Bern (persoan): ferskil tusken ferzjes

In poppe wurdt berne mei inkele [[refleks (biology)|refleksen]] mar ûntwikkelt him mei ferrin fan tiid [[Lichem (biology)|lichaamlik]] en [[psychology|geastlik]]. In poppe leart ûnder oare om te sitten, te stean en rinente rinnen, dit binne ''rûge motoryske ûntwikkelingen''. meiMei't de poppe in soad yn oanrekking komt mei syn âlden leart hy om te reagearjen op oare minsken. Dit is in ''sosjale ûntwikkeling''. In poppe ûndergiet ek in soad 'fine motoryske ûntwikkelingen' hy leart mei syn fuotsjes te boartsjen en blokjes op te krijen. In poppe wurdt sa'n trije kear swierder as by syn berte en ûngefear oardel kear sa lang.

In ''kreut'' leart ûnder oare boartsjen, tuorkes mei blokjes bouwete bouwen, treppen rinne en tsjin in bal skoppete skoppen. Benammen de [[taalferwerving]] giet no tige hurd foarút.

In bern tusken de 1,5oardel en de 4 jier wurdt in pjut neamd. De taalferwerving nimt eksplosyf ta en ek [[kognysje|kognitive]]ve feardichheden ûntwikkelje har hurd. De groeisnelheid fan it bern nimt ôf fan ûngefear 25 [[meter|sintimeter]] jiers nei sawat 8 sintimeter jiers. In pjut leart syn wrâld kennen en komt behinderingen tsjin, lykas dingen dy't net meie fan syn âlden. Ek leart de pjut dat hy in yndividu is en leart himsels los te sjen fan syn âlden. Dit kin liede ta [[driftbuoi]]en, ek wol oantsjutten as de "[[pjutterpuberteit]]".

In ''[[beuker]]'' is in bern fan saûngefear 3 oant 6 jier.

Nei't in bern âlder wurdt is der mear ynfloed fan bûtenôdbûtenôf nedich om nije funksjes te ûntwikkeljen. In beuker giet foar it earst nei de [[Basisûnderwiis|basisskoalle]]d6er dêr't hy in soad leare kin. Beukers leare ûnder mear om te kleurjen, tekenjen en de begjinsels fan it lêzen, skriuwen, knutseljeknutseljen, klimmeklimmen, fytsen, fiterjefiterjen en mei oare bern te boartsjen. In beuker groeit gemiddeld 8 [[sintimeter]] yn it jier.

Yn Nederlân leart in bern dan ûnder oare skriuwen, lêzen en rekkenjen. Learen spilet dêrby in grttegrutte rol. [[motoryk|Motoaryske feardichheden]] kinne no oanleard wurde. Skoalbern geane nei klups en ferienings, dêr't ûnder oare swim- en muzykles jûn wurdt, of stappe nei it [[dieltieds keunstûnderwiis]]. Oer it generaal is der in hieltiten gruttere fariaasje yn prestaasjes tusken yndividuele bern. [[Famke]]s wurde úteinlik earder ryp as [[jonge]]s die wat letter folgje. Yn dizze leeftiid sille de bern stadichoangeandewei mei jild omgean leare en krije se bûsjild fan harren âlden.

Yn de puberteit binne der in soad feroarings op [[Biogemy|biogemysk]] nivo mei gefolgen foar lichaamlike skaaimerken en emoasjonele en sosjale ûntwikkeling. By in puber begjinne de [[Fuortplanting (biology)|fuorrtplantingsorganen]] te wurkjen en komme ûnder ynfloed fan [[Hormoon|hormonen]] de [[sekundêre geslachtsskaaimrken]] ta ûntwikkeling. Dit is de perioade wêryn de puber fan alles ûntdekt, kwa [[seksualiteit]], en nei in partner (freontsje) omsjocht. [[Televyzje]], [[ynternet]] en lêsblêden spylje yn dy syktocht in grutte rol. Ek krije pubers in saneamde [[groeispurt]] wêrtroch't se folle hurder groeie as foar de puberteit. Yn westerske lannen folgje pubers meastal ûnderwiis oan in middelbere skoalle, bygelyks [[tariedens middelber beropsûnderwiis|fmbû]] of [[Heger algemien fuortset ûnderwiis|hafû]]. SommigeGuon pubers hawwe foar it earst in baan of fakânsjewurk (bygelyks krantebesoarger, fekkefullersfakkefullers yn in supermerk) om jild te ferrtsjinjen.