Wikipedy

Irtysj: ferskil tusken ferzjes

Skiednis ynteraktyf trochsjen
Neikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
 
LNo edit summary
Rigel 1:
{{wurkstobbe}}
[[Ofbyld:Ob watershed.png|thumb|250px|''Streamgebiet fan de Irtysj'']]
[[Ofbyld:Pavlodar-Fiume Irtysh.JPG|thumb|250px|''De Irtysj by Pavlodar'']]
De '''Irtysj''' ([[Russysk]]: Иртыш; [[Kazachsk]]: Ертiс, ''Ertis''; [[Tataarsk]]: Иртеш; [[Latyn]]: İrteş ; [[Sineesk]]: 额尔齐斯河, ''É'ěrqísī hé'') is in rivier yn Aazje, dy't fan it Altaiberchtme nei de [[Ob]] streamt en tegearre mei dizze rivier ien fan de grutste riviersystemen fan de wrâld foarmet en it op ien nei langste fan Euraazje (5410 km). De rivier rint troch [[Folksrepublyk Sina|Sina]], [[Kazachstan]] en [[Ruslân]], hast hieltyd yn noarwestlike rjochting. De mûning fan de Ob is by [[Chanty-Mansiejsk]]: de Irtysj hat dêroankaam op dat plak al in folle langere wei ôflein (4248 km) as de Ob sels (3176 km). De Ob komt fan rit easten en fiert it wetter fan de Irtysj ôf nei de [[Noardelike Iissee]], dêr't sy 1162 km mear noardlik yn út komt.
 
It stik fan it Altaiberchtme yn Noardwest-Sina ([[Sinkiang]]) oant it [[Zaysanmar]] yn it easten fan Kazachstan hjit Swarte Irtysj (''Kara Ertis''), it part nei dit mar wurdt somtiden Wite Irtysj neamd.
 
De belangrijkstewichtichste stadstêd aanoan de Irtysj is hetit RussischeRussyske [[Omsk]], waardêr't deit [[Trans-Siberysk spoar]] haarhar kruistkrúst. InYn Kazachstan zijnbinne [[Semey]] (it eardere Semipalatinsk) en [[Pavlodar]] de voornaamstefoarneamdste stedenstêden aanoan de Irtysj.
 
De voornaamstegrutste zijrivierensydrivieren zijnbinne de [[Isjim (rivier)|Isjim]] en de [[Tobol]] vanút linksit westen wei, en de [[Om (rivier)|Om]] en de [[Demjanka]] vanút it rechtseasten.
 
In Oost-Kazachstan bevinden zich grote [[stuwdam]]men, die uit de jaren vijftig dateren: die van [[Öskemen]] (v/h Oest-Kamenogorsk) en die van Boechtarma. Het [[Stuwmeer van Boechtarma]] vormt één geheel met het Zaysanmeer stroomopwaarts en de dam heeft het waterniveau in dit meer zes meter doen stijgen. De Irtysj wordt ook gebruikt voor de watervoorziening van steden als [[Astana (stad)|Astana]] en [[Qarağandı]] en voor de irrigatie van landbouwgebieden in Centraal-Kazachstan, waartoe het [[Ertis-Qarağandı-kanaal]] werd aangelegd.
 
== Chinese plannen en de mogelijke gevolgen ==
Tegenwoordig baren Chinese plannen om het water van de Zwarte Irtysj intensiever te gebruiken Kazachstan en Rusland zorgen. De Chinese overheid wil namelijk een irrigatiekanaal aanleggen van de Zwarte Irtisj naar de plaats [[Karamay]]. Dit kanaal zal waarschijnlijk ongeveer 20% van het water een andere richting op doen stromen. Dit zal volgens wetenschappers een ecologische ramp kunnen worden, daar het systeem nu al vrij fragiel is. Droogtes zullen sneller op kunnen treden en bovendien komt de drinkwatervoorziening van plaatsen aan de rivier in gevaar. Met name bij de grote stad [[Omsk]], zal dit waarschijnlijk problemen geven. Momenteel worden al vergelijkingen gemaakt qua opdroging en verzilting met de geschiedenis van het [[Aralmar]].
{{Commonscat|Irtysh River}}
 
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Irtysj"