|
'''Widdomoard''' of ''sûtiïsme'' is it deadzjen fan 'e widdo by de begraffenis of kremaasje fan 'e man. Yn guon gefallen is dit nei it doel in [[minske-offer]], yn oaren is it in [[deaderitueel]]. It is fral bekend út it [[Hindoeïsme]] fan [[Yndia]] en [[Baly]]. De beneaming "sûtiïsme" komt dan ek, fia it [[Ingelsk]]e wurd ''suttee'', fan it [[Sanskryt|Sanskrytske]] ''sātī'', dat "deugdsume frou" betsjut. Lykwols komt, of kaam, widdomoard ek foar by guon folken dy't [[natoerreligys]] belide of belieden.
== Hindoeïsme ==
Yn it Hindoeïsme, sawol op it [[Yndiaaske subkontinint]] as op it [[Yndoneezje|Yndonezyske]] eilân [[Baly]], waard widdomoard útfierd troch ferbrâning. Dêrby waarden froulju nei de dea fan harren man libben mei ferbaarnd by dy syn kremaasje. Op Baly wie dit in tige algemien brûkme, mar yn Yndia wie dat lang net sa, en yn 'e ''[[Veda's]]'' is it ûnbekend. Nei alle gedachten kaam it oarspronklik allinne foar yn foarstlike famyljes. De widdomoard waard ferklearre as in offer fan de frou om de man fan 'e hel te rêden. De Britske gûverneur-generaal Lord William Bentinck ferbea widdomoard yn Yndia yn [[1829]], al waard it ek dêrnei noch lange tiid wol stikem bedreaun. Op [[Baly]] waard it yn [[1930]] troch it Nederlânske koloniale bewâld útroege.
== Natoerreligys ==
Yn natoerreligys kin widdomoard op in ferskaat oan manearen útfierd wurde, mar komt ornaris allinne mar foar as deaderitueel yn kultueren dy't in bysûnder sterk leauwen hawwe yn it hjirneimels as in bettere wrâld, sadat dat in sterke reden wurdt foar dieden yn dit libben. In goed foarbyld fan sa'n kultuer wie dy fan 'e [[Noard-Amearika|Noardamerikaanske]] stammen fan it [[Grutte Bekken]], de steat [[Nevada]] en omkriten. By harren lei by de godstsjinst de klam op ûnstjerlikens. Sa bestiet der in eachtsjûgeferslach út [[1861]] dêr't yn fêstlein is hoe't der by in begraffenis fan 'e [[Westlike Shoshoni]] in frou deade waard, dat se har man folgje koe nei it [[Lân fan 'e Koyote]]. Hja leauwe nammentlik dat de minsklike siel nei de dea nei it Lân fan 'e Koyote giet, dy't tegearre mei syn broer de Wolf de ierde skepen hat. De Wolf wasket de siel, wekket him wer ta libben en wiist him in passend plak ta. Nettsjinsteande dizze leauwensoertsjûgings wie widdomoard yn it Grutte Bekken earder útsûndering as regel.
Folle mear kaam it bygelyks foar by de no útstoarne [[Natchez]], fan 'e ûnderrin fan 'e [[Mississippi (rivier)|Mississippi]]. De heechste god fan 'e Natchez wie de sinne en se leauden fierders yn in hjirneimels, dat in bettere wrâld wie. Widdomoard waard by de Natchez útfierd mei in wurchtou en wie ferbûn oan aristokrasy; by de gewoane minsken kaam it net of hast net foar, mar by de hegerein wie it frij algemien. In bysûnder aspekt dêrby wie, dat it net bûn wie oan sekse: as in frou út 'e Natchez-hegerein kaam te ferstjerren, waard har man likegoed by de begraffenis deade as oarsom.
Dat is in tige seldsum ferskynsel, want faak waard, en wurdt, der mear wearde hechte oan it libben fan in man as oan dat fan in frou. Sa wie yn it prekristlike [[Fidzjy]] it ultime roubetoan foar manlju, njonken it ôfhouwen fan 'e trêde koatsjes fan 'e pinken, it kealskearen fan 'e holle, wylst it foar froulju smoard wurde wie, om 'e man yn 'e dea te folgjen.
== Sjoch ek ==
* [[Deaderituëlen yn natoerreligys]]
* [[De posysje fan de frou yn natoerreligys]]
* [[Minske-offers]]
== Literatuer ==
* F.L. Bakker, ''Balinees Hindoeïsme'', Kampen, 2001.
* ''Indianen - De oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika'', ûnder redaksje fan R. Collins, Amsterdam, 1995.
* ''Die Religion in Geschichte und Gegenwart - Handwörterbuch für Theologie und Religionswissenschaft'', Tübingen, 1957-1962.
* M. Eliade en I.P. Couliao, ''Wereldreligies in kaart gebracht'', Utert, 1992.
* ''Grote Winkler-Prins encyclopedie'', Amsterdam/Antwerpen, 1979-1994.
* R. Jones en L. Pinheiro, ''Fiji'', Hawthorn, 1997.
* R. Kranenborg, ''Hindoeïsme'', Kampen, 1997.
* B. Thomas en oaren, ''India'', Hawthorn, 1997.
* P. Turner en oaren, ''Indonesia'', Hawthorn, 1997.
[[en:Sati (practice)]]
|
