|
[[Ofbyld:1917petrogradsoviet assembly.jpg|thumb|right|300px|gearkomste''Gearkomste fan it Petrogradsowjet'']]
De '''Russyske Revolúsje''' wie in politike, ekonomyske en sosjale omkear dy't it tsaristyske rezjym yn [[Ruslân]] ten fal brocht en in steat fêstige dêr't de [[kommunisme|kommunistyske]] partij de hearskippij yn fierde. Trochstrings wurde ta de Russyske Revolúsje de foarfallen rekkene fan febrewaris oant oktober [[1917]], it tiidrek dêr't de febrewarisrevolúsje en de oktoberrevolúsje yn falle.
== Febrewaris Revolúsje ==
Op [[17 febrewaris]] [[1917]] bruts yn [[Petrogard]] reboelje út dêr't in gebrek oan bollebôle de oanlieding fan wie. It ûnderdrukkeûnderdrukken hjirfan mislearre troch oproer fan de soldaten. De [[doema]] stelde in foarlopich útfierend komitee yn, wylst de arbeiders en soldaten sels eigen rieden (sowjets) foarmen. De legerlieding keas de side fan de doema, wêrtroch de tsaar twongen waard ôfstân te dwaan fan de troan. Yn de foarearstfoarearste regearing ûnder lieding fan foarst [[Lvov]] hiesiet mar ien sosjalist sitting: [[Kerenski]]. De sosjalisten dy't yn twa kampen ferdield wienen hiene lykwols in folle gruttere ynfloed op de massa as de Liberalen. Oeral yn it lân rjochten sy sowjets op, dy't wer provinsjale en lanlike kongressen keazen.
[[Ofbyld:Lenin 05d.jpg|thumb|110px|left|''Lenin'']]
It earste al-Russyske riedenkongres keas yn juny in sintraal útfierend komitee, dat tsjinoer de (swakke) foarriedige foarlopige regearing optrede as fertsjintwurdiger fan alle sowjets. It progamma fan de foarriedige regearing hâlde yn: in Liberale steatsfoarm, foartsetten fan de [[Earste Wrâldkriich|Kriich]], gjin opheffing fan it grutgrûnbesit en wie foar de grutte massa net oantreklik. Yn april waard dúdlik dat dedizze foarearstearste regearing him net hanthavenje kinne soe sûnder de stipe fan de sosjalisten. Op [[5 maaie]] waard in koalysjeregearing foarme, dêr't de sosjalisten Kerenski en [[Tsereti]] yn de ynfloedrykste ministers wienen en dy't beiden de kriich trochsette woenen. Harren evenredige polityk waard fel bestride troch de [[bolsjewiken]] ûnder [[Lenin]]. Dizze propagearre: alle macht oan de sowjets, frede sûnder anneksaasje, brea en lân.
Doe't it troch Kerenski tariedetarieden offinsyf yn [[Galisje]] mislearre, late it neis hjiroer yn Petrogard ta reboelje, mar it sintrale útfierend komitee wegere omgean te swichtenlizzen foar de druk fan de bolsjewiken, dy't de lieding fan de spontane oproer hienen. De beweging einige, de bolsjewistyske partij waard ferbean en Lenin flechte nei it bûtenlân.
Yn july waard in nij koalysjereagering foarme ûnder leidinglieding fan Karinksi dy't fêsthâlde oan it eardere programma. Liberalen en konservativen fêstigen har hoop op generaal [[Kornilov]] dy't op [[27 augustus]] omin mislearre steatsgreep útfierde. De bolsjewisten profitearenprofitearren fan de nederlaach en Kerenski ferlear syn grip oer it lân doe't boeren de grutte boerepleatsen besetten wylst fabryksarbeiders harren yn grutte tallen oansletten by de bolsjewisten dy't yn de sowjets fan Petrogard en Moskou de mearderheid krigekrigen.
== Oktober Revolúsje ==
Ein septimber achte Lenin de tiid ree om yn opstân te kommen tsjin it sintraal útfierend komitee. De foarsitter fan de sowjet fan Petrogard, [[Trotski]] waard belêste mei de tarieding fan de opstân. In militêr revolúsjonêr komitee waard oprjochte en as stribbe datumstreefdatum waard de twadde byienkomste fan de al-Russyske riedskongres nommem. Op [[25 oktober]] besettebesetten troepen fan it komitee strategyske punten yn de stêd. De regearing waard ôfset en de ministers arrestearre. Kerenski besocht sûnder resultaat Pegrograd te heroverenweroverjen (30 oktober). De bolsjewiken stuitestuiten ynearsten nergensnearne op grutte tsjinstân, útsein yn Moskou en yn Súd-Ruslân. Op [[26 oktober]] begûn it twadde al-Russyske kongres fan de Sowjets dêr't de bolsjewiken de mearderheid hienen en in Bolsjewistyske regearing keazen, de earste ried fan folkskommisarissen, him neamend "foarriedigefoarlopige arbeiders- en boerenregearingboereregearing".
[[Kategory:Ruslân]]
| 