|
'''Lilkens''' is in [[emoasje]] dy't optrede kin by ien dy't dwers sitten of tsjinwurke wurdt, as syn "[[territoarium (bisten)|territoarium]]" betreden wurdt, of as oer syn of har grinzen hinne gien wurdt. Lilkens set dus oan ta [[agresje]] (of hinger dermei gear), fan de persoan sels of fan syn of har groepsgenoaten. Lilkens kin him uterje yn wurden (selle en rache) of yn dieden yn de foarm fan fysyk geweld (slaan, skoppen, hântaastlikheden of sels it brûken fan wapens).
OpOars een andere manier beschouwdbesjoen is woedelilkens de gevoelscomponentgefoelskomponint vanfan [[agressieagresje]],in eenûnderdiel onderdeel vanfan de [[stress]]reactiereaksje diedy't bijby alle dierenbisten optreedt: eenin waargenomenwaarnommen bedreigingbedriging roeptropt eenin tegenreactietsjinreaksje op, diedy't op zijnsyn beurtbar bedreigendbedrigend is en kanútinne uitmondenkin inyn geweld.
Mylde foarmen fan lilkens wurde oantsjutten mei wurden as ''argewaasje'', ''niteligens'' of ''irritaasje''. Myldere foarmen mei de termen ''drift'', ''grime'' en ''mâlens''. En sterkere foarmen mei ''driftbuien'', ''dûmens'' of ''[[dwylsinnigens]]''. As ien syn lilkens net blike lit, wylst er wol lilk is, is der sprake fan ''ynhâlden lilkens''.
Hokker foarm fan lilkens der optreedt hinget net allinnich ôf fan de sterkte fan de prikel en fan it karakter fan de persoan, mar ek fan dy syn algehiele tastân. Tastannen dy't deniteligensde niteligens fan in persoan ferheegje kinne binne: [[wurgens]], [[honger]], [[pinen]], [[sykte]], [[seksuele frustraasje]], en it brûken - of de ûnthâlding - fan [[drug]]s. Ek hormonale feroarings lykas by [[Premenstrueel syndroam|PMS]], [[menopauze]] of in [[Many|manyske episoade]] kinne de niteligens ferheegje.
{{wurk}}
Ien dy't lilk is kin syn gramgrime op in wylde en net-rjochte wize uterje, lykas mei razen of slaan, mar kin ook gericht eenin [[conflictkonflikt (onenigheidskeel)|conflictkonflikt]] aangaanoangean en proberen de bedreigingbedriging of de obstakels uitút de wegwei te ruimenromje. De boosheidlilkens kankin echterlykwols ooken worden ingehoudenynhâlden en opgepotopkroppe wurde. OokEk kankin de boosheidlilkens op nietnet-conflictueuze wijze worden geuit. Als iemand zijn woede over langere tijd op subtiele wijze laat blijken en hierbij directe conflicten uit de weg gaat, spreekt men wel van passief-agressief gedrag.
As woede gepaard gaat metmei [[agresje]] (fysiek of verbaal) kan deze gericht zijn tegen andere personen, organisaties of soms voorwerpen (bijvoorbeeld [[computeragressie]]). Mensen trachten woede vaak [[afreageren van agressie|af te reageren]] op deze manier. Ook kan de woede gericht zijn op de eigen persoon, bijvoorbeeld als hij of zij meent iets onverstandigs of slechts gedaan te hebben.
In de klassieke filosofie werd reeds geschreven over woede door de Griekse wijsgeer Aristoteles en door de Romeinse [[Stoa|stoïcijn]] [[Lucius Annaeus Seneca|Seneca]], die daaraan zijn verhandeling 'De ira' ('Over de woede') wijdde.
| 