|
[[Ofbyld:Jacob Cornelisz van Amsterdam.jpg|250px|thumb|Greve Edzard I om 1520/30 hinne.]]
'''Edzard I''' of '''Edzard de Grutte''' ([[Greetsiel]], jannewaris [[1462]] - [[Emden]], [[14 febrewaris]] [[1528]]) waardwie yn 1491 greve fan [[East-Fryslân]] enfan bleau dat[[1491]] oant syn dea yn 1528. Doe'tHy erhat ynbesocht 1492nei de ein fan inde [[pylger]]stochtFryske weromkaam,frijheid regearresafolle ermooglik East-FryslânFryske lannen meiûnder syn memgesach Thedete bringen. Nei'tYn de memKanon ynfan 1494de stoar,Fryske regearreSkiednis wurdt er meide syn,''Bouwer minderfan belangrikein enFryske mindersteat'' ynfloed hawwende, broer Ukoneamd.
Doe't Edzard yn 1492 fan in [[pylger]]stocht weromkaam, regearre er East-Fryslân earst mei syn mem Thede. Nei't de mem yn 1494 stoar, regearre er mei syn, minder belangrike en minder ynfloed hawwende, broer Uko.
Edzard de Grutte besocht nei de ein fan de Fryske frijheid safolle mooglik Fryske lannen ûnder syn gesach te bringen. Yn de Kanon fan de Fryske Skiednis wurdt er de ''Bouwer fan in Fryske steat'' neamd.
== Libbensrin ==
Yn 1464 waard Edzard syn heit [[Ulrik Cirksena]] greve fan East-Fryslân en hearske oer it gebiet tusken [[Wezer]] en [[Iems]]. Syn macht rikte lykwols net hielendal oan de Iems ta. It haaddoel fan Edzard wie om East-Fryslân oanoant de Wezer ta ûnder syn gesach te bringen. HyDêrfoar oermastere hy de gebieten fan Hero Omken fan it [[Harlingerlân]] en Edo Wiemken fan [[Jever|Jeverlân]], dy't leaver de macht holden yn harren eigen lantsjes as diel út te meitsjen fan de Fryske ienheid. Yn [[Rustringen]] waard er yn de maitiidmaaitiid fan 1500 troch de befolking erkend.
Doe't syn macht tusken Iems en Wezer ien kear wis wie, hie Edzard ek de ambysje om yn westlike rjochting te ekspandearjen. Dêrby tocht er yn earste ynstânsje oan de [[Lauwers]] as westlike grins. DeHy slagge deryn dat de stêd [[Grins (stêd)|Grins]] naam him yn [[1506]] as hear oan.erkende Eken wie erwaard steedhâlder fan de [[Ommelannen]]. Formeel oefene hy dizze lêste funksje út foar de Hartochhartoch fan Saksen, mar yn de praktyk giekoe er dêr syn eigen gong gean. Yn [[Westerlauwersk Fryslân]] hie er ûnderwilens ek oanhingers krigen. Dat deDe Saksyske bestjoerders, dy't feitlik út namme fan it [[Hillige Roomske Ryk]] it bewâld hiene, benaudwaarden wienenstadich oan benaud foar deEdzard syn macht. fanDat Edzarddie dochtbenammen bliken asdoe't der yn 1512 twa Fryske eallju ûnthalzgeûnthalze wurde op fertinking fan kontakten mei Edzard.
=== It Saksyske Skeel ===
HartochDoe't de hartoch [[George fan Saksen]] waard troch Keizer [[Maksimiliaan I]] yn 1514 beneamd waard ta steedhâlder fan alle Fryske lannen. Dat, waard dat troch de stêd [[Grins (stêd)|Grins]] wegere. Greve Edzard seach dat foarfal as in mooglikheid om de stêd Grins en de Ommelannen ûnder syn gesach te bringen en makkewurp him op as beskermhear fan de stêd Grins. Yn [[Aduard]] falle de Friezen ûnder lieding fan Edzard in Saksysk leger oan, hokker foarfal de opmaak wêze soe ta it [[Saksyske Skeel]], de oarloch tsjin yn earste ynstânsje de hartoggen fan Saksen en doe't dy harren oanspraken opjoegen de kening fan it Hillige Roomske Ryk [[Karel V]].
Yn 1514 setten 24 hartoggen en greven fan it Hillige Roomske Ryk mei in grut leger nei Fryslân. De strideraasjes dy't yn it tiidrek 1514-1517 folgen, binne ûnderdiel fan it [[Saksyske Skeel]]. Earst besykje se mei sa'n 20.000 man de stêd [[Lier (stêd)|Lier]] te feroverjen. Troch ien kannonskot waard de oanfierder fan dat leger deade en lutsen har dêrtroch werom út de striid. Dêrnei folgen yn 1514 allinnich mar ferliezen foar Edzard. Yn dat jier wurdt Auwerk oanfallen, troch striid en brânstifting stiet hast gjin bouwurk mear oerein. De measte ferdigeningswurken en boargen yn East-Fryslân wurde troch it leger fan it Hillige Roomske Ryk oermastere. De fal fan Appingedam, dêr’t hûnderten boargers by fermoarde waarden, betsjutte de ein fan syn hearskippij oer de Ommelannen.
Yn 1515 slacht Edzard de Grutte weromtebek en feroveret East-Fryslân foar in grut part werom. [[George fan Saksen]] ferlear dêrtroch syn macht yn de Fryske lannen en ferkochtferkeapet syn oanspraken op Grinslân en Fryslân oan keizer [[Karel V fan it Hillige Roomske Ryk|Karel V]]. Dêrmei einige de [[Saksentiid]] yn Westerlauwersk Fryslân en de Grinzer Ommelannen. It Saksyske Skeel kaam yn desimber 1517 mei in ferdesferklearringfredesferklearring ta in ein.
=== De Reformaasje ===
Yn de tweintiger jierren komt de [[reformaasje]] nei East-Fryslân ta. Edzard wie gjin tsjinstanner fan de Reformaasje, mar hold him der ek net aktyf mei dwaande. SynDizze hâlding foarfan him tsjinoer de reformaasjeReformaasje oersoe wieletter wolbliken, wie hieltige bepalend foar de lettere ûntjouwing fan de reformaasje yn East-Fryslân.
=== Houlik en bern ===
Edzard krige út it houlik, dat yn 1498 sletten wie mei Elisabeth von Rietberg, sân bern, wêrfan fjouwer dochters en trije soannen. Omdat it geastlike fermogen fan syn âldste soan net tarikkend wie om syn hearskappij oer te nimmen, fierde Edzard yn 1527 de Primogenituer (erfopfolging foar it earste bern) yn it Hûs [[Cirksena]] yn.
| 