|
'''Jan fan Arkel''' (?, [[1314]] - [[Luik (stêd)|Luik]], [[1 july]] [[1378]]) wie [[biskop]] fan [[Sticht Utert|Utert]] fan [[1342]] - [[1364]] en [[prins-biskop]] fan [[Prinsbisdom Luik|Luik]] fan [[1364]] - [[1378]].
Jan wie de soan fan [[Jan III fan Arkel (X)|Jan III fan Arkel]] en syn twadde frou [[Kunigonda fan Virneburg]]. Nei de dea fan biskop [[Jan fan Diest]] yn [[1340]] kaam it net daliks ta in opfolger. De kapittels hienen [[Jan fan Bronkhorst]] keazen, de paus beneamde [[Nicolaas Capocci]]. Dizze waard lykwols net akseptearreeakseptearre troch de kapittels en luts him werom. De úteinlike beneaming fan Jan fan Arkel ta biskop kaam troch de ynfloed fan greve [[Willem IV fan Hollân]].
Syn foargonger hie it [[Sticht UertUtert|Sticht]] efterlitten as in protektoraat fan [[Greefskip Hollân|Hollân]] en it bewâld fan Jan fan Arkel wie derop rjochte him oan de fâdijfoudij fan syn eardere beskermers te ûntlûken. Hy blykte tige súksesfol en wist boppedat finansjeel de boel op oarder te krijen. Hy waard by syn optreden steund troch de stêd Utert, dy't begrypte dat sûnder in sterk lânshearlik gesach de posysje fan ferskate eallju te sterk waard, mei it optreden fan rôfridders en frijbûtsers as gefolch. De stêd besleat him ûnôfhinklik op te stellen foar Hollân oer en sleat yn [[1344]] in bûn mei de biskop.
Jan fan Arkel, dy't him yn [[1343]] yn [[Grenoble]] fêstige hie om de kosten fan in hofhâlding út te sparjen, waard troch syn broer en plakferfervangerplakferferfanger Robert fan Arkel yn [[1345]] weromroppen doe't greve Willem besluten hie Utert oan te pakken en op [[8 juny]] mei in grutte troepenmachttroepemacht de stêd belegere. Nei acht wiken belegering stimde Utert yn mei in bestân, wêrby't se de possysjeposysje fan de greve erkenenerkenne moasten. Dizze sneuvele lykwols twa moanne letterrletter, wêrnei't yn Hollân de partijstriid tusken [[Hoekse en Kabeljauske twisten|Hoeken en Kabeljauwen]] losbarste. Ek yn [[Hartochdom Gelre|Gelre]] ûntstie om dizze tiid hinne soksoarte partijstriid, sadat dêr de oandacht foar it Sticht minder waard.
{{oersette}}
De posysje fan it Sticht waard hjirtroch wer sterker en makke nije aksjes tsjin Hollân mooglik. Mei steun fan de stêd waarden yn [[1346]] Hollânske steunpunten as [[Iemnes]] en [[Iselstein]] oanfallen en yn [[1348]] rekke hy yn de slach mei Hollân en Gelre. Al dizze aksjes kosten lykwols mear as Jan betelje koe, en hjirtroch rekke hy no yn de problemen. Sa moast hy [[Frederik fan Eese]], dy't him holpen hie de Sutfenske baanderhear [[Gijsbrecht fan Bronkhorst]] te ferslaan, it heule [[Oersticht]], op [[Follenhove]] nei, yn pân jaan. It oare jier waarden ek Follenhove en it [[Nedersticht]] ferpâne. Boppedat kaam der in mandaat fan de paus om beslach te lizzen op Jan syn tafelgoederen, om dêrmei efterstallige [[servitiënservysjen]] te foldwaan.
Jan luts him werom yn Grenoble, mar yn [[1351]] kaam hy werom en wist yn de folgjendekommende jieren syn posysje werom te winnen en syn gesach yn it bisdom te werstellen. Hy trede nochris op tsjin lestige kastielhearen en rôfridders, wêrby't ferskate strategysk lizzende kastielen yn Utertske hannen kamen. Binnen de stêd waard stabiliteit geschapenskepen doortroch de verbanningferbanning vanfan de HollandsgezindeHollângesinde partij vanfan de [[Gunterlingen]]. NaNei eenin laatstelêste campagnekampanje tegentsjin HollandHollân inyn [[1355]]-[[1356]] werdwaard voorlopigearst vredede getekendfrede tekene: hetit Nedersticht waswie onderûnder dekuratele curatele vanfan de graaf uitgekomenútkomd en de roofriddersrôfridders warenwiene aangepaktoanpakt.
It [[Sticht UtrechtUtert|Sticht]] stondstie erder nuno beterbetter voorfoar danas inyn't tijdenit hetyn gevaltiden geweestwest washie. HetIt gevolggefolch is welal dat de stadstêd steedshieltiten meermear macht hadkrigen verworvenhie inyn ruil voorfoar financiëlefinansjele steun aanoan de militairemilitêre operatiesoperaasjes. ZijSe begonbegûn nu eenin meermear zelfstandigeselsstannige koers te varenfarren.
Yn [[1364]] werdwaard Jan fan Arkel troch [[paus Urbanus V]] overgeplaatstoerpleatst naarnei Luik. DoorTroch de macht vanfan de gilden konkoe hijhy daardêr zijnsyn macht minder latenjilde geldenlitte danas inyn UtrechtUtert, al wist hijhy inyn [[1366]] hetit [[graafschapgreefskip LoonLoan]] definitiefdefinityf bijby hetit [[Prins-bisschopbiskop|prinsbisdom]] inyn te lijvenliivjen. InYn [[1373]] werdwaard hijhy gedwongentwongen hetit Tribunaal derfan de XXII op te richtenrjochtsjen. Dat waswie eenin rechtbankrjochtbank metmei soeverein beslissingsrechtbeslissingsrjocht, terta verdedigingferdigening vanfan iedereelke Luikse onderdaanûnderdaan tegentsjin hetit onrechtmatigûnrjochtmjittich optreden vanfan de bisschoppelijkebiskoplike ambtenarenamtners. HetIt hadhie al eerderearder kortstondigkoarte bestaantiid tijdensbestien hetûnder bewindit vanbewâld fan [[Adolf vanfan der Mark|Adolf II vanfan der Marck]]. NaNei zijnsyn dooddea werdwaard Jan vanfan Arkel begravenbegroeven inyn de [[Dom vanfan UtrechtUtert|DomkerkDomtsjerke]] teyn UtrechtUtert. DelenDielen vanfan zijnsyn graftombegrêftombe werdenwaarden nanei de [[ReformatieReformaasje|HervormingHerfoarming]] verwerktferwurke inyn hetit hekstek dat de naarnei hemhim vernoemdeferneamde kapel afsluitôfslút.
Biskop Jan waard troch auteurs faak betize mei [[Jan IV fan Arkel (XI)|Jan IV fan Arkel]] en [[Jan V fan Arkel]]. Jan IV wie de soan fan Jan III vanfan Arkel uitút zijnsyn eersteearste huwelijkhoulik metmei [[Mabelia vanfan Voorne]] en dus de halfbroerhealbroer vanfan bisschopbiskop Jan. Jan V vanfan Arkel is de kleinzoonpakesizzer vanfan Jan III vanfan Arkel, viafia zijnsyn zoonsoan Otto vanfan Arkel. BisschopBiskop Jan vanfan Arkel is nooitnea vermeldfermelde metmei eenin nummeringnûmering.
[[Kategory:Biskop fan Utert]]
| 