Sebald Justinus Brugmans: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Rigel 3:
'''Sebald Justinus Brugmans''' ([[Frjentsjer]], [[24 maart]] [[1763]] - [[Leien]], [[22 july]] [[1819]]) wie in Nederlânske [[arts]], [[botanikus]] en [[heechlearaar]] yn mear as ien natuerwittenskippen. Hy wie de soan fan [[Antonius Brugmans]], heechlearaar yn meardere wittenskippen.
 
Brugmans studearre oan de [[Universiteit fan Grins]], dêr't er syn doktoraten yn de [[medisinen]] en [[filosofy]] helle, en ôfstudearre yn de [[frije keunsten]]. Yn 1785 waard er professor yn de [[fysika]] en [[wiskunde]] oan de [[Universiteit fan Frjentsjer]] en yn 1786 folge er [[David van Royen]] (1727-1799) op as professor yn de [[botanika]] oan de [[Universiteit fan Leien]], dêr't er ek direkteur (''praefectus horti'') fan de [[Hortus Botanicus Leiden|Hortus Botanikus]] waard, dy't ûnder syn bewâld ek tige útwreide waard. By de hortus wurke er gear mei hortulanus [[Nicolaas Meerburgh]], syn rjochterhân.
 
Yn 1795 waard Brugmans beneamd as professor yn de genêskunde yn [[Leiden]] nei't er himsels foar de funksje oanbean hie. Dat jier waard er ek haad fan it 'Geneeskundig Bureau der Bataafsche Republiek' fan de nije stichte [[Bataafske Republyk]]. Yn 1811 waard er beneamd as Ynspekteur-Generaal fan de Frânske Keizerlike Sûnenstsjinst en krewearre er foar de medyske fakulteiten en de ferbettering fan de libbensomstannichheden fan de militêren. Troch de klam dy't er lei op hygiëne wist er epidemyske syktes en [[gangreen]] súksesfol te bestriden. Wat dat oanbelanget kin er as foargonger fan [[Ignaz Semmelweis]] sjoen wurde.
Brugmans had gedurende zijn leven nog meer functies, waaronder lijfarts van koning Lodewijk Napoleon Bonaparte, lid van 23 genootschappen en voorzitter van de kunstacademie Leiden. Op 4 mei 1808 werd hij geïnstalleerd als lid van het Koninklijk Instituut van Wetenschappen, Letterkunde en Schoone Kunsten. Ook was hij één van de samenstellers van de Pharmacopoea Batava, het eerste Nederlandse receptenboek voor apothekers. Tevens was hij adviseur van de overheid met betrekking tot veeartsenijkundig onderwijs en onderzoek. Tussen 1806 en 1809 was hij lid van de Staatsraad.
 
Brugmans was ook een verwoed verzamelaar van natuurlijke preparaten als mensenharten, soldatenschedels met verwondingen (deze werden hem toegezonden door artsen die door hem waren opgeleid en in het leger van Napoleon Bonaparte dienden en werden door hemzelf verzameld na afloop van de Slag bij Waterloo in 1815), hoornen, huiden, beenderen, dierlijke skeletten en anatomische malformaties als congenitale afwijkingen, die heden ten dage nog steeds zijn te bezichtigen in Museum Boerhaave.
Yn 1795 waard Brugmans beneamd as professor yn de genêskunde yn [[Leiden]] nei't er himsels foar de funksje oanbean hie. , and also in charge of the Military Medical Service of the newly created [[Batavian Republic]]. In 1811 he was appointed inspector-general of the French Imperial Military Health Service. As a military physician, he was instrumental in the establishment of emergency hospital facilities and the improvement of hospital and barrack conditions. Brugmans stressed the importance of sanitary conditions, and fought against the spread of contagious diseases. He is particularly remembered for his expertise regarding [[gangrene]].
 
In de nacht van 22 op 23 juli overleed Brugmans op 56-jarige leeftijd. Omdat zijn beoogde opvolger als hoogleraar botanie en hortusdirecteur, C.G.C. Reinwardt nog actief was in Nederlands-Indië , werd de anatoom Gerard Sandifort (nog student onder Brugmans) gedurende ruim drie jaar aangesteld als tijdelijk plaatsvervanger. Hoogleraar Kraus, een medicus-chemicus, verzorgde de colleges chemie en de hoogleraar theologie Clarisse verzorgde de colleges natuurlijke historie. De Hollandsche Maatschappij van Fraaije Kunsten en Wetenschappen schreef een prijsvraag uit voor een lofrede op Brugmans. De inzending van H.C. van der Boon Mesch werd onderscheiden met de gouden erepenning en die van A. Capadose met de zilveren erepenning.
 
Er is een portret van Brugmans bewaard gebleven, dat is geschilderd door [[Charles Howard Hodges]]. Het plantengeslacht Brugmansia is door [[Christiaan Hendrik Persoon]] naar hem vernoemd.
 
A [[genus]] of subtropical [[flowering plant]]s known as ''[[Brugmansia]]'' is named after him.
 
== Keppelings om utens ==