Bloedfet

In bloedfet, soms foutyf ier neamd, is ûnderdiel fan de bloedsomrin. Minsken en ioare sûchdieren, mar bygelyks ek fisken en fûgels, hawwe ferskate soarten bloedfetten:

Oan dizze side wurdt noch wurke! Fier hjir asjebleaft gjin bewurkings út oant de skriuwer mei de side klear is.

• Slachieren of arteriën (Lat. arteria, mv. arteriae) - Dit binne de bloedfetten dy't streekrjocht fan it hert aftakken om een orgaan van bloed te voorzien. Door de pompwerking van het hart, zal de druk in de slagaders pulsatiel zijn. Men kan het bloed in de slagaders voelen kloppen, bijvoorbeeld in de polsslagader (arteria radialis). Op twee uitzonderingen na transporteren de slagaders zuurstofrijk bloed. Twee slagaders transporteren zuurstofarm bloed, namelijk: de longslagaders (arteriae pulmonales), die van het hart naar de longen lopen, en navelstrengslagaders bij de foetus (arteriae umbilicales).

• Kleine arteriën of arteriolen - Dit zijn kleine bloedvaatjes met kringspiertjes in de wand die kunnen samentrekken of ontspannen. Op deze manier zorgen ze voor het vernauwen of verwijden van het lumen van deze bloedvaten en regelen zo de hoeveelheid bloedaanvoer in de weefsels.

• Hierfetten of kapilêren - Dit binne tuige tinne bloedfetten die tot diep in het weefsel doordringen. Ze sluiten aan op de arteriolen. Enkel in de haarvaten vindt de uitwisseling fan zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen plaats.

• Lytse ieren of fenulen.

• Aders, ook wel venen genoemd (lat. vena, mv. venae) - Deze brede bloedvaten met slappe wanden zorgen voor de terugvoer van het bloed vanuit de organen richting hart. Het bloed wordt hier niet meer pulsatiel vooruitgestuwd door het hart, maar stroomt aan een gelijkmatiger tempo naar het hart. De aders hebben terugslagkleppen die verhinderen dat het bloed de verkeerde kant op stroomt. De aders, behalve de longaders en navelstrengader (v. umbilicalis), transporteren zuurstofarm bloed.

• Poortaders - Dit zijn bloedvaten die twee organen onderling verbinden en niet rechtstreeks in verbinding staan met het hart. In het menselijk lichaam bevinden zich twee poortaders.
  • Vena porta hepatis: van het darmkanaal rechtstreeks naar de lever, waar het bloed opnieuw een haarvatenstelsel instroomt. In de lever worden voedingsstoffen en afvalstoffen, opgenomen uit het spijsverteringskanaal, uit het bloed gehaald. Het suikergehalte in deze poortader varieert zeer sterk door opname ervan uit de darm.
  • Hypofysepoortader: De andere poortader bevindt zich in het hoofd en zorgt voor het rechtstreeks transport van bepaalde hormonen tussen de hersenen en de hypofyse.

Onderzoekstechnieken

Bij het lichamelijk onderzoek zijn slagaders te herkennen door pulsaties. Deze zijn op een aantal plekken (pols, hals, liezen) te voelen. De huidskleur (rood, blauw of bleek) geeft een indruk over de mate waarin weefsel van zuurstofhoudend bloed wordt voorzien. Bloedstroming is normaal niet hoorbaar, tenzij er extra wervelingen in de bloedstroom zijn. Met een stethoscoop is dat hoorbaar als een geruis, bv. bij beluisteren van het hart. Dit verschijnsel wordt gebruikt als de bloeddruk handmatig gemeten wordt. Bloedvaten kunnen afgebeeld worden

• Echografie. Dit wordt vaak gecombineerd wordt met doppler-onderzoek. Het doppler-effect wordt gebruikt om bloedstroming hoorbaar of zichtbaar te maken. De combinatie heet echo-doppler of echo-duplex onderzoek.
• Angiografy. Op gewone röntgenfoto's zijn bloedvaten niet zichtbaar (tenzij de vaatwand verkalkt is). Er kan Contraststoffen in de bloedvaten gespoten worden. Deze stoffen absorberen extra röntgenstraling, zodat de bloedvaten zichtbaar worden. Dit kan ook CT-scans gebruikt worden. Ook kunnen digitale technieken gebruikt worden om de botstructuren uit de plaatjes te filteren. Dit heet digitale substractie-angiografie.
• MRI-scans meitsje bloedfetten ek sichtber. MR-angio is in spesjale ynstelling fan de MRI-scanner om de fetten ôf te byldzjen.

Lingte en Volume (bij de mens)

Yn de ûndersteande tabel de mienskiplike lingte en folume van bloedfetten.

Bloedfet	Lingte	Folume (cm3)
Aorta	40 sm	30
Grutte Slachieren	8 m	60
Sydtûken	78 m	55
Slachierkes	80 km	25
Kapilêren	1200 km	60
Ierkes	160 km	110
Sydtûken	78 m	300
Grutte ieren	8 m	220
Holle ieren	40 cm	50

{{ </references> }}