[[Ofbyld:Hackert, Der Ausbruch des Vesuv im Jahre 1774, 1774.jpg|thumb|350px|''Magma streamt as [[lava]] út by de [[fulkaanútbarsting|útbarsting]] fan de [[Vesuvius (fulkaan)|Vesuvius]] yn 1774. [[Oaljeferve]] troch de Dútse lânskipsskilder [[Jacob Philipp Hackert]] (1737-1807).]]
'''Magma''' is it floeibere stiente dat ûnder it ierdoerflak fan it oerflak fan in oare [[ierdske planeet]] sit. De measte magma's inyn de AardeIerde zijnbinne complexekomplekse [[silicasilika]]-oplossingenoplossings metmei (normaal gesprokenornaris) [[temperatuurtemperatuer|temperaturentemperatueren]] tussentusken de 650 [[Celsius|°C]] en 1200 °C. WanneerAs magma stoltstjurret ûntstiet ontstaat [[stollingsgesteentestjurringsstiente]]. WanneerAs magma tot aanoant hetit oppervlakoerflak omhoogomheech komt wordtwurdt hetit gesmoltenraande gesteentestiente geengjin magma maarmar [[lava]] genoemdneamd.
{{wurk}}
== Eigenskippen ==
[[Ofbyld:Viscosity of magma NL.svg|thumb|350px|De [[viscositeit|viscositeit (stroperigheid)fiskoasiteit]] vanfan [[waterwetter]]loosleas ("droogdroech") magma bijby verschillendeferskillende temperatuurtemperatuer en compositiekomposysje. Op de horizontale as staatstiet hetit massapercentagemassapersintaazje SiO<sub>2</sub>; op de verticaleferticale as ([[logaritme|logaritmischlogaritmysk]]) de viscositeitfiskoasiteit (η).<ref>Hess (1989)</ref>]]
Magma bestaatbestiet meestalmeastal uitút vloeibarefloeibere silicasilika metmei daarindêryn opgelosteoploste [[ion (deeltjedieltsje)|ionenioanen]] vanfan [[alkalimetaal|alkalimetalen]] (zoalsllykas natrium en kalium), [[aardalkalimetaalierdalkalimetaal|aardalkalimetalenierdalkalimetalen]] (zoalslykas magnesium en calciumkkalsium) en ijzerizer. Magma's wordenwurde net zoalskrektas lava's verdeeldferdield naarnei [[pH|zuurgraadsoergraad]], vanfan [[felsischfelsysk]] ([[zuursoer (chemiegemy)|zuursoer]]) totoant [[mafischmafysk]] ([[base (scheikundeskiekunde)|basisch]basysk]). De pH vanfan eenin gesmoltenraand gesteentestiente hangthinget afôf vanfan hetit percentage silica inpersintaazje deraande smeltsilika.
It silicaatsilikaat-ion vormtfoarmet op moleculairemolekulêre schaalskeal eenin [[tetraëder]], waarbijwêrby't eenin [[siliciumsilisium]]-ion omringdomringe wordtwurdt doortroch vierfjouwer [[OxideOkside|zuurstofsoerstof-ionenioanen]]. InYn silicatensilikaten metmei eenin hoogheech gehalte aanoan SiO<sub>2</sub> zullen de tetraëders ketens vormenfoarmje, waarbijwêrby't éénien of meerderemeardere zuurstofsoerstof-ionenioanen op de hoeken vanfan de tetraëders gedeelddield wordenwurde. InYn eenin magma zittensitte de tetraëders natuurlijkfansels nietnet vastfêst, maarmar de moleculairemolekulêre structuurstruktuer inyn de smeltraan komt ticht benadertby de structuurstruktuer vanfan vastefêste stoffen metmei vergelijkbarefergelykbere samenstellinggearstalling, wanneeras de temperatuurtemperatuer totoant vlakflak boven het smeltpunt daalt. In een relatief koel magma vormen de silica-tetraëders daarom vaak losse bindingen. In een mafischer magma is minder silica aanwezig dan in een felsischer magma, zodat de silica-tetraëders vaker los liggen. Dit maakt een felsisch magma [[viscositeit|viskeuzer (stroperiger)]] dan mafisch magma; en relatief koel magma stroperiger dan relatief heet magma. Wanneer de eerste mineralen uitkristalliseren, ontstaat een mengsel van magma en kristallen, dat zich nog stroperiger gedraagt.<ref name="winter46">Winter (2001), p 46</ref>
Niet alleen de hoeveelheid silica heeft invloed op de viscositeit. [[Water|Water (H<sub>2</sub>O)]] en de ionen van [[alkalimetaal|alkalimetalen]] kunnen in het magma eveneens bindingen aangaan met silica-tetraëders. Magma dat rijk is aan deze bestanddelen is daarom relatief minder viskeus.<ref name="winter46"/>
