Frankyske Boargeroarloch: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
No edit summary
wer ris oan wurke, mar noch net klear
Rigel 3:
De '''Frankyske Boargerkriich''' wie fan [[715]] oant [[718]] en wie it gefolch fan de dea fan [[hofmeier]] [[Pippyn fan Herstal]] op [[16 desimber]] [[714]]. Yn dizze kriich waard striid levere troch ferskillende legers fan de pakesizzer en opfolger [[Teudobald]] fan Pippyn, syn widdo [[Plektrudis]], syn basterdsoan [[Karel Martel]], [[Ragenfrid]] dy't him opfolge as [[hofmeier]] yn [[Neustrje]] en de nije kening [[Gilperik II]]. Ek in Frysk leger ûnder lieding fan [[Redbad]] wie by de kriich belutsen.
 
Yn de kriich wie sprake fan ferskillende belangen en koalysjes. Rûchwei besjoen stie it noardeasten fan it lân [[EasterjeAustraasje]] tsjinoer de rest fan it lân [[NeusterjeNeustrje]] en [[Hartochdom Boergonje|Boergonje]], wêrby't de erfgenamten fan Pippyn fan Harstal in wichtige rôle spile. De widdo fan Pippyn, [[Plektrudis]] mei har beppesizzer Teudobad tsjinoer [[Karel Martel]], de bastertsoan fan ferstoarne hofmeier. In tredde partij wie kening [[Gilperik II]] mei hofmeier [[Raganfred]] oan syn side dy't eigen belangen hienen. De Fryske kening Redbad kin beskôge wurde as in fjirde party. As gelegenheidspartner fan de Neusterjes folge hy syn eigen aginda.
 
De boargerkriich waard lang om let beslist yn it foardiel fan Karel MartelsMartel.
 
== De oanlieding ==
De eallju yn [[Neustrje]] en [[Hartochdom Boergonje|Boergonje]] seagen troch de dea fan hofmeier Pippyn fan Herstal de kâns harren te ûntdwaan fan de [[Austraasje|Austrasyske]] dominânsje. Hja woenen tebekwerom nei de situaasje foardat Pippyn alle Frankyske gebieten ûnder ien bewâld feriene en woenen Ragenfrid as hofmeier hawwe. De Frankyske kening [[Dagobert III]] lit him troch de Austraasjers beynfloedzje en beslút Ragenfrid as syn nije hofmeier te kezen.
 
Yn Austraasje hie de frou fan Pippyn derfoar soarge dat [[Karel Martel]] útsletten wie foar de opfolging, en dat har minderjierrige beppesizzer Teudobald (soan fan [[Grimoald]] út in earder houlik) as opfolger beneamd wurde wie. Hy moast de nije hofmeier wurde, mei Plektrudis as regentes. Hja litte Karel finzen nimme en slute him op yn Keulen. As ûnderwillens de kar fan kening Dagobert bekend wurdt, lûkt Plektrudis har dêr neat fan oan, want sy stjoerd Teudobald mei in leger nei it suden ta om de kening op oare tinzen te bringen.
De Austraasjers keazen Ragenfrid as hofmeier en setten [[Merovingen|Merovingyske]] prins [[Gilperik II]] op de troan.
 
=== De slach by Compiégne ===
Op [[26 septimber]] [[715]] komt dat leger yn gefjocht mei de striidkrêften fan hofmeier Ragenfrid. Dizze fjildslach by [[Slach by Compiégne|Compiégne]] lûd it begjin yn fan de Frankyske boargerkriich. Ragenfrid ferslaat yn dizze slach de jonge Teudoald dy't nei syn beppe yn [[Keulen]] werom flecht. Neffens de [[Liber Historiae Francorum]] stoar Teudoald fuort dêrnei, mar oare boaren melde dat hy noch in protte jierren dêrnei libben hat. Wat der ek fan wier is, Karel Martel wurdt út syn finzenis befrijd en kening Dagobert III komt te ferstjerren. [[Gilperik II]] wurdt nije kening en Ragenfrid bliuwt oan as hofmeier. Der ûntstie in situaasje, lykas op de kaart is werjûn ([[Akwitaanje]] wie yn dy tiid in ûnôfhinklike Frankysk hartochdom).
 
=== Ynfal troch de Friezen ===
zag in het bewind van de minderjarige Theudoald zijn kans zich te bevrijden van de [[Austrasië|Austrasische]] dominantie en koos in 715 Ragenfried als hofmeier. Hierdoor was de situatie ontstaan, zoals in de kaart is weergegeven ([[Aquitanië]] was in die tijd een onafhankelijk Frankisch hertogdom). Ook de [[Friesland|Friezen]] onder hun koning [[Radboud (koning)|Radbod]], profiteerden van de situatie door de gebieden die ze aan Pepijn van Herstal hadden verloren, waaronder [[Utrecht (stad)|Utrecht]] en omgeving, weer terug te veroveren. Ragenfried en Radboud sloten een bondgenootschap en vielen Austrasië aan. Een fractie van de Austrasische adel besloot dat ze onder deze omstandigheden een volwassen hofmeier nodig hadden, en bevrijdden Karel uit zijn gevangenschap. Ze waren echter te laat om Karel een volwaardig leger te laten opbouwen.
De [[Friezen]] ûnder harren kening [[Redbad]], profitearren hiel bot fan de betizende situaasje dy't by de Franken ûntstien wie, troch de eardere Fryske gebieten dy't sy oan Pippyn ferlern hienen werom te oermasteren, wêrûnder de stêd [[Utert (stêd)|Utert]] en omkriten. Ragenfrid sleat mei de Fryske kening in bûnsmaatskip en tegearre foelen harren legers Austraasje oan. In part fan de Austrasyske eallju is betinken dat sy yn dizze drege tiid in folwoeksen hofmeier nedich hawwe, en befrije de Karel Martel, de basterdsoan fan Pippyn út syn finzenis. Hja hawwe lykwols net genôch tiid om in sterk leger by ien te sammeljen doe't de Friezen en Neustrjers oanfoelen.
 
 
== It ferrin fan de kriich ==
Yn 716 foel Ragenfrid Karel oan vielenfanút Ragenfriedit suden en Radboud,kaam dieRebad metmei eenin vlootfloat overoer de [[RijnRyn]] kwam,oansetten. TheudoaldBeide enlegers Plectrudismoetsje ininoar by Keulen aan.dêr't KarelTeudoald probeerdeen dePlektrudis stadharren nogferskânst tehienen. ontzettenIt maarleger moestfan zichKarel nabesiket de eerstestêd schermutselingennoch alte terugtrekken.ûntsetten, Ditmar wasmoat hethim eerstenei ende laatsteearste gevechtskermutselingen datal Karelweromlûke. alsDe veldheerferdigeners zoumoatte verliezen.har Plectrudisoerjaan moesten zichKeulen overgeven enmei de schatkistskatkist vanfan AustrasiëAustraasje vielfalt inyn handenhannen vanfan de aanvallersoerwinners.
 
Nei de ferovering fan Keulen wie Karel by steat om snel syn slach te slaan. It Neustryske leger en in part fan de Friezen lutsen troch de [[Ardennen]] op wei nei hûs. Harren mienskiplike leger wie noch hieltyd grutter dan dat fan Karel, mar troch ferrassing en list (hy die krekt oft syn leger op de flecht sloech, dêr't hy in efterfolging fan syn tsjinstanner by útlokke, dy't hy ferfolgens yn in mûklaach wist te lokken) de [[Slach by Amel]] yn syn foardiel te beslissen. Hij kreeg bij die gelegenheid ook weer het grootste deel van de Austrasische schatkist in handen.
 
In 717 voerde Karel zelf een veldtocht naar Neustrië. Op 21 maart van dat jaar boekte hij een beslissende overwinning bij [[Cambrai|Kamerijk]]. Hij achtervolgde Chilperic II en zijn hofmeier tot aan [[Parijs]]. Daarna keerde hij terug naar huis, versloeg de aanhang van Plectrudis en veroverde Keulen. Hij riep vervolgens [[Chlotarius IV]] uit tot koning van het gehele rijk, met hemzelf als hofmeier. Karel benoemde ook een nieuwe bisschop in [[Reims]]. In 718 verbonden Chilperik en Ragenfried zich met [[Odo van Aquitanië]], hun leger werd echter opnieuw verslagen in de [[Slag bij Soissons (718)|slag bij Soissons]]. Odo vluchtte terug naar zijn hertogdom en leverde in ruil voor vrede Chilperik II en zijn hofmeier uit aan Karel. Odo erkende Karel als de rechtmatige hofmeier en Karel erkende Odo als hertog. Opmerkelijk is dat Karel al zijn verslagen tegenstanders ongemoeid laat.
 
==
==Slag bij Compiègne==
{{hoofdartikel|Slag bij Compiègne}}
De Slag bij Compiègne was de eerste veldslag van de burgeroorlog en vond plaats op [[26 september]] [[715]]. [[Dagobert III]] had Ragamfred naar voren geschoven als Hofmeier in plaats van Theudoald, die door Pepijn was gekozen. Ragamfred versloeg de jonge Theudoald die naar zijn grootmoeder in [[Keulen]] vluchtte. Volgens [[Liber Historiae Francorum]] stierf Theudoald vlak hierna, hoewel andere bronnen melden dat hij nog vele jaren daarna leefden. Hoe dan ook, Karel Martel wist uit de gevangenis van Plectrudis te ontsnappen en Dagobert III stierf kort hierna. De nieuwe koning Chilperik II stelde eveneens Ragamfred aan als Hofmeier, een keuze die werd gesteund door de bevolking van [[Neustrië]]. De bevolking van [[Austrasië]] koos echter Karel als Hofmeier.
 
Nei de ferovering fan Keulen wie Karel by steat om snel syn slach te slaan. It Neustryske leger en in part fan de Friezen lutsen troch de [[Ardennen]] op wei nei hûs doe't Karel ynienen oanfoel. Harren mienskiplike leger wie noch hieltyd grutter dan dat fan Karel, mar troch ferrassing en list (hy die krekt oft syn leger op de flecht sloech, dêr't hy in efterfolging fan syn tsjinstanner by útlokke, dy't hy ferfolgens yn in mûklaach wist te lokken) de [[Slach by Amel]] yn syn foardiel te beslissen. HijBy kreegdizze bijoerwinning diefoel gelegenheidek ookit weergrutste hetpart grootste deel vanfan de AustrasischeAustrasyske schatkistskatkiste inyn handenhannen.
==Slag bij Keulen==
{{hoofdartikel|Slag bij Keulen}}
De Friese koning [[Radboud (koning)|Radboud]] maakte slim gebruik van de burgeroorlog die in het [[Frankische Rijk]] woedde. Ragamfred had Radboud overgehaald tot een bondgenootschap en Radboud wist al snel de voormalig Friese gebieden te heroveren die hij na een verloren oorlog in [[690]] was kwijt geraakt. Hij bezette de monding van de [[Rijn]] en volgde met zijn leger de rivierloop stroomopwaarts, richting de hoofdstad van Austrasië, Keulen. In [[716]] kwamen de Friezen tegenover Karel Martel te staan bij de [[Slag bij Keulen]], Karel beschikte echter over een haastig bijeen geroepen leger en werd verslagen.
 
InDe boargerkriich wurdt ferpleatst nei Neustrje as Karel yn [[717]] in fjildtocht voerde Karel zelf een veldtocht naar Neustrië. Op 21 maart van dat jaar boekte hij een beslissende overwinning bij [[Cambrai|Kamerijk]]. Hij achtervolgde Chilperic II en zijn hofmeier tot aan [[Parijs]]. Daarna keerde hij terug naar huis, versloeg de aanhang van Plectrudis en veroverde Keulen. Hij riep vervolgens [[ChlotariusKlotarius IV]] uit tot koning van het gehele rijk, met hemzelf als hofmeier. Karel benoemde ook een nieuwe bisschop in [[Reims]]. In 718 verbonden Chilperik en Ragenfried zich met [[Odo van Aquitanië]], hun leger werd echter opnieuw verslagen in de [[Slag bij Soissons (718)|slag bij Soissons]]. Odo vluchtte terug naar zijn hertogdom en leverde in ruil voor vrede Chilperik II en zijn hofmeier uit aan Karel. Odo erkende Karel als de rechtmatige hofmeier en Karel erkende Odo als hertog. Opmerkelijk is dat Karel al zijn verslagen tegenstanders ongemoeid laat.
==Slag bij Amel==
{{hoofdartikel|Slag bij Amel}}
Later dat jaar kwam het bij Amel opnieuw tot een treffen in de [[Slag bij Amel]]. Dit keer wist Karel Martel de [[Neustrië|Neustriërs]] en de [[Friezen]], onder leiding van Chilperik II, Ragamfred en Radboud wel te verslaan. Dit was de eerste grote overwinning van Karel, waarop nog vele zouden volgen in de rest van zijn leven. Hij zou zelfs de rest van zijn leven onverslagen blijven tegen de meest uiteenlopende tegenstanders. De tactiek die Karel bij deze slag toepaste was dat hij net deed alsof hij zich terugtrok, zijn tegenstanders gingen in de achtervolging waarna Karel zijn leger op een beter plaats liet omdraaien om vanuit deze positie de vijand te overvallen. Een tactiek die later ook door de [[Mongolen]] succesvol zou worden toegepast.
 
==Slag bij Vincy==