Edzard de Grutte fan Eastfryslân: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Rigel 1:
[[Ofbyld:Jacob Cornelisz van Amsterdam.jpg|250px|thumb|Greve Edzard I om 1520/30 hinne.]]
'''Edzard I''' of '''Edzard de Grutte''' (jannewaris [[
Edzard de Grutte besocht nei de ein fan de Fryske frijheid safolle mooglik Fryske lannen ûnder syn gesach te bringen. Yn de Kanon fan de Fryske Skiednis wurdt er de ''Bouwer fan in Fryske steat'' neamd. == Libbensrin ==
Yn 1464 waard syn heit [[Ulrik Cirksena]] greve fan East-Fryslân, it gebiet tusken [[Wezer]] en [[Iems]]. Syn macht rikte lykwols net hielendal oan de Iems ta. It haaddoel fan Edzard wie om East-Fryslân oan de Wezer ta ûnder syn gesach te bringen.
Doe't syn macht tusken Iems en Wezer wis wie, hie Edzard ek de ambysje om yn westlike rjochting te ekspandearjen. Dêrby tocht er yn earste ynstânsje oan de [[Lauwers]] as westlike grins. De stêd [[Grins (stêd)|Grins]] naam him yn [[1506]] as hear oan. Hy wie ek steedhâlder fan de [[Ommelannen]]. Formeel foar de Hartoch fan Saksen, mar yn de praktyk gie er dêr syn eigen gong. Yn Westerlauwersk Fryslân hie er ûnderwilens ek oanhingers krigen. Dat de Saksyske bestjoerders, út namme fan it [[Hillige Roomske Ryk]], benaud wienen foar de macht fan Edzard docht bliken as der yn 1512 twa Fryske eallju ûnthalzge wurde op fertinking fan kontakten mei Edzard.▼
Hartoch [[George fan Saksen]] waard troch Keizer [[Maksimiliaan I]] yn 1514 beneamd ta steedhâlder fan alle Fryske lannen. Dat waard troch de stêd [[Grins (stêd)|Grins]] wegere. Greve Edzard seach dat as in mooglikheid om de stêd Grins en de Ommelannen ûnder syn gesach te bringen en makke him beskermhear fan de stêd Grins
Yn 1514 setten 24
▲Hy wie ek steedhâlder fan de [[Ommelannen]]. Formeel foar de Hartoch fan Saksen, mar yn de praktyk gie er dêr syn eigen gong. Yn Westerlauwersk Fryslân hie er ûnderwilens ek oanhingers krigen. Dat de Saksyske bestjoerders, út namme fan it [[Hillige Roomske Ryk]], benaud wienen foar de macht fan Edzard docht bliken as der yn 1512 twa Fryske eallju ûnthalzge wurde op fertinking fan kontakten mei Edzard.
Yn 1515 slacht Edzard de Grutte werom en feroveret East-Fryslân foar in grut part werom. [[George fan Saksen]] ferlear syn macht yn de Fryske lannen en ferkocht syn oanspraken op Grinslân en Fryslân oan keizer [[Karel V]]. Dêrmei
▲Hartoch [[George fan Saksen]] waard troch Keizer [[Maksimiliaan I]] yn 1514 beneamd ta steedhâlder fan alle Fryske lannen. Dat waard troch de stêd [[Grins (stêd)|Grins]] wegere. Greve Edzard seach dat as in mooglikheid om de stêd Grins en de Ommelannen ûnder syn gesach te bringen en makke him beskermhear fan de stêd Grins. Yn 1514 begjint it [[Saksyske Skeel]], in besykjen fan Edzard de Grutte om de macht oer alle Fryske lannen te krijen. Yn [[Aduard]] falle de Friezen ûnder Edzard in Saksysk leger oan.
Yn de tweintiger jierren komt de [[reformaasje]] nei East-Fryslân. Edzard wie gjin tsjinstanner fan de Reformaasje, mar hold him der net aktyf mei dwaande. Syn hâlding foar de reformaasje oer wie wol hiel bepalend foar de lettere ûntjouwing fan de reformaasje yn East-Fryslân.
▲Yn 1514 setten 24 Dútske hartoggen en greven mei in grut leger nei Fryslân. Earst besykje se mei sa'n 20.000 man de stêd [[Lier]] te feroverjen. Troch ien kannonskot waard de oanfierder fan dat leger deade en lutsen har dêrtroch werom út de striid. Dêrnei folgen yn 1514 allinnich mar ferliezen foar Edzard. Yn dat jier wurdt Auwerk oanfallen, troch striid en brânstifting stiet hast gjin bouwurk mear oerein. De measte ferdigeningswurken en boargen yn East-Fryslân wurde troch it leger fan it Hillige Roomske Ryk oermastere. De fal fan Appingedam, dêr’t hûnderten boargers by fermoarde waarden, betsjutte de ein fan syn hearskippij oer de Ommelannen.
Edzard krige út it houlik, dat yn 1498 sletten wie mei Elisabeth von Rietberg, sân bern, wêrfan fjouwer dochters en trije soannen. Omdat it geastlike fermogen fan syn âldste soan net tarikkend wie om syn hearskappij oer te nimmen, fierde Edzard yn 1527 de Primogenituer (erfopfolging foar it earste bern) yn it Hûs [[Cirksena]] yn.
▲Yn 1515 slacht Edzard de Grutte werom en feroveret East-Fryslân foar in grut part werom. [[George fan Saksen]] ferlear syn macht yn de Fryske lannen en ferkocht syn oanspraken op Grinslân en Fryslân oan keizer [[Karel V]]. Dêrmei kaam de [[Saksentiid]] yn Fryslân (Westerlauwersk Fryslân en de Grinzer Ommelannen) ta in ein. It Saksyske Skeel kaam yn desimber 1517 mei in ferdesferklearring ta in ein.
Edzard stoar op [[14 febrewaris]] [[1528]] yn [[Emden]] en leit yn [[Kleaster Marienthal]] yn [[Norden]]. Yn de lette 16e ieu, in tiid dy't foar East-Fryslân net sa bêst wie, waard Edzard I yn de neitins fan de befolking ferhearlike as 'Edzard de Grutte'.
== Keppeling om utens ==
*[http://www.11en30.nu/global/fri/Artikel/22 De kanon fan de Fryske skiednis: Edzard Cirksena - bouwer fan in Fryske steat]
*[http://www.ostfriesischelandschaft.de/side.php?news_id=823&part_id=0&navi=11 EDZARD I. <Graf von Ostfriesland>] op de webside fan de ''Ostfriesische Landschaft'' (Eastfryske Lânskip)
*[http://dbnl.nl/tekst/molh003nieu02_01/molh003nieu02_01_0925.php ''Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 2'': Edzard I]
| |||