Ryksstrjitwei: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
Nije Side: {{wurk}} Mei in '''ryksstrjitwei''' wurdt in befluorre wei fan ynterregionaal belang bedoeld, oanlein ûnder ferantwurdelikens fan it Ryk. Dizze oantsjuttin...
 
No edit summary
Rigel 1:
{{wurk}}
[[Ofbyld:Bennebroek Rijksstraatweg ca 1910.jpg|thumb|260px|De ryksstrjitwei tusken Leien en Haarlim rint troch Bennebroek (±1910)]]
 
Mei in '''ryksstrjitwei''' wurdt in [[befluorje|befluorre]] wei fan ynterregionaal belang bedoeld, oanlein ûnder ferantwurdelikens fan it [[Ryk (steat)|Ryk]]. Dizze oantsjutting is lykwols ferâldere: yn de [[20e ieu]] waard sprutsen fan rykswegen dy’t meast útboud binne ta (mearbaans) [[autosnelwegen]].
 
== Skiednis ==
NaNei de centralisatiesintralisaasje vanfan hetit landsbestuurlânsbestjoer aanoan hetit beginbegjin vanfan de [[19e eeuwieu]] werdwaard begonnenúteinset metmei eende oanlis fan in stelsel vanfan rijksstraatwegenryksstrjitwegen, diedy't doortroch hetit RijkRyk werdenfinansierre gefinancierdwaarden. HiermeeDêr werdwaard gestartal inmei begûn yn de [[Frânske tiid]] (de ''routes impériales''), net allinnich yn Nederlân, mar yn hiel troch de Frânsken ferôvere Jeropa.
 
De aanlegoanlis vanfan verhardeferhurde wegendiken werdwaard voortgezetfuortset onderûnder [[Willem I fan de Nederlannen|Kening Willem I]] (1815-1840). TotOan't diedy periodetiid warenwiene de interlokaleynterlokale en interregionaleynterregionale wegendiken -meast op enkele uitzonderingen na - onverhardûnferhurde. DaardoorSadwaande waswie deit [[trekskip]] voorin vervoergaadlik een(en aantrekkelijknoflik) alternatiefferfiersalternatyf. Al inyn 1814 waswie erder eenin plan voorfoar 26 wegen op rijkskostenkosten fan it Ryk, inyn 1816 waswiene dat opgelopenal tot 31 wegen. InYn 1821 werdenwaarden de rijkswegenrykswegen ingedeeldyndield, 9 rijkswegenrykswegen 1e klasse en 33 rijkswegenrykswegen 2e klasse.
 
AanlegDe vanoanlis verhardefan befluorre wegen vondbarde metbenammen nameyn plaatskriten indêr't gebiedenfoldwaande waarrendemint voldoendeferwachte nijverheidwurde dekoe, dat yn gebieten mei in aanlegprotte daarvanhannel aantrekkelijken maakteyndustry. OokEk belangrijkewichtige routesrûtes naarnei hetit buitenlandbûtenlân werdenwaarden verhardferhurde, bijvoorbeeldbygelyks routesdiken troch door [[Oerisel]] naarnei [[Dútslân]]. De dunbevolktetinbefolke armereearmere zandgrondgebiedensângrûnen werdenwaarden pasearst veelletter later ontslotenûntslettendun. Zo lag er in 1864 in [[Drinte]] hie bygelyks yn 1864 70 meter verhardeferhurde wegwei perde 100 ha., inyn [[Noard-Brabân]] 160 meter perde 100 ha., terwijlwylst inyn deoare andereprovinsjes provinciesal mear meer danas 200 meter verhardeferhurde wegwei perde 100 ha. wasoanlein wie yn dat aangelegdjier.
 
Op de rijkswegenrykswegen werdwaard [[tolwei|tol]] gehevenhefd. ZoSa warenwienen er bijvoorbeeldder op de wegdyk vanfan [[Swol]] naarnei [[Enskede]] 12 tollen. De tolheffing wassmiet somssomtiden zosafolle aantrekkelijkop, dat dat leiddepartikulieren totek particulierewegen wegenaanlegoanleinen.
 
Door de hoge rijksinvesteringen in het railvervoer halverwege de tweede helft van de 19e eeuw was er minder rijksgeld beschikbaar voor het wegennet. Wegen raakten in verval en van sommige rijkswegen werd de breedte teruggebracht van 4,5 m. naar 3,5 m. Eerst met de komst van de auto veranderde dat. Vanaf 1927 werd de uitbreiding van het rijkswegennet planmatig aangepakt met het eerste [[rykswegenplan]] voor doorgaand gemotoriseerd verkeer.
Line 18 ⟶ 19:
*{{Aut|Blok, D.P. e.a. red.}} (1981), ''De Algemene Geschiedenis der Nederlanden, deel 10'', Bussum: Unieboek
*{{Aut|Frankema, Ewout en Peter Groote}}, ''De modernisering van het Nederlandse wegennet. Nieuwe perspectieven op de ontwikkeling voor 1940'', NEHA deel 65 (2002) 305-328
*{{Aut|Woude, Auke van der}}, ''Het lege land. De ruimtelijke orde van Nederland 1798-1848''.
}}