|
[[Ofbyld:FalklandsWarMontage3.jpg|thumb|]]
De '''Falklânoarloch''' wie yn [[1982]] tusken it [[Feriene keninkrykKeninkryk]] en [[Argentynje]]. Ynset wienen de [[Falklâneilannen]], troch Argentynje ''Islas Malvinas'' neammdneamd, en [[Súd-Georgje]].
De Falklâneilannen waarden yn [[1592]] ûntdekt troch de Ingelsman [[John Davis (ûntdekkingsreizger)|John Davis]]. Hy neamde de argipel ''Falklands'', nei de destiidske skatbewarder fan de marine. De Frânsman [[Louis-Antoine de Bougainville]], afkomstig uit [[Saint-Malo]], zette er voet aan wal in [[1763]] en neamde de eilandengroep de ''Îles Malouines''. In [[1765]] vestigden de Britten er een kolonie. De Falklandeilanden werden in [[1831]] opgeëist door Argentinië, maar in [[1833]] onderstreepten de Britten hun soevereiniteit. De eilanden kwamen onder Britse controle te staan, maar Argentinië eist ze sindsdien op. ▼
▲De Falklâneilannen waarden yn [[1592]] ûntdekt troch de Ingelsman [[John Davis (ûntdekkingsreizger)|John Davis]]. Hy neamde de argipel ''Falklands'', nei de destiidske skatbewarder fan de marine. De Frânsman [[Louis-Antoine de Bougainville]], afkomstigôfkomstich uitút [[Saint-Malo]], zettesette erder voetfoet aanoan walwâl inyn [[1763]] en neamde de eilandengroepeilannegroep de ''Îles Malouines''. InYn [[1765]] vestigdenfêstigen de Britten erder eenin koloniekoloanje. De FalklandeilandenFalklâneilannen werdenwaarden inyn [[1831]] opgeëistopeaske doortroch ArgentiniëArgentynje, maarmar inyn [[1833]] onderstreeptenûnderstreken de Britten hunhar soevereiniteit. De eilandeneilannen kwamenkamen onderûnder Britse controlekontrôle te staanstean, maarmar ArgentiniëArgentynje eisteaske zese sindsdiensûnttiids op.
In [[1981]] besloot de Argentijnse [[junta]] van [[Leopoldo Galtieri]] gebruik te maken van [[nationalisme|nationalistische]] gevoelens en de Falklandeilanden te bezetten, om zo de aandacht af te leiden van interne problemen. De Argentijnse legerleiding had ten onrechte aangenomen dat het Verenigd Koninkrijk, dat in die tijd zware economische en sociale problemen kende, niet op de bezetting zou reageren. Dit bleek een misvatting omdat juist ook premier [[Margaret Thatcher]] de aanval om dezelfde redenen gebruikte om het land te herenigen en en passant haar volgende verkiezingsoverwinning veilig te stellen.
Argentinië veroverde en bezette in maart en april van [[1982]] de eilanden op de Engelsen. Hierop verklaarde het Verenigd Koninkrijk de oorlog aan Argentinië. In juni landden Engelse troepen op de Falklandeilanden. De Britten wisten de eilanden vrij eenvoudig te heroveren. De oorlog kostte aan 649 Argentijnen en 258 Britten het leven. ▼
Yn [[1981]] besleat de Argentynske [[junta]] fan [[Leopoldo Galtieri]] gebrûk te meitsjen fan [[nasjonalisme|nasjonalisyske]] gefoelens en de Falklâneilannen te besetten, om sa de oandacht ôf te lieden fan ynterne problemen. De Argentynske legerlieding hie der net op rekkene dat it Feriene Keninkryk, dat yn dy tiid swiere ekonomyske en sosjale problemen hie, op de besetting reageare soe. Dit blykte in misfetting omdat krekt ek premier [[Margaret Thatcher]] de oanfal om deselde redenen brûkte om it lân te werienjen en tagelyk har folgende ferkiezingsoerwinning feilich te stellen.
Door deze oorlog zijn vooral twee oorlogsschepen bekend geworden: de Argentijnse lichte [[kruiser]] ''[[General Belgrano (schip)|ARA General Belgrano]]'' en de Britse [[torpedobootjager]] ''[[HMS Sheffield]]''. De Belgrano was oorspronkelijk een Amerikaans oorlogsschip dat de [[aanval op Pearl Harbor]] had doorstaan. De ''Conqueror'', een nucleair aangedreven Britse [[onderzeeboot]], was verantwoordelijk voor de aanval met [[torpedo (wapen)|torpedo]]'s die nog uit de [[Tweede Wereldoorlog]] dateerden. Bij de aanval op de Belgrano vielen veel doden. Gevolg van het zinken van de Belgrano was dat de Argentijnse vloot weer de haven inging en er niet meer uitkwam, waardoor ze geen gevaar meer vormde voor de Britse vloot. De Belgrano is het enige schip dat tijdens oorlogstijd door een nucleair aangedreven onderzeeboot tot zinken is gebracht. Er was en is nog steeds controverse rond de aanval op de Belgrano omdat deze zich tijdens de aanval buiten de zogenaamde 'war exclusion zone' bevond en haar vaarrichting van de eilanden af was. Er wordt beweerd dat de aanval een vergelding was voor de veel zwaardere verliezen van de Britse vloot dan was verwacht, vooral door de onderschatting van de [[Argentijnse luchtmacht]] door de Britten. Anderen beweren dat de Argentijnen in hetzelfde geval net zo gereageerd zouden hebben. {{feit||2011|03|06}} ▼▲ArgentiniëArgentynje veroverdeferovere en bezettebesette inyn maart en april vanfan [[1982]] de eilandeneilannen op de EngelsenIngelsken. HieropHjirop verklaardeferklearre hetit VerenigdFeriene Koninkrijkkeninkryk de oorlogoarloch aanoan ArgentiniëArgentynje. InYn junijuny landdenlannen EngelseIngelse troepen op de FalklandeilandenFalklâneilannen. De Britten wisten de eilandeneilannen vrijfrij eenvoudigienfâldich te heroverenweroverjen. De oorlog kosttekoste aanoan 649 ArgentijnenArgentinen en 258 Britten hetit levenlibben.
▲DoorTroch dezedizze oorlogoarloch zijnbinne vooralbenammen tweetwa oorlogsschepenoarlochsskippen bekend gewordenwurden: de ArgentijnseArgentynske lichte [[ kruiserkruser]] ''[[General Belgrano (schip)|ARA General Belgrano]]'' en de Britse [[ torpedobootjagertorpedoboatjager]] ''[[HMS Sheffield]]''. De Belgrano waswie oorspronkelijkoarspronklik eenin Amerikaans oorlogsschipoarlocchsskip dat de [[ aanvaloanval op Pearl Harbor]] hadtrochstien doorstaanhie. De ''Conqueror'', eenin nucleairnukleêr aangedrevenoandreaune Britse [[ onderzeebootûnderseeboat]], waswie verantwoordelijkferantwurdlik voorfoar de aanvaloanfal metmei [[torpedo (wapen)|torpedo]]'s diedy't nognoch uitút de [[ TweedeTwadde WereldoorlogWrâldoarloch]] dateerdendatearren. BijBy de aanvaloanfal op de Belgrano vielenfoelen veelin dodensoad deaden. GevolgGefolch vanfain hetit zinkensinken van de Belgrano waswie dat de ArgentijnseArgentynske vlootfleat weerwer de haven ingingyngie en erder nietnet meerwer uitkwamútkaam, waardoorwêrtroch't zese geengjin gevaargefaar meermear vormdefoarme voorfoar de Britse vlootfleat. De Belgrano is hetit enigeienige schipskip dat tijdensyn oorlogstijdoarlochtstiid doortroch eenin nucleairnukleêr aangedrevenoandreaune onderzeebootûnderseeboat totte zinkensink isbrocht gebrachtis. ErDer waswie en is nognoch steedsaltiten controversekontroverse rondoer de aanvaloanfal op de Belgrano omdat dezedizze zich tijdensby de aanvaloanfal buitenbûten de zogenaamdesaneamde 'war exclusion zone' bevondwie en haarhar vaarrichtingfarrjochting vanfan de eilandeneilannen afôf waswie. ErDer wordtwurdt beweerdbeweard dat de aanvaloanfal eenin vergeldingferjilding waswie voorfoar de veelfolle zwaardereswierdere verliezenferliezen vanfan de Britse vloot danas wasferwachte verwachtwie, vooralbenammen doortroch de onderschattingûnderskatting vanfan de [[ ArgentijnseArgentynske luchtmachtloftmacht]] doortroch de Britten. AnderenOaren bewerenwolle ha dat de ArgentijnenArgentinen inyn hetzelfdeitselde gevalgefal netkrektlyk zoreageard gereageerdhawwe zouden hebbensoenen. {{feit||2011|03|06}}
De ''[[HMS Sheffield]]'' werdwaard tweetwa dagen nanei hetit zinkensinken vanfan de Belgrano [[midscheepsmidskips]] getroffentroffen door een [[Exocet]]raket, die Argentinië van Frankrijk had gekocht. Deze werd vanaf een Argentijns vliegtuig op grote afstand gelanceerd. Hoewel iedereen vooraf al een aanval met raketten had gevreesd, was het effect van een raketaanval op een oorlogsschip tot dat moment nog niet duidelijk. Na het zinken van de Sheffield, trokken de grootste schepen van de Britse vloot (de vliegdekschepen) zich terug tot buiten het bereik van de Argentijnse vliegtuigen. Alleen de fregatten waarmee de Argentijnse posities op de eilanden werdenwaarden beschoten en troepentransportschepen waren zo nog doelwit van de vrijwel dagelijkse aanvallen door de Argentijnse luchtmacht. Zo werd ook het transportschip RFA [[sir Galahad]] met aan boord eenheden van de [[Welsh Guards]] getroffen met vele doden en gewonden als gevolg.
Dizze foar Argentynje min ferrûne oarloch late ta de ein fan de junta. Yn it Feriene keninkryk naam de steun foar de regearing fan [[Margaret Thatcher]] grutter. De eilanden worden sinds de herovering weer bestuurd door het [[Verenigd Koninkrijk]], maar nog steeds geclaimd door Argentinië.
| 