|
'''Oergongsrituëlen''', of '''inisjaasjeriten''', sa't se ek wol neamd wurde, binne tige algemien by folken dy't [[natoerreligys]] oanhingje. Yn 'e meast foarkommende foarm binne it [[ritueel|rituëlen]] dy't it folwoeksen wurden fan jonges of famkes en harren opnimming as folwoeksenen yn 'e groep, klen, stamme of it folk oanjouwe.
Faak bartomfet dat trochritueel in pynlike behanneling dy't harren selsbehearsking op 'e proef stelt, lykas [[besnijenis]], lichems- of gesichtstatoeëarring of it fyljen fan 'e tosken, mar subtilere proeven besteane ek, lykas allinne jins earste jacht ta in goed ein bringe moatte of jins earste menstruaasje yn folsleine ôfsûndering trochbringe moatte.
Inisjaasjeriten komme ek foar by oergongen tusken oare stadia fan it libben, lykas by berte, houliksfollûking, dea, of de oergong fan kriger ta stamâldste. Soms wurde se ek tapast by besikings, lykas sykte, ûnfruchtberens of natoerrampen. By guon folken binne der fierders noch oergongsrituëlen by it lid wurden fan in geheim genoatskip, lykas de ''Ogboni'' by de [[Yoruba]] fan súdwestlik [[Nigearia]] en súdlik [[Benyn]], deit ''Mohawk Warrior Society'' ("[[Mohawk-Krigersgenoatskip")]] by de [[Mohawk]] fan súdeastlik [[Kanada]] en de noardeastlike [[Feriene Steaten fan Amearika|Feriene Steaten]], en de ''Mau-Mau'' by de [[Kikuyu]] fan westlik [[Kenia]], dy't sa'n grutte rol spile hat yn 'e Keniaanske ûnôfhinklikensstriid. Boppedat komme inisjaasjeriten frijwol altyd foar oan it begjin fan in wurkpaad as [[sjamaan]].
Oergongsrituëlen hawwe sawol maatskiplike as religieuze betsjutting. Yn 'e Westerske kultuer komme se, sûnder de godstsjinstige konnotaasjes, noch foar yn foarm fan 'e ûntgrienings fan bygelyks studinteferienings.
In goed foarbyld fan in oergongsritueel komt foar by de [[Maasai]] fan súdlik [[Kenia]] en noardlik [[Tanzania]]. [[Maasai]]-jonges geane yn har libben nammentlik troch in oantal stadia, dy't bûn binne oan âlderdom: jonge, jong kriger, âlder kriger, jong stamâldste, bestjoerend stamâldste. De earste fan 'e oergongen tusken dy stadia, dus fan jonge nei jong kriger, wurdt oanjûn troch in [[besnijenis]]ritebesnijenisrite.
Sa'n rituële [[besnijenis]] komt trouwens by in protte [[Afrika|Afrikaanske]] folken foar. Sa is it by de [[Dogon]], fan súdlik [[Maly]], de earste stap nei de status fan folwoeksen man, dy't jonges ûndergeane as se tsien oant tolve jier binne. By de [[Dogon]] bart dat by in groepsseremoanje dy't mar ienris yn 'e trije jier plakfynt.
In oar goed foarbyld fan oergongsrituëlen binne de praktiken sa't dy yn it preekristlike [[Fidzjy]], yn 'e [[Stille Súdsee]], útfierd waarden. By dy inisjaasjeriten waarden de jonges besnijd en de famkes tatoeëarre. Datlêste ritueel waard de ''veiqia'' neamd en besloech de pynlike en oanhâldende tatoeëarring oer in langere perioade fan tiid fan 'e skamlippen en de skamstreek mei in blauswarte kleurstof en gebrûkmeitsjend fan in skerpe stikel en hammerke. It waard útfierd tusken de âlder fan sân jier en de puberteit en as it klear wie, waard in famke as folwoeksen beskôge. Men leaude dat de beskermdemoanen fan 'e geastewrâld eltse geast fan in ferstoarne oerfâle soenen en ynspektearje at hy of sy wol besnien of tattoeëarre wie. As der wat net yn 'e oarder wie, koe men in straf ferwachtsje dy't útinoarrûn fan in flink pak op 'e hûd oant it ta pulp slein en opfretten wurden troch de goaden. Besoarge famyljeleden en freonen besochten yn gefal fan in ûnferwachtse dea dêrom faak de geasten te mislieden troch in jonge nei syn dea noch te besnijen of troch in famke neptatoeaazjes op 'e hûd te tekenjen. ▼
▲In oar goed foarbyld fan oergongsrituëlen binne de praktiken sa't dy yn it preekristlikeprekristlike [[Fidzjy]], yn 'e [[Stille Súdsee]], útfierd waarden. By dy inisjaasjeriten waarden de jonges besnijd en de famkes tatoeëarre. Datlêste ritueel waard de ''veiqia'' neamd en besloech de pynlike en oanhâldende tatoeëarring oer in langere perioade fan tiid fan 'e skamlippen en de skamstreek mei in blauswarte kleurstof en gebrûkmeitsjend fan in skerpe stikel en in hammerke. It waard útfierd tusken de âlder fan sân jier en de puberteit en as it klear wie, waard in famke as folwoeksen beskôge. Men leaude dat de beskermdemoanen fan 'e geastewrâld eltse geast fan in ferstoarne oerfâle soenen en ynspektearje at hy of sy wol besnien of tattoeëarre wie. As der wat net yn 'e oarder wie, koe men in straf ferwachtsje dy't útinoarrûn fan in flink pak op 'e hûd oant it ta pulp slein en opfretten wurden troch de goaden. Besoarge famyljeleden en freonen besochten yn gefal fan in ûnferwachtse dea dêrom faak de geasten te mislieden troch in jonge nei syn dea noch te besnijen of troch in famke neptatoeaazjes op 'e hûd te tekenjen.
== Sjoch ek ==
* [[Deaderituëlen yn natoerreligys]]
* [[Natoerreligys]]
* [[Offerrituëlen yn natoerreligys]]
== Boarnen ==
* Bertholet, A. , Bertholet en Campenhausen, H. Freiherr von Campenhausen, ''Van Goor’s Encyclopedisch Woordenboek der Godsdiensten'', DenDe Haach, 1970. ▼
* Bowker, J. Bowker, ''Een wereld van religies'', Kampen, 1999. ▼▲* Bertholet, A., en Campenhausen, H. Freiherr von, ''Van Goor’s Encyclopedisch Woordenboek der Godsdiensten'', Den Haach, 1970.
* Collins, R., ûnder redaksje fan, ''Indianen - De oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika'' , ûnder redaksje fan F. Collins, Amsterdam, 1995. ▼▲* Bowker, J., ''Een wereld van religies'', Kampen, 1999.
* -, ''Die Religion in Geschichte und Gegenwart - Handwörterbuch für Theologie und Religionswissenschaft'', Tübingen, 1957-1962. ▼▲* Collins, R., ûnder redaksje fan, ''Indianen - De oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika'', Amsterdam, 1995.
* M. Eliade en I.P. Couliao, ''Wereldreligies in kaart gebracht'', Utert, 1992.
▲* -, ''Die Religion in Geschichte und Gegenwart - Handwörterbuch für Theologie und Religionswissenschaft'', Tübingen, 1957-1962.
* Eliade, MD., Else en Couliao, I.P.oaren, ''Wereldreligies in kaartWest gebrachtAfrica'', UtertHawthorn, 19921999.
* Else, DM., e.o.Fitzpatrick, ''WestTanzania, Zanzibar & AfricaPemba'', Hawthorn, 1999.
* Fitzpatrick, M., ''TanzaniaFletcher, ZanzibarH. &Finlay Pembaen G. Crowther, ''Kenya'', Hawthorn, 19992000.
* Fletcher, MR., Finlay, H.,Jones en Crowther,L. G.Pinheiro, ''KenyaFiji'', Hawthorn, 20001997.
* Jones,H. R.Wouters, ''Volken en Pinheiro,Stammen L.,- ''FijiNoord-Amerika'', HawthornAmsterdam, 19971974.
* Wouters, H., ''Volken en Stammen - Noord-Amerika'', Amsterdam, 1974.
|
