|
[[Ofbyld:Kolbenluftpumpe_hg.jpg|thumb|''Skoalhistoarysk tastel om fakuüm te demonstearjen'']]
[[Ofbyld:Vacuum chamber-being opened by engineer.jpeg|thumb|''Fakuümfet'']]
It maksimale '''fakuüm''' of maksimale ûnderdruk of it '''luchtliddige''' is in romte dêr't gjin lucht of oar gas yn sit. Yn dy romte is de de [[druk (spanning)|druk]] dêrtroch (sa goed as) 0 [[Pascal (ienheid)|pascal]].
It wurd '''fakuüm''' wurdt yn twa betsjuttings brûkt:
* yn de (teoretyske) natuerkunde: in matearjefrije romte.
* yn de technyk en de tapaste wittenskippen: in romte mei legere druk as de druk fan de bûtenloft. In oar wurd derfoar is ûnderdruk. DizeDizze ferrint dan fan 0 oant 1 bar ofwol tusken 0 en 100.000 Pa.
{{wurk}}
== Yndieling ==
Neigeraden de grutte fan it fakuüm, wurdt it fakuüm yn fjouwer klassen yndield:
* laagleech- of grofgrou vacuümfakuüm: 10<sup>5</sup> (atmosferischeatmosfearysk druk) totoant 10² Pa
* midden- of fijnfyn vacuümfakuüm: 10² oant 10<sup>-1</sup> Pa
* heechfakuüm: 10<sup>-1</sup> tot 10<sup>-5</sup> Pa
* ultraheechfakuüm: minder as 10<sup>-5</sup> Pa
Om de grutte fan in fakuüm uitút te drukken wurdt vaakfaak de (verouderdeferâldere) eenheidienheid [[torr]] (= mm Hg) gebruiktbrûkt.
== Tapassings ==
[[Ofbyld:Vacuum chamber-being opened by engineer.jpeg|thumb|''Fakuümfet'']]
* By de klassike proef mei in [[Maagdenburger bol]] wurdt de romte tusken twa heale bollen vacuümfakuüm gezogen, om de enormeenoarme krachtkrêft vanfan de [[luchtdruk]] te demonstrerendemonstrearjen.
* '''Gloeilampe:''' DankzijTanksij hetit '''vacuümfakuüm''' konkoe [[Thomas Edison|Edison]] inyn [[1879]] eenin gloeilampgloeilampe makenmeitsje. MetMei eenin vacuümpompfakuümpomp verwijderdehelle hijhy de lucht (dus ookek de zuurstofsoerstof) uitút de glazenglêzen ballon. DoorTroch hetit ontbrekenûntbrekken vanfan zuurstofsoerstof verbranddeferbaarnde de gloeidraadgloeitried nietnet en bleefbleau de lamplampe lang brandenbaarnen. Moderne gloeilampen wordenwurde metmei [[argon]] (eenin inertynert gas) gevuldfold.
* '''[[ElektronenbuisElektroanenbuis|ElektronenbuizenElektroanebuizen]]:''' DoorTroch hetit vacuümfakuüm kunnenkinne elektronenelektroanen zichhar inyn de buis vrijfrij bewegenbewege.
* '''Opdampe''' vanfan spiegelsspegels en lagen [[siliciumsilisium]] bijby de [[halfgeleiderhealgelieder]] ('chips') fabricagefabrikaazje.
* '''Fersnellen fan elektroanen''': inyn eenin '''vacuümfakuüm''' kunnenkinne elektronenelektroanen versneldfersneld wordenwurde totoant eenin bekende snelheid doortroch hetit aanleggenoanlizzen vanfan eenin elektrischeelektryske spanning en metmei behulphelp vanfan magnetischemagnetyske veldenfjilden kunnenkinne zijse ookek gefocusseerdfokussearre wordenwurde. ZieSjoch ookek: [[elektronenmicroscoopelektroanenmikroscoop]] en [[massaspectrometermassaspektrometer]]
* '''[[Fazelear]]'''
** It ferleegjen fan kôkpunt (foar [[destillatiedestillaasje]]s vanfan fractiesfraksjes metmei hoogheech [[kookpuntkôkpunt]])
** [[Friesdroegje]]
** [[Vriesdrogen (conservering)|Vriesdrogen]]
* '''Fakuümferpakking:'''
** troch '''fakuüm''' verpakkingferpakking wordtwurdt bederfbaarbedjerber voedselfiedsel langer bewaardbewarre, bijvoorbeeldbygelyks koffiekofje inyn '''vacuümfakuüm''' verpakkingferpakking.
** troch '''fakuüm''' ferpakking nemennimme samendrukbareyn elkoar drukte stoffen minder plaatsplak inyn, bijvoorbeeldbygelyks (donsdûns)dekenstekkens)
* '''VacuümFakuüm garenjern'''
** troch '''fakuüm''' garenjern alsas kooktechniekkôktechnyk wordtwurdt hetit mogelijkmooglik te kokenkoitsjen op lagerelegere temperaturentemepratueren, metmei behoudbehâld vanf waardevolleweardefolle voedingsfiedings- en smaakstoffen en om de organisatieorganisaasje vanfan de keukenkoken te vereenvoudigenferienfâldigjen ([[sous-vide]] kokenkoitsje).
* '''[[Fakuümtafel]]'''
** tastel brûkt ûnder mear by de restauraasje fan skilderijen.
| 