Falklânoarloch: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
L r2.7.1) (Bot - derby: nl:Falklandoorlog
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
wurkleas
Rigel 2:
De '''Falklânoarloch''' wie yn [[1982]] tusken it [[Feriene Keninkryk]] en [[Argentynje]]. Ynset wienen de [[Falklâneilannen]], troch Argentynje ''Islas Malvinas'' neamd, en [[Súd-Georgje]].
 
De Falklâneilannen waarden yn [[1592]] ûntdekt troch de Ingelsman [[John Davis (ûntdekkingsreizger)|John Davis]]. Hy neamde de argipelarsjipel ''Falklands'', nei de destiidske skatbewarder fan de marine. De Frânsman [[Louis-Antoine de Bougainville]], ôfkomstich út [[Saint-Malo]], sette der foet oan wâl yn [[1763]] en neamde de eilannegroep de ''Îles Malouines''. Yn [[1765]] fêstigen de Britten der in koloanje. De Falklâneilannen waarden yn [[1831]] opeaske troch Argentynje, mar yn [[1833]] ûnderstreken de Britten har soevereiniteit. De eilannen kamen ûnder BritseBritske kontrôle te stean, mar Argentynje easke se sûnttiids op.
 
Yn [[1981]] besleat de Argentynske [[junta]] fan [[Leopoldo Galtieri]] gebrûk te meitsjen fan [[nasjonalisme|nasjonalisyske]] gefoelens en de Falklâneilannen te besetten, om sa de oandacht ôf te lieden fan ynterne problemen. De Argentynske legerlieding hie der net op rekkene dat it Feriene Keninkryk, dat yn dy tiid swiere ekonomyske en sosjale problemen hie, op de besetting reageare soe. Dit blykte in misfetting omdat krekt ekkrektsa premier [[Margaret Thatcher]] de oanfal om deselde redenen brûkte om it lân te werienjen en tagelyk har folgende ferkiezingsoerwinning feilich te stellen.
Argentynje ferovere en besette yn maart en april fan [[1982]] de eilannen op de Ingelsken. Hjirop ferklearre it Feriene keninkryk de oarloch oan Argentynje. Yn juny lannen Ingelse troepen op de Falklâneilannen. De Britten wisten de eilannen frij ienfâldich te weroverjen. De oorlogoarloch koste oan 649 Argentinen en 258 Britten it libben.
 
Troch dizze oarloch binne benammen twa oarlochsskippen bekend wurden: de Argentynske lichte [[kruser]] ''[[General Belgrano (schip)|ARA General Belgrano]]'' en de Britse [[torpedoboatjager]] ''[[HMS Sheffield]]''. De Belgrano wie oarspronklik in Amerikaans oarlocchsskipoarlochsskip dat de [[oanvaloanfal op Pearl Harbor]] trochstien hie. De ''Conqueror'', in nukleêr oandreaune BritseBritske [[ûnderseeboat]], wie ferantwurdlik foar de oanfal mei [[torpedo (wapen)|torpedo]]'s dy't noch út de [[Twadde Wrâldoarloch]] datearren. By de oanfal op de Belgrano foelen in soad deaden. Gefolch fainfan it sinken van de Belgrano wie dat de Argentynske fleat wer de haven yngie en der net wer útkaam, wêrtroch't se gjin gefaar mear foarme foar de Britse fleat. De Belgrano is it ienige skip dat yn oarlochtstiid troch in nukleêr oandreaune ûnderseeboat te sink brocht is. Der wie, en is noch altiten, kontroverse oer de oanfal op de Belgrano omdat dizze by de oanfal bûten de saneamde 'war exclusion zone' wie en har farrjochting fan de eilannen ôf wie. Der wurdt beweard dat de oanfal in ferjilding wie foar de folle swierdere ferliezen fan de Britse vlootfleat as't ferwachte wie, benammen troch de ûnderskatting fan de [[Argentynske loftmacht]] troch de Britten. Oaren wolle ha dat de Argentinen yn itseldeinselde gefal krektlyk reageard hawwe soenen.
{{wurk}}
 
De ''[[HMS Sheffield]]'' waard twa dagen nei it sinken fan de Belgrano [[midskips]] troffen doortroch eenin [[Exocet]]raket, diedy't ArgentiniëArgentynje vanfan FrankrijkFrankryk hadkocht gekochthie. DezeDizze werdwaard vanaffan eenin ArgentijnsArgentynsk vliegtuigfleantúch ôf op grotegrutte afstandôfstân gelanceerdlansearre. HoewelHoewol't iedereeneltsenien vooraffoarôf al eenbang aanvalwie metfoar rakettenin hadoanfal gevreesdmei raketten, waswie hetit effecteffekt vanfan eenin raketaanvalraketoanfal op eenin oorlogsschipoarlochsskip totoant dat momentmomint nognoch nietnet duidelijkdúdlik. NaNei hetit zinkensinken vanfan de Sheffield, trokkenlutsen de grootstegrutste schepenskippen vanfan de BritseBritske vlootfleat (de vliegdekschepenfleandekskippen) zichhar terugwerrom totoant buitenbûten hetit bereikberik vanfan de ArgentijnseArgentynske vliegtuigenfleantugen. AlleenAllinnich de fregatten waarmeedêr't de ArgentijnseArgentynske positiesposysjes op de eilandeneilannen waardenfanôf beschotenbesketten waarden en troepentransportschepentroepentransportskippen warenwienen zosa nognoch doelwitdoelwyt vanfan de vrijwelhast dagelijksedeistige aanvallenoanfallen doortroch de ArgentijnseArgentynske luchtmachtloftmacht. ZoSa werdwaard ookek hetit transportschiptransportskip RFA [[sir Galahad]] metmei aanoan boordboard eenhedenienheden vanfan de [[Welsh Guards]] getroffentroffen mei metin velesoad dodendeaden en gewondenferwûnen alsas gevolggefolch.
 
Dizze foar Argentynje min ferrûne oarloch late ta de ein fan de junta. Yn it Feriene keninkryk naamwaard de steun foar de regearing fan [[Margaret Thatcher]] grutter. De eilandeneilannen wordenwurde sindssûnt de heroveringwerovering weerwer bestuurdbestjoerd doortroch hetit [[VerenigdFeriene KoninkrijkKeninkryk]], maarmar nognoch steedsaltiten geclaimdkleemd doortroch ArgentiniëArgentynje.
 
{{Boarnen|boarnefernijing=
* [http://www.naval-history.net/NAVAL1982FALKLANDS.htm UitgebreideWiidweidige beschrijvingbeskriuwing]
* [http://www.raf.mod.uk/falklands/index.html History of the 1982 conflict]
}}