Jakobus Arminius: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Rigel 6:
Doe't Japik berne waard, wie syn heit, dy't wapensmid wie, al ferstoarn. Jacobus Arminius ward grutbrocht troch [[Theodorus Aemilius]], in pryster mei [[protestant]]ske sympatyen. Om [[1572]] hinne (it jier dat Oudewater ferôvere waard troch de opstannelingen) ferhuze Arminius mei Aemilius nei [[Utert (stêd)|Utert]]. It hat alle wierskyn dat Arminius dêr oan de Hieronymusschool studearre. Neidat Aemilius yn [[1574]] of [[1575]] stoar, kaam Arminius yn'e kunde mei de [[wiskunde|wiskundige]] [[Rudolph Snell|Rudolphus Snellius]], dy't ek fan Oudewater kaam. Snellius liet Arminius studearje yn [[Marburch]] dêr't Snellius heechlearaar wie. Yn [[1576]] liet Arminius him ynskriuwe as studint [[Sân frije keunsten|frije keunsten]] en teology oan de (krekt oprjochte) [[Universiteit fan Leien]]. Yn syn stúdzje rûn er der sa út, dat er fan it kramers[[gilde]] fan [[Amsterdam]] in beurs krige om fierder te learen yn [[Genêve]]. Arminius studearre dêr ûnder de opfolger fan [[Jehannes Kalvyn]], [[Theodorus Beza]]. Nei syn stúdzje yn Genêve (en in pear semesters yn Basel), reizge er yn [[1586]] nei [[Itaalje]]. Yn [[1587]] waard er beroppen as predikant yn Amsterdam.
 
Yn [[1588]] waard Arminius befêstige as predikant fan de Oude Kerk. Yn Amsterdam troude Arminius yn [[1590]] mei Lijsbet Reael (1569-1648). VanafFan [[1591]] werdôf waard Arminius aangevallenoanfallen doortroch zijnsyn collegakollega-predikant [[Petrus Plancius]], vanwegeút reen fan Arminius' vrijefrije interpretatieútlis vanfan de [[predestinaasje]] (goddelijkegodlike uitverkorenheidútferkiezing). InYn [[1593]] werdwaard hunhuarren ruzieskeel gesustdelbêde.
 
InYn [[1603]] werdwaard Arminius hoogleraarheechlearaar theologyteology te Leien. ZijnSyn collegakollega-hoogleraarheechlearaar [[Franciscus Gomarus]] protesteerderekene hierêr heftigfûl tegenprotest tsjinoan. Vrijwel direct, inYn [[1604]], kwamenkaam deit hoogleraren met elkaarta in botsing. Hunkonflikt, conflictdat draaide om de rechtvaardigingsleerrjochtfeardigenslear en hetit daaraandêr grenzendeek leerstukmei vante dedwaan predestinatiehawwende predestinaasjelear. VoorFoar Arminius waswie hetit geloofleauwe vanfan eende mensminske totoant opbeskate zekerehichte hoogtein voorwaardebetingst voorfoar hetit vergevendfermoedsoenjend oordeeloardiel waarinfan God, diedêr't mensEr 'rechtvaardigt',de d.w.z.minske rechtvaardigrjochtfeardich verklaartyn ferklearret. HetAllinne it geloofleauwe is geennet voldoendegenôch, maarmar welwol eenin noodzakelijkeneedsaaklik voorwaardebetingst voorfoar GodsGod syn vergevingferjouwing. VoorFoar Gomarus waswie de rol van het gelooffan hierit louterleauwe eensuver instrumenteleynstruminteel: hetit waswie de doortroch de GeestGeast gewektegeande aanvaardingmakke dooroanfurdiging eentroch mensin vanminske fan Gods rechtvaardigendrjochtfeardigjend oordeeloardiel. AlsAt Gods vergevingferjouwing inyn alle opzichtenopsichten aanoan hetit geloofleauwe voorafgaatfoarôfgiet (zoalssa't Gomarus dachttocht), dan is hetit eenin logischelogyske volgendeneifolgjende stap om daarbijdêrby te onderstrepenûnderstreekjen: dit oordeeloardiel en hetit besluitbeslút om eenin mensmins totdêryn geloof daaraanleauwe te brengenlitten zijnbinne bijnet Godiens nietby opeensGod opgekomenopkaam, maarmar vormenfoarmje zijnsyn verkiezingferkiezing vanfan eeuwigheidivichheid. AlsAt men (metmei Arminius) de vrijefrije keuzekar voorfoar hetit geloofleauwe onderstreeptûnderstreket, moetmoat men Gods eeuwig raadsbesluitivich ookriedsbeslút alsek medemei afhankelijkôfhinklik vanfan dezedizze menselijkeminslike keuzekar opvattenopfetsje. Zo komt men van de rechtvaardigingsleer als vanzelf op de predestinatieleer. Deze verschuiving heeft zich in de discussie tussen arminianen en gomaristen inderdaad voltrokken. De Amsterdamse predikant Plancius mengde zich in de strijd en koos partij voor Gomarus. Al snel groeide het religieuze meningsverschil uit tot een nationale, politieke strijd. In [[1607]] werd een commissie in het leven geroepen die het conflict moest beslechten. Pas in [[1618]] zou tijdens de [[Synode van Dordrecht]] besloten worden dat de leer van Gomarus de leer van de Gereformeerde Kerk was.
 
[[Ofbyld: Steen Arminius.jpg|left|thumb|Tinkstien foar ''Arminius'' yn de Pieterstsjerke te Leien.]]