Ferpyldering: ferskil tusken ferzjes

'''Ferpyldering''' is in [[sosjology|sociologysk]] begryp, wêrmei't doeld wurdt op de fertikale struktuer yn de mienskip, basearre op ien of mear [[libbensskôging|libbensskôgjende]] karakteristiken. De term hat meastmeastentids in negative byklank en wurdt dan brûkt troch dejingendyjingen dy't de organisaasje fan maatskiplike struktueren op grûn fan libbensskôging net sa winslik achtsje.

'Ferpyldering' is in begryp dat ûnder oaren yn [[Nederlân]] en [[Belgje]] brûkt wurdt, mar it model kin ek op in soad oare lannen tapast wurde. It doel fan de ferpyldering is om in tige ferdielde mienskip, sa as yn it Nederlân fan yn de earste helte fan de [[20e ieu]], by inoar te hâlden. Dit barde hjir oan de iene kant troch in beskate foarm fan skieding tusken de befolkingsgroepen, oan de oare kant troch gearwurking fan de elites oan de top. De skieding waard stâl jûn trochdat eltse ''pylder'' syn eigen [[tsjerke (leawensmienskip)|tsjerke]], [[omrop]], [[krante]], stânsorganisaasje, [[fakbûn]], [[politike partij]], [[wenningbouferiening]], [[scouting]]groep, [[ûnderwiis|skoallen]], [[sikehûs]], sportferienings en sels winkels en bedriuwen hie. Foar mids [[20e ieu]] wie dizze situaasje sa frappant, dat bygelyks guon Nederlânske winkelbedriuwen in foarkar foar personiel fan in beskate tsjerke hienen. Dit late ta grutte kulturele ferskillen, net alline yn de stêden, mar ek op parten fan it plattelân, risseltearjend yn it hiele befolkingskloften dy't neist elkoar libben sûnder in protte kontakt te hawwen. Tagelyk waard troch it ferpylderingssysteem oan de iene kant, mar it wol gearwurkjen oan de top oan de oare kant, ek in soad maakskiplikemaatskiplike spanning foarkaam.

It slagget net altyd en beskriuw de pylders sekuer. Yn alle gefallen kin men in [[Protestantisme|protestantsprotestantsk-kristlike]], in [[roomsk-katolike tsjerke|roomsk-katolike]] en in [[Sosjalisme|sosjalistyske]] pylder ûnderskiede. Ek wie der dúdlik in 'liberale' of 'algemiene pylder', alhoewol't guon liberalen fan betinken binne dat der noait in liberale pylder west hat; de liberalen wienen nbammentliknammentlik tsjin de ferpyldering.<ref>K.J. Dijkstra, ''Verborgen verhoudingen. Relaties tussen de liberale politiek en journalistiek ten tijde van de verzuiling'', Jaarboek Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (DNNP) 1998, s. 258-276. Online: [http://dnpp.eldoc.ub.rug.nl/FILES/root/jb-dnpp/jb1998/dijkstra.pdf Artikel Dijkstra]. Yn dit artikel wurdt ferwizen nei: A. Lijphart, ''Verzuiling, pacificatie en kentering in de Nederlandse politiek'', Haarlim, 1980 (8ste printinge), s. 74. Lijphart hat it hjir oer pylderfoarming troch de liberalen "niet zozeer omdat ze het zelf wensten, maar omdat ze er door de andere zuilen toe werden gedwongen". Neffens Dijkstra wolle oare ’verzuilingsspecialisten’ sels hielendal neat witte fan in aparte liberale pylder.</ref>

|[[Folkspartij foar Frijheid en Demokrasy|VVD]] (fanôffan 1948 ôf)

[[VPRO]] ([[frijsinnich protestantisme|frijsinnich-protestantsprotestantsk]])

Fuort nei de [[Twadde Wrâldkriich]] ûnstieûntstie, sawol yn liberale, as sosjaaldemokratyskesosjaal-demokratyske, kommunistyske, katolike en protestantsprotestantsk-kristelikekristlike rûnten, grutte twifels oer de ferpylderings. DitDat wifeljen hie te krijen mei de gearwurking oer de grinzen fan de pylders yn it ferset tsjin de Dútsers yn de Twadde Wrâldkriich. Der waard in ienheidspartij oprjochte, de [[Nederlandse Volksbeweging]], dêr't eltse progressive, konfesjoneel as net, him by jaan koe. De Nederlandse Volksbeweging wie grûnfestegrûnfêste op it persoanalistysk-sosjalisme, dat sterk tsjin autoritêre ideeën wie. Dit neamt men de [[Doorbraak (polityk)|''Doorbraak-gedachte'']]. Dit trochbrekken waard lykwols neat troch tsjinwar fan de Nederlânske bisskoppenbiskoppen en de Folksbeweging bliek in deaberne berntsje te wêzen. Guon katoliken giene op persoanlijkepersoanlike titel, mei de lytse, progressive en pasifistyske [[Kristen Demokratyske Uny]] en de liberale partij VDB, de fuzjefúzje oan mei de [[SDAP]] en foarmen doe sa de [[Partij fan de Arbeid|PvdA]]. Dat de PvdA is yn syn wêzen in wiere trochbraak-partij. De bisskoppenbiskoppen fan Nederlân fersetten harren lykwols no ek, dellein yn it Mandemint fan 1954. Trochdat de lju fan de âlde SDAP de oerhân yn de PvdA hienen en troch it ûntbrekken fan in sterk kontingint konfesjonelen, hinge men dêr ek oer nei de idealen fan de âlde SDAP.

* ''Verzuiling, pacificatie en kentering in de Nederlandse politiek.'' [[Arend Lijphart]] (standertwurk oer ferpyldering yn NederlandNederlân)