Sosjaal-Demokratysk Bûn: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
fan nl:
 
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
fan nl:
Rigel 1:
DeIt '''SociaaldemocratischeSosjaaldemoktarysk Bond''' (SDB) waswie de eersteearste partij op socialistischesosjalistyske grondslaggrûnslach inyn NederlandNederlân. ZijSe werdwaard inyn [[1881]] opgerichtoprjochte. De voormanfoaroanman vanfan deit SDB waswie de voormaligeeardere predikantdûmny [[Ferdinand Domela Nieuwenhuis]].
 
De SDB streefdestribbe naarnei eenin [[marxisme|marxistischmarxistysk]]-[[socialismesosjalisme|socialistischesosjalistyske]] samenleving,mienskip eenwêryn samenlevingit waarinpartikulier hetbesit particulieroerstallich bezit overbodig waswie. DeIt bondbûn waswie revolutionairrevolúsjonêr, dat impliceertymlisearret dat zijde veranderingenferoarings middels een revolutie in Nederlandrevolúsje wildeberikke bewerkstelligenwoene. DesondanksDochs werdwaard welwol aanoan verkiezingenferkiezings deelgenomenmeidien en zosa kwamkaam Domela Nieuwenhuis inyn 1888 inyn de TweedeTwadde KamerKeamer.
 
InYn 1894 werdwaard de naamnamme veranderdferoare inyn de '''Socialistenbond''', en inyn 1900 ginggie deit SDB op inyn de [[Sociaal Democratische Arbeiders Partij|SDAP]], nadatneidat de radicaleradikale taktûke vanfan deit bondbûn al inyn 1896 wasopstapt opgestaptwie.
 
== Utgongspunten fan it SDB ==
 
De SDB basearre him op de ideeën fan Karl Marx, en syn wurk 'Das Kapital'. Sintraal yn dy ideeën stie de revolúsje, dy't nedich wêze soe op de kapitalistyske maatskippij te ferfangen troch in sosjalistyske steat. Yn de sosjalistyske heilsteat soenen dan gjin klassen mear bestean, priveebesit soe oerstallich wêze, alle besit soe mienskiplik wêze.
== Uitgangspunten van de SDB ==
<br>Dit waard wol as net direkt helber sjoen, de doelen foar de koarte termyn wienen rjochte op it ferbetterjen fan de situaasje foar de arbeiders.
De SDB baseerde zich op de ideeën van Karl Marx, en zijn werk 'Das Kapital'. Centraal in die ideeën stond de revolutie, die nodig zou zijn om de kapitalistische samenleving te vervangen door een socialistische staat. In de socialistische heilstaat zouden dan geen klassen meer bestaan, privébezit zou overbodig zijn, al het bezit zou gemeenschappelijk zijn.
<br>Dit werd wel als niet direct haalbaar gezien, de doelen voor de korte termijn waren gericht op het verbeteren van de situatie voor de arbeiders.
 
De útgongspunten fan it SDB wienen:
* algemien kiesrjocht
* ôfskaffing fan it keninkryk, ynfiering fan de republyk
* afschaffing van het koninkrijk, invoering van de republiek
* afschaffingôfskaffing vanfan leger en vlootfleat
* gelijkelikense rechtenrjochten voorfoar mannenmanlju en vrouwenfroulju
* IndiëYnje los vanfan NederlandNederlân
 
{{wurk}}
InYn de praktijkpraktyk werdwaard dit bijvoorbeeldbygelyks uitgewerktútwurke inyn:
* ynfiering fan sosjale fersekering
* invoering van sociale verzekering
* verbodferbod op kinderarbeidberne-arbeid onderûnder de 15 jaarjier
* gratis onderwijsûnderwiis
* in seisoerige arbeidsdei foar froulju mei betelle ferlof by swangerskip en befalling
* een zesurige arbeidsdag voor vrouwen met betaald verlof bij zwangerschap en bevalling
* meermear en beterebettere woningenwenningen voorfoar arbeiders
* ferbettering fan it finzeniswêzen
* verbetering van het gevangeniswezen
* stoppenstopje vanmei de oorlogoarloch inyn Atjeh
 
{{boarnen|boarnefernijing=
{{boarne|boarnefermelding1=
*[http://www.iisg.nl/archives/nl/files/s/10769047full.php Archief SDB]
* {{Aut|J. Meyers}} - ''Domela, een hemel op aarde. Leven en streven van Ferdinand Domela Nieuwenhuis'' (Amsterdam 1993) 75.
* {{Aut|J. Charité}} - ''De Sociaaldemocratische Bond als orde- en gezagsproblemen voor de overheid (1880-1888)'' (De Haach 1972) 11-12.
* {{Aut|P. vanHorssenvan Horssen en D. Rietveld}} - "De Sociaal Democratische Bond", in ''TvSG'' nr. 1, maaie 1975.
}}