Wikipedy

Kassel: ferskil tusken ferzjes

Skiednis ynteraktyf trochsjen
←Toan eardere ferskillenNeikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
nea mei lege hannen rinne
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
56.999 edits
wurkleas
Rigel 1:
{{wurk}}
{{Universele ynfoboks stêd
| namme = Kassel
Line 24 ⟶ 23:
| webside = [http://www.kassel.de/ Offisjeel webstee]
}}
'''Kassel''' (totoant 1926 '''Cassel''') is in stêd yn [[Dútslân]], lizzzendlizzend yn de dielsteat [[Hessen]] oan de [[Fulda (rivier)|Fulda]], en telt hast 200.000 ynwenners. It is it ienige stêdlike sintrum yn it noarden fan Hessen en jildt dêrom as it ekonomyske en kulturele swiertepunt fan de regio. De stêd is benammen ferneamd troch de [[documenta]], in fiif-jierlikse keunstmanifestaasje oer eigentiidske keunst.
It is it ienige stêdlike sintrum ynit noarden fan Hessen en jildt dêrom as it ekonomyske en kulturele swiertepunt fan de regio. De stêd is benammen ferneamd troch de [[documenta]], in fiif-jierlikse keunstmanifestaasje oer eigentiidske keunst.
[[Ofbyld:Kassel Schloss WAllee f Herkules f w.jpg|thumb|left|''Bergpark Wilhelmshöhe; blik op slot en stêd mei Wilhelshöher Allee]]
{{Clearleft}}
Line 31 ⟶ 29:
== Skiednis ==
[[Ofbyld:Altes Rathaus Kassel 1815.jpg|thumb|left|''It âlde riedhûs, boud yn 1404, ôfbrutsen yn 1837, [[Ludwig Emil Grimm]], 1815'']]
Kassel waard foar it earst neamd yn [[913]]. It krige yn [[1189]] [[stedsrjochten]] en waard ûnder [[Hindrik I fan Hessen]] haadstêd fan it lângreefskip [[Lângreefskip Hessen|Hessen]]. Fan 1567 - 1806 en fan 1813 - 1866 wie it de haadstêd fan [[Hessen-Kassel]]. Koart neidat [[Hessen-Kassel]] in keurfoarstendomkarfoarstendom waard, besetten de troepen fan [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] yn 1806 de stêd, dy't haadstêd waard fan it nij stifte keninkryk [[Keninkryk Westfalen|Westfalen]] en resideinsjeresidinsje fan [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] syn broer [[Jérôme Bonaparte]]. Fan 1813 ôf wie it wer in keurfoarstendomkarfoarstendom, mar oan de ein fan de oarloch yn 1866 waard it ynlive troch in agressyf ekspandearjend [[Pruisen]], omdat it - krektas it [[keninkryk Hannover|Hannover]] - oan de side fan de Eastenrykske [[Habsburgers|Habsburchske]] monargy stien hie.
 
In swarte bledside yn de skiednis fan de stêd is de jûn fan de 7e novimber 1938. SElsSels noch twa dagen foar de beruchte [[Reichskristallnacht]] fan 9 op [[10 novimber]] 1938 waarden yn Kassel de [[synagoge]] en oare [[Joaden|Joadske]] ynstellingen en gebouwen fernield.
 
Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] werdenwaarden grotegrutte delendielen vanfan de stadstêd verwoestferwoaste. HetIt zwaarsteswierste bombardementbombardemint vond plaatsbarde op [[22 oktober]] [[1943]]. InYn éénien nacht tijdtiid kwamenkamen 10.000 mensen om hetit levenlibben en werdwaard 80% vanfan hetit woningbestandwenningebestân verwoestferwoaste. De oudeâlde binnenstadbinnenstêd metmei zijnsyn veleprotte vakwerkhuizenfakwurkhuzen waswie eenin ideaal doelwitdoelwyt binnen de strategiestrategy vanfan de zogenaamdesaneamde [[moral bombing]]. Fosfor- en brandbommenbrânbommen zorgdensoargen voorfoar eenin [[fjoerstoarm]], waaraanwêroan bijvoorbeeldbygelyks ookek de stedenstêden [[Hamburch]] en [[Dresden]] ten offer vielenfoelen.
 
NaNei de oorlogoarloch werdwaard de stadstêd volgensneffens eenin geheelnij nieuwstrjitteplan stratenplanopboud opgebouwdmei met eenin moderne bebouwing. De Treppenstraße werdwaard de eersteearste voetgangerszonefuotgongerssône inyn de [[Dútslân|Bûnsrepublyk]]. De ruimrom opgezetteopsette stedenbouwkundigestêdeboukundige planning diedy't inyn de 50-erjierren jaren zosa modern waswie, werdwaard laterletter inyn DuitslandDútslân zwaarswier bekritiseerdbekritisearre.
 
InYn [[1948]] deedbesoch Kassel tevergeefs een pogingomdôch om hoofdstadhaadstêd vanfan de nieuwenije West-DuitseDútske [[republyk]] te wordenwurden.
 
InYn 1960 waswie Kassel de eersteearste stadstêd inyn Europa waardêr't geürbaniseerdeurbanisearre [[wasbearwaskbear|wasberenwaskbearen]] werdensinjalearre gesignaleerdwaarden. Op dit momentmomint kenthat de wasberenpopulatiewaskbearepopulaasje inyn Kassel de hoogsteheechste dichtheidtichtheid infan Europa.
 
== Geografy ==
Kassel leit sa'n 70 km noardwestlik fan it geografyske mulpunt fan Dútslân. Nei Erfurt en Göttingen is Kassel dêrmei de meast sintraal lizzende grutte stêd yn Dútslân. De stêd leit yn it noardlikste diel fan de dielsteat [[Hessen]], flakby de grins mei [[Nedersaksen]], yn it saneamde ‘’Kasseler Becken’’, in grut [[tsjetteldal]] wêryn op it leechste punt de wetterrin fan de rivier [[Fulda (rivier)|Fulda]] rint. Yn dit tsjetteldal leit de stêd oan hast alle siden ynsluten troch fiif middelberchtmes, wêrûnder it [[Habichtswald]] yn it westen en it [[Kaufunger Wald]] yn it easten. De fiif middelberchtmes binne troch twa ten noarden en ten suden fan de stêd lizzende en yn east-westrjochting ferrinnende berchrêgen mei elkoar ferbûn. Allinnich it hjir en dêr tige smelle dal fan de Fulda trochsnijt it ‘’Kasseler Becken’’ en de ring fan berchrêgen fan it suden nei it noarden.
Kassel ligt sa'n 70 km noardwestlik fan it geografische middelpunt van Dútslân. Na Erfurt en Göttingen is Kassel daarmee de meest centraal gelegen grote stad in Duitsland.
De stad ligt in het noordelijkste deel van de deelstaat [[Hessen]], vlakbij de grens met [[Nedersaksen]], in het zogenaamde ‘’Kasseler Becken’’, een uitgestrekt [[keteldal]] waarin zich op het laagste punt de waterloop van de rivier [[Fulda (rivier)|Fulda]] bevindt. In dit keteldal ligt de stad aan vrijwel alle zijden ingesloten door vijf middelgebergtes, waaronder het [[Habichtswald]] in het westen en het [[Kaufunger Wald]] in het oosten. De vijf middelgebergtes zijn door twee ten noorden en ten zuiden van de stad liggende en in oost-westrichting verlopende bergruggen met elkaar verbonden. Alleen het hier en daar zeer smalle dal van de Fulda doorsnijdt het ‘’Kasseler Becken’’ en de ring van bergruggen van het zuiden naar het noorden.
 
== Musea ==
Line 55 ⟶ 52:
* [[1743]]: [[Willem I fan Hessen-Kassel|Willem I]], karfoarst fan Hessen-Kassel
* [[1816]]: [[Paul Julius Reuter]], oprjochter fan it parseburo [[Reuters]]
* [[1865]]: [[Philipp Scheidemann]], rykskânslierrykskânselier
* [[1886]]: [[Franz Rosenzweig]], teolooch en filosoof
* [[1941]]: [[Hans Eichel]], politikus
* [[1947]]: [[Astrid Proll]], mei-oprjochtster fan de [[Rote Armee Fraktion|RAF]]
* [[1953]]: [[Brigitte Zypries]], DútsDútsk minister fan finânsjenFinânsjen [[Sozialdemokratische Partei Deutschlands|SPD]]
* [[1961]]: [[Ulrike Folkerts]], aktrise, bekend as [[Tatort]]-kommissaris Lena Odenthal
{{commons|Kassel}}
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Kassel"