|
:<math>\vec{p} = m \vec{v}</math>
ofwol, de ympuls is it produkt fan de [[Scalar#Fysica|skarlêre]] grutheid [[Massa (natuerkunde)|massa]] en en de [[fektor (wiskunde)|kectoriëlefectoriële]] grutheid [[snelheid]]. De ympuls is dus ek in fektorgrutheid, mei deselde rjochting as de snelheid.
De ienheid fan ympuls is <math>Ns</math>, wat in [[Système International|SI]]-ienheden delkomt op <math>\frac{kg.m}{s}</math>.
== Ympuls yn de klassike natuerkunde: wet fan behâld fan ympuls ==
De ympuls is in wichtige grutheid, al wie it mar omdat de ''Wet fan behâld fan ympuls'' ôflaat wurde kin fan Newtons aksioma's foar de [[klassike meganica]]: AlsAs erder geengjin externeeksterne krachtkrêft werktwurket op eenin systeem, blijftbliuwt de totale impulsympuls behoudenbehâlden; <math>F = ma</math> kankin immersommers herschrevenwerskreaun wordenwurde alsas <math>F = \frac{dp}{dt}</math>. De krachtenkrêften diedy't verschillendeferskillende massa's inyn eenin systeem op elkaarelkoar uitoefenenútoefenje heffen elkaarelkoar op volgensneffens hetit axiomaaksioma ''actieaksje= -reactiereaksje''. Dit principeprinsipe wordtwurdt toegepasttapast op bijvoorbeeldbygelyks botsingen vanfan tweetwa deeltjesdieltsjes (inyn de fysicalessenfysikalessen vaakfaak biljartballenbiljertballen).
De integraalyntegraal vanfan eenin krachtkrêft F overoer de tijdtiid vanfan tijdstiptiidstip a naarnei tijdstiptiidstip b is de [[stootstjit]] <math>I</math>
:<math>I = \int_a^b F dt</math>
:<math>I = \int_a^b dp</math>
:<math>I = \Delta p \!</math>
== Ympuls en relativiteit ==
[[Ofbyld:Collision_huygens.gif|thumb|200px|Twa referinsjekaders by Huygens: 1 waarnimmer stiet op de wâl en de oare yn in boat.]]
ErDer wordtwurdt algemeenalgemien aangenomenoannomd dat de wetten vanfan de natuurkundenatuerkunde [[invariantieynfariânsje|invariantynfariant]] zoudenwêze moetensoenen zijnmaotte voorfoar [[translaasje (mjitkunde)|translaasje]]. MetMei andereoare woordenwurden: hetit moetmoat nietnet uitmakenútmeitsje ofoftst jein eenferskyndel verschijnselwaarnimst waarneemtyn in stilstandstilstân of terwijlwylst jemei metin een constantekonstante snelheid beweegtbeweechst. [[Christiaan Huygens]] leiddeliede zijnsyn botsingswetten afôf doortroch eerstearst eenin eenvoudigeienfâldige botsing te bekijkenbesjen waarbij twee biljartballen elkaar met gelijke snelheid raken, en de botsing daarna in gedachten plaats te laten vinden aan boord van varende trekschuiten.
Doe't [[Albert Einstein]] mei inselde soort gedachtenexperiment syn [[relativiteitsteory]] ontwikkelde, formuleerde hij de impuls zodanig dat die invariant bleef voor relativistische transformaties. Energie werd niet behouden, zelfs massa was niet constant, maar impuls was dat wel ! Zie [[Behoudswet]].
| 