bearenburch]] te sjen''.</small>]]

[[Fileofbyld:Jan mayen egg-oeja hg.jpg|thumb|left|''In strân op Jan Mayen''.]]

Jan Mayen leit 600 km noardeastlik fan [[Yslân]] tusken [[Grienlân]] en it noarden fan Noarwegen (71°N / 8°W). It omfiemet 373 km², is 54 kilometer lang en 2,5 oant 15 kilometer breed. Jan Mayen leit ynsletten fan de [[Grienlânsee]] en yn it súdeasten [[Noarske See]]. It heechste punt wurdt foarme troch de fulkaan [[BeerenberchBearenberch]] op Nord-Jan mei in hichte fan 2277 meter. Súd-Jan is folle smeller en yn fergeliking flakker.

Dizze fulkaan hat ieuwenlang slept, mar waard yn 1970 wer aktyf. Doe is it eilân 3 kante kilometer grutter wurden. Yn 1985 folge nochris in útberstingútbarsting. Dêrnei fynt men inkeld noch rikjende [[fumarole]]n. De BeerenberchBearenberch is de meast noardlik lizzende aktive fulkaan yn de wrâld en teffens de iennichste fulkaan fan Noarwegen.

[[Image:Jan mayen-station hg.jpg|thumb|left|''In stasjon op Jan Mayen yn 2007'']]

Guon historisy leuweleauwe dat de Ierske muonts [[Brandaan fan Clonfert|Brandaan]], dy't bekend wie as betuftbetûft seefarder, op ien fan syn reizen yn de [[6e ieu]] ticht yn de buert fan it eilân west hat. Yn syn ferslach hat er it oer in swart eilân dat yn de brân stie en dêr't in ôfgryslik leven hearske. Hy miende dat er de doar fan de [[hel]] fûn hie.

De [[Wytsingen]] wurdt fan oannaam dat hja op de hichte fan it bestean fan it eilân wiene. Sy sprieken fan in lân dat hja Svalbarð ("kâlde kust") neamden. Dit wurdt ferhelle yn it midsieuske ''Landnámabók''; it soe Jan Mayen west wêzehawwe kinne. De ôfstân fan Yslân nei Svalbarð wie twa dagen silen ferhellet it boek en dat komt earder oerien mei de ôfstân Yslân-Jan Mayen dan mei dy fan Yslân-Spitsbergen. Wierskynlik is mei it ferlern gean fan de Wytsingkoloanjes op Grienlân de kennis oer Jan Mayen ek wei wurden (14e ieu).

Begjin 20e ieu komme der winterdeis Noarske jagers op it eilân. Sy jeije foaral op poalfoksen en sjitte út en troch in iisbear. De foskepoulaasjefoskepopulaasje waard lykwols hurd minder troch te folle jeijenjeien; dit en it minne winterske waar makken dat de jacht al yn de tweintigerjierrentweintiger oerjoenjierren oerjûn waard.

Noarwegen sette yn [[1921]] in waarstationwaarstasjon op it eilân, omdat it waar by Jan Mayen wichtich is foar de waarfoarsizzing yn Noarwegen. It Noarske Meteorologysk Ynstitút aneksearre it eilân foar Noarwegen yn 1922. Wetlik kaam it earst oan it Keninkryk Noarwegen op 27 febrewaris 1930.

It eilân waard net beset yn de [[Twadde Wrâldkriich]]. Doe't it Ingelske plan imom it waarstasjon te besttenbesetten mislearre, waard de brân yn set troch de bemanning en yn 1940 ferliet men it eilân. Dochs kaam men yn 1941 werom, fersterke mei in kontingint Noarske soldaten en it waarstasjon hat dêrnei oant de ein fan de oarloch funksjonearre, nettsjinsteande geregelde loftoanfallen fan de DútskersDútsers. Twa Dútske fleanmasines binne dêr delstoartdelstoarten.

Yn 1943 krigen de [[Feriene Steaten]] tastimming om in radio-lokaasjestasjon te fêstichjenfêstigjen; it waard oan de noardkant fan it eilân set en waard ''Atlantic City'' neamd. Har wichtichste taak wie it lokalisearjen fan geheime Dútske waar- en radiostasjons op [[Grienlân]].