Leonid Brezjnev: ferskil tusken ferzjes

'''Leonid Iljitsj Brezjnev''' ([[Russysk]]: Леонид Ильич Брежнев) ([[Dniprodzerzjynsk|Kamenskoje]], [[19 desimber]] [[1906]] - [[Moskou]], [[10 novimber]] [[1982]]) wie in [[Sowjet-Uny|Sovjetpolitikus]] dy't efterinoar sekretaris-generaal fan it sintraalSintraal Komitee (1956), gewoan lid fan it presidium (1957) en presidint fan de Sowjet-Uny (1960). Hy late de Sowjet-Unyt nei it tiidrek [[Nikita Chroesjtsjov]] fan [[1964]] oant [[1982]].

Brezjnev waard yn [[Oekraïne]] berne, mar wie etnysk sjoen in [[Russen|Rus]]. Hy folge in technyske oplieding en wie spesjaliseare yn [[metallurgy]]. Ek wied er goed ûnderleidûnderlein yn de [[ideology|ideologyske]] teory fan it [[kommunisme]]. Dat lêste soarge der foar dat er snelhurd opgong makkemeitsje koe binnenyn de Kommunistyske Party fan de Sowjet-Uny. Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] brocht hy it ta [[generaal]], ûnder mear troch tsjin de [[Dútslân|Dútsers]] stân te hâlden by [[Novorossiejsk]], mar hy wie mear bekend as folkskommissaris foar de partij.

Yn it tiidrek fan [[Nikita Chroesjtsjov]] wie Brezjnev fan 1960-1964 presidint mar hâlde him ynearsten wat op de eftergrûn. Doe't tidens de [[Kuba-krisis]] bliken die dat Chroesjtsjov de stipe fan de partijtop oan it ferliezen wie, pakte Brezjnev syn kâns en liet him, troch handich maneuvrearen, nei foaren skowenskowe as de nije man. Hy waard de earste sekretaris fan it Sintraal Komitee (partijlieder) en sûnt 1977 ek wer as presidint.

Under it bewâld fan Brezjnev waard stribbenstribbe nei konsolidaasje fan de Sowjetmacht yn binnen- en bûtenlân, wylst it stipjenstypjen fan de ekonomy op it twadde plan stie. Wol waard útein set mei it ûntsleatenûntsluten fan de gigantyske oalje- en gasfoarrieden fan [[West-Sibearje]]. Brezjnev fersterke it [[Reade Leger (Sowjet-Uny)|Reade Leger]] en wreide it Russyske [[romtefeart|romtefeartprogramma]] út. De troch Brezjnev yn novimber [[1968]], nei de ynfal fan it Russyske leger yn [[Tsjechoslowakije]], nei foaren brochte stelling, dat de Sowjet-Uny it rjocht hawwehat yn te gripen yn de ûntwikkelingen yn in oar sosjalistysk lân, as de ferwurvenheden fan it sosjalisme yn gefaar komme, waard bekend as de [[Brezjnevdoktrine]].

Mei de [[Feriene Steaten|FS]] waard in rige ferdragen sletten om [[wapenwedringwapenwedrin]] te ûntspannen, mar efter de skermen waard der troch de Sowjets allegeduerigen besocht mear ynfloed yn de wrâld te krijen, benammen yn Afrika, it Heine Easten en Aazje. Yn [[1979]] joech Brezjnev opdracht om it buorlân fan de Sowjet-Uny, [[Afganistan]] binnen te fallen doe't troch in wikseling fan it rezjym dat lân út de Russyske ynfloedsfear drige te ûntsnappen. De East-Jeropeeske lannen dy't efter it "[[yzerenizeren gerdynngerdyn]]" leienleinen waarden allyksa troch Brezjnev stevich oan 'e leie hâlden, sa as bliken die tidens it hurdhandich delslaan fan de "[[Praachske maaitiidmaitiid]]" yn [[Tsjechoslowakije]]. Ek waard op syn befel yn [[1980]] de rop om mear frijheid trochfan de [[Poalen]] om mear frijheid troch de Poalske kommunistyske partij de kop yndrukt.

[[Ofbyld:Ford signing accord with Brehznev, November 24, 1974.jpg|thumb|left|280px|1974: Brezjnev en [[Gerald Ford|Ford]] slútteslute in oerienkomst oangeande de beheining fan it tal kearnwapens]]

De jierren santich betsjutten foar Brezjnev en de Sowjet-Uny wat ynfloed en prestiizje oangie in hichtepunt. Dat kaam fral troch gesichtsferlies fan de FS yn de earste helte fan it desennium troch de [[Watergate]]affêre en de ferlearnferlearne [[Fietnamoarloch]]. De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] presidint [[Jimmy Carter]] stribbe fan 1976 ôf nei ûntwapening en lei de klam op [[Détente]], mar dy polityk smitesmiet foar de FS yn de rest fan de wrâld net folle respekt en sympaty op. It [[SALT II]]-ferdrach dat yn 1979 tekene waard nei 7 jaar fan ûnderhanneljen, hie as doel in grutte stap te setten yn it ûntspanningsproses, mar doe't seis moannen letter de Sowjet-Uny Afganistan binnenfoel, wie dat fuort inde ein derfan. SALT II is nea ratifisearre.

Yn de [[Tredde wrâld]] hie de Sowjet-UnieUny op in protte plakken in finger yn de papbrei by de revolúsjonêre befrijingsbewegings oant en mei de eigen 'eftertûn' fan Amearika yn Midden- en Súd-Amearika. Beide supermachten seagen dan ek eltse machtswikseling of lokaal konflictkonflikt troch de bril fan it kâlde-kriichstinken. It [[Reade Leger (Sowjet-Uny)|Reade Leger]] stribbe de FS foarby yn oantallen wat materiële sterkte en oanfalskrêft oangie. Yn it Westen waard wol twifele oan de kwaliteit derfan en oan de loyaliteit fan de [[Warschaupakt]]bûnsmaten yn gefal fan in echte kriich, mar beide partijen yn de [[kâldeKâlde kriichKriich]] wienen it deroer iens dat soks nea yn in direkte konfrontaasje op proef steld wurde moast.