Nije Side: '''Sparta''' (Gryksk: Σπάρτη) wie eartiids de haadstêd fan Lakoanje yn it âlde Grikelân en wie ieuwenlang ien fan de wichtichste "poleis" (stêdstaten) fan Grikelân....
'''Sparta''' ([[Gryksk]]: Σπάρτη) wie eartiids de haadstêd fan [[Lakoanje]] yn it âlde [[Grikelân]] en wie ieuwenlang ien fan de wichtichste "poleis" (stêdstaten) fan Grikelân. De stêd lei yn it noarden fan de sintrale Lakoanyske flakte op de [[Peloponnesos]], op de rjochterouwer fan de rivier de [[Jerotas]].
Yn de [[10e ieu f. Kr.]] waard Sparta troch de [[DorjersDoarjers]] stiftenstifte, dy't de oarspronklike befolking ûnderwurpen. De stêdssteat waard oprjochtenoprjochte troch in fiifresom buorstedenbuorstêden en de hiele skiednis lang behâlde Spart it útsjoch fan in samling doarpen. It grûngebiet wie feitlik nochal útstrekt, wol 7700 fjouwerkantekante kilometer grut. De Spartanen wennen yn tige ienfâldige wenten en beskikten net oer grutte iepenbiere gebouwen.
Yn Sparta draaide alles om kriich en oerhearsking. Alle manlju moasten yn it leger tsjinne en harre hiele libben wie wijde oan de kriichkeunst. Jonges waarden op harren sânde libbensjier by de famylje weihelle om grut brochtgrutbrocht te wurden troch de steat. Hjirtroch bouden de Spartanen it meast effektive leger op fan hiel GrikenlânGrikelân. Spartaanske soldaten stienen bekend om harren moed en dissipline.
Yn de [[8e ieu f.Kr.]] feroveren de Spartanen [[Lakoanje]], it fruchtbere lân om Sparta hinne. Dêrnei besetten sy in njonkenlizzende steat [[MessenjeMesseenje]]. Dizze oermasteringen makke fan Sparta ien fan de machtichste stêdsteaten fan har tiid. De Spartanen makken fan eltsenien dy't sy oerwûnoerwûnen [[helotenheloaten]] of horigen, dy't twongen waarden te wurjen op it lân fan de Spartaanske oerhearskers. De allegeduerigenallegeduerigende driging fan in helotenopstânheloatenopstân makke fan Sparta in militêre steat. De libbenswize fan de Spartanen wie der op rjochte om de helotenheloaten ûnder de knipe te hâlden.
Nei de oerwinning op de MessenjersMesseenjers om-ende-by [[550 f.Kr.]] ferstarre it oant dan bloeiende Sparta ta in kazernesteat. De [[Peloponnesyske Kriich]] tsjin [[Atene]] waard mar krekt wûn troch de stipe fan de [[Perzen]]. De nederlaach tsjin de Tebaan Epaminondas [[371 f.Kr.]] meitsjemakke in ein oan de macht fan Sparta. Yn de hellenyske tiid moast Sparta lid wurde fan deit Achaeyske Bûn. Nei [[146 f.Kr.]] waard it stadichoan part fan it [[Romeinske Ryk]]. Yn [[395]] waardewaard Sparta troch de [[Fisigoaten]] ferwoaste.
