Rasisme: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
oers
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
wurkleas
Rigel 1:
'''Rasisme''' is de sammelnamme foar alle opfettings dy't oan it begryp '[[minsklik ras|ras]]' in trochslachjaande betsjutting takenne by it fêststellen of ûnderstellen fan karaktereigenskippen, fysike kapaciteitenkapasiteiten en geastlike fermogens.
 
== Definysjes ==
De term rasisme wurdt yn meardere betsjuttings brûkt. Yn de meast algemien sin betsjut rasisme dat leden fan in bepaald ras har ynherint superieur achtsje oan leden fan in oar ras. By debatten oer rasisme is lykwols faak sprake fan betizing oer de krekte betsjutting of ynmplikaasjeymplikaasje fan dizze term. In soad brûke it rasisme yn algemiene sin as oantsjutting fan [[ksenofoby]] (eangst foar frjemdlingen) of [[etnosintrisme]]. Oan de oare kant besykje wittenskippers lêstneamde begrippen krekt ôf te beakenjen fan rasisme as [[ideology]] of [[wittenskiplik rasisme]].
* Algemiene omskriuwings{{wurk}}
Hoewol't de term rasisme meastal in negative lading hat en brûkt wurdt yn ferbân mei rasbûn foaroardiel, geweld, diskriminaasje of ûnderdrukking, binne der ek oare oskriuwingsmooglik. Sa is neffens de [[Oxford English Dictionary]] rasisme basearre op de "miening of de ideology dat leden fan in ras bepaalde eigenskippen of kwaliteiten besitte dy't spesifyk binne foar dat ras, yn it bysûnder om it as better of minder as in oar ras te ûndrskieden". De [[Merriam-Webster Dictionary]] omskriuwt rasisme as de "opfetting dat ras de wichtichste bepaler is fan minskilke eigenskippen of fermogens, en dat rasiale ferskillen de basis foarmje fan de ynherinte superioriteit of inferioriteit fan in bepaald ras bope in oar ras". Ek wurdt neffens dit wurdboek de term rasisme brûkt yn de sin fan it [[foaroardiel]] wêrop ssoksoarte opfetting basearre is.
 
*; Algemiene omskriuwings{{wurk}}
* Wetlike definysjes
Hoewol't de term rasisme meastal in negative lading hat en brûkt wurdt yn ferbân mei rasbûn foaroardiel, geweld, diskriminaasje of ûnderdrukking, binne der ek oare oskriuwingsmooglikoskriuwings mooglik. Sa is neffens de [[Oxford English Dictionary]] rasisme basearre op de "miening of de ideology dat leden fan in ras bepaalde eigenskippen of kwaliteiten besittehawwe dy't spesifyk binne foar dat ras, yn it bysûnder om it as better of minder as in oar ras te ûndrskiedenûnderskieden". De [[Merriam-Webster Dictionary]] omskriuwt rasisme as de "opfetting dat ras de wichtichste bepaler is fan minskilke eigenskippen of fermogens, en dat rasiale ferskillen de basis foarmje fan de ynherinte superioriteit of inferioriteit fan in bepaald ras bopeboppe in oar ras". Ek wurdt neffens dit wurdboek de term rasisme brûkt yn de sin fan it [[foaroardiel]] wêropdêr't ssoksoartesoksoarte opfetting op basearre is.
Neffens de [[KOnvinsjes fan de Feriene Naasjes]] betsjut rasiale diskriminaasje "elk ûnderskied, útsluting, beperking of foarkar basearre op ras, hûdskleur, ôfstamming, of nasjonale of etnyske oarsprong dy't it doel of effekt hat fan opheffing of oantaasting fan erkenning, genieting of útoefening, op basis fan lykweardigens, fan [[minskerjochten]], en fûnemintele frijheden yn it politike, ekonomyske, soasjale, kulturele of in oar fjild fan it iepenbiere libben".<ref>Text of the Convention, International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, 1966</ref>
 
*; Wetlike definysjes
De lêste definysje makket dus gjin ûnderskied tusken diskriminaasje op grûn fan [[minsklik ras|ras]] of [[etnisiteit]]. It ûnderskied tusken beide begripen blykt ek foar [[antropologen]] in ûnderwerp fan debat. Ek de Britse wet ferstiet bygelyks ûnder rasiale groep "elke groep mensen gedefinieerd op grond van ras, huidskleur of nationaliteit (inclusief burgerschap), of etnische of nationale afkomst".
Neffens de [[KOnvinsjesKonvinsjes fan de Feriene Naasjes]] betsjut rasiale diskriminaasje "elk ûnderskied, útsluting, beperking of foarkar basearre op ras, hûdskleur, ôfstamming, of nasjonale of etnyske oarsprong dy't it doel of effekt hat fan opheffing of oantaasting fan erkenning, genieting of útoefening, op basis fan lykweardigens, fan [[minskerjochten]], en fûnemintele frijheden yn it politike, ekonomyske, soasjale, kulturele of in oar fjild fan it iepenbiere libben".<ref>Text of the Convention, International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, 1966</ref>
 
De lêste definysje makket dus gjin ûnderskied tusken diskriminaasje op grûn fan [[minsklik ras|ras]] of [[etnisiteit]]. It ûnderskied tusken beide begripen blykt ek foar [[antropologen]] in ûnderwerp fan debat. Ek de Britse wet ferstiet bygelyks ûnder rasiale groep "elke groep mensenminsken gedefinieerddefiniearre op grondgrûn vanfan ras, huidskleurhûdskleur of nationaliteitnasjonaliteit (inclusiefynklusyf burgerschapboargerskip), of etnischeetnyske of nationalenasjonale afkomstôfkomst".
 
== Algemien ==
[[Ofbyld:Allcoonslookaliketome.jpg|right|thumb|''Omkaft fan it muzykstik "All Coons Look Alike to Me", skreaun troch Ernest Hogan'']]
Suver teoretysk rasisme jout gjin kwalitatyf weardeoardiel oer de verschillendeferskate [[MenselijkMinsklik ras|mensenrassenminskerassen]]. It erkent heechút de ferskillen, zondersûnder daardêr eenin waardeoordeelweardeoardiel overoer te gevenjaan. TochDochs hat racismerasisme inyn hetit dagelijksdeitich taalgebruiktaalgebrûk eenin negatievenegative betekenisbetsjutting, aangezienomt hetit dagelijksdeitich taalgebruiktaalgebrûk uitgaatútgiet vanfan de aanwezigheidoanwêzichheid vanfan eenin kwalitatiefkwalitatyf waardeoordeelweardeoardiel.
 
Keppeling fan rasisme aanoan objectieveobjektive normennoarmen zoalssa't diedy voortspruitenfuortkomme uitút de [[evolutietheorieevolúsjeteory]] of subjectievesubjektive normennoarmen, zoalslykas diedy voortspruitenkomme uitút de overlevendeoerlevere culturenkultueren, kankin echterdêrom welwol degelijkliede leiden totta kwalitative weardeoardielen oer rasiale eigenschappeneigenskippen. BenadruktBeneidrukt moetmoat wordenwurde dat [[Charles Darwin]], de grondleggergrûnlizzer vanfan de evolutietheorieevolúsjeteory juistkrekt uitgingútgie vanfan de fundamentelefûnemintele biologischebiologyske gelijkheidgelykheid vanfan verschillendeferskate mensenrassenminskerassen of bevolkingsgroepenbefolkingsgroepen.
 
Dizze "praktyske" rasistyske hâlding wurdt wolris tagelyk brûkt mei foaroardielen en ûnbegrip foar minsken fan in oar ras oer as dat fan dejinge dy't de rasistyske hâlding oannimt. Net selden beroppe rasisten har op in wittenskiplike ûnderbouwing fan harren tinkbylden. Oer de fraach oft der wittenskiplike ûnderbouwing foar rassenûnderskied mooglik is, besteane tige ferskillende opfettings.
Deze "praktische" racistische houding gaat nogal eens gepaard met vooroordelen en onbegrip ten aanzien van mensen van een ander ras dan dat van degene, die de racistische houding koestert. Niet zelden beroepen racisten zich op een wetenschappelijke onderbouwing van hun denkbeelden. Over de vraag of er wetenschappelijke onderbouwing voor rassenonderscheid mogelijk is, bestaan zeer uiteenlopende visies.
 
Rasistysk gedrach en racistischrasistysk denkentinken wordenwure inyn hetit bijzonderbysûnder bezienbesjoen alsas eenin gevolggefolch vanfan de maatschappelijkemaatskiplike ontwikkelingûntwikkeling rondrûn de multiculturelemultikulturele en multiracialemultirasiale samenlevingmienskip, waarinwêryn de leden vanfan eenin (al as net dominante) rasiale groep zichhar bedreigdbedrige voelenfiele inyn hunharren bestaanbestean. ErDer zijnhawwe echterlykwols ookek altijdaltiten vormenfoarmen vanfan racismerasisme geweestwest zondersûnder dat erder sprake was vanwie eenfan dergelijkesoksoarte samenlevingmienskip.
 
{{commonscat|Racism}}
Line 25 ⟶ 26:
[[Kategory:Diskriminaasje]]
[[Kategory:Misdriuw]]
 
[[zh-min-nan:Chéng-cho̍k-chú-gī
 
[[af:Rassediskriminasie]]