SDAP: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
red
ferw.
Rigel 3:
De SDAP waard op [[26 augustus]] [[1894]] oprjochte yn it lokaal Atlas oan de Ossenmarkt 9 yn [[Swol]] as alternatyf foar it [[Sosjaal-Demokratysk Bûn]] (SDB) fan [[Ferdinand Domela Nieuwenhuis|Domela Nieuwenhuis]]. Ta de 12 oprjochters (de "tolve apostels" neamd) hearden [[Pieter Jelles Troelstra]], [[Jan Schaper]] en [[Willem Vliegen]].
 
Hoewol't der Friezen by de oprjochting wienen, waard de partij dochs wifeljend ûntfongen. In soad Folkspartij leden bleaune ôfsidich, [[Geart van der Zwaag]] en Pieter Jelles Troelstra hienen noch in soad oanhing. Mar it optreden fan Troelstra brocht feroaring. Hy helle yn [[1897]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] en [[Tytsjerksteradiel]] de mearderheid. Yn 1900 kaam [[Gerrit Willem Melchers]] as propagandist. Hy waard yn 1901 yn Ljouwert keazen. Stadichoan groeit no de partij. Bekende figueren wienen [[Jan Jansonius|J.G. Jansonius]], H.H. de Vos, [[Menne Hillebrand]], [[Karel Besuyen]], [[Albertinus van der Heide]] en [[Lourens Zandstra]]. Ek de [[Blije Wereld]]groep die mei. By de Steateferkiezings fan [[1907]] klom de partij fan fiif nei acht sitten. Der binne dan 25 gemeenteriedsleden, allinnich yn Ljouwert al sân. Yn [[1913]] waarden yn Fryslân fjouwer SDAP'ers keazen foar de Twadde Keamer. (oantal stimmen: 17.254). Nei de [[Earste Wrâldoarloch]] wienen der 110 ôfdielings (5500leden). It oantal Steatesitten wurdt yn [[1919]] op 14 brocht. Dan 139 gemeenteriedsleden. Tusken de oarloggen binne ûnder oare [[Harm de Boer]], J.K. Brouwer, [[Johannes Dijkstra]], J. Geerts, L.J. de Jong, J. Klok, [[Pieter Sikkes]] en J. Ytsma bekende figueren. Foar de Twadde Wrâldoarloch hat de partij lêst fan de [[Troelstrabeweging]] (Paul Kiës). Nei de oarloch komme de measte leden yn de [[Partij fan de Arbeid|PvdA]].
 
Foar in soad bûtentsjerklike arbeiders fungearre de partij as tsjerke. Striidlieten waarden as psalmen songen. De Arbeidersjeugdsintrale en it [[Ynstitút foar Arbeidersûntwikkeling]] hienen fan elts in soad belangstelling. De partij wie algemien Nederlânsk oriïntearre , mar in soad hienen in iepen each foar de idealen fan de Fryske beweging (sjoch [[Soasiael-Demokratysk Frysk Forbân]]). De SDAP wie de partij fan de 'bewuste', 'moderne' arbeider en hie likegoed oanhing op it platelân as yn de stêden, benammen yn de Noardwesthoeke en de midden fan Fryslân, minder sterk yn it súdeasten.