Taoïsme: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
wurkleas
Rigel 1:
[[Ofbyld:Yin_yang.svg|thumb|right|150px|Tai Ji, [[Yin Yang|Yin en Yang]] als eenheid.]][[Ofbyld:Vijfelementen.PNG|thumb|right|''De twa sykly fan it ''Fiif Fazesmodel'' yn de Sineeske filosofy.]]
It '''taoïsme''', '''tauïsme''' of '''daoïsme''' (útsprutsen as [daauw-is-me]), is in Sineeske filosofyske en religieuze streaming. De teksten ''[[Tao Te Ching]] (Daodejing)'' en ''[[ZhuangziZuangzy]]'' foarmje de basis fan it taoïsme, se binne op skrift bsteldsteld yn de fjirde en tredde ieu foar ús tiidrekkening. It taoïsme hat him parallel oan it [[konfusianisme]] en [[boedisme]] ûntwikkele. Dizze trije streamingen foarmje mei elkoar de basis foar it [[neo-konfusianisme]] (sjoch ek: ''[[List fan religys]]''). As religy hat it taoïsme: [[taoïstyske timpel]]s, [[taoïstyske preesters]] en [[hillige plakken]] as de [[hiligehillige bergen yn Sina]].
 
Letterlik betsjut [[Tao (filosofy)|Tao]] (wei/doelbewust-gean) wat ek yhyn it Sineeske karakter foar Tao werom te sjen is.
 
== Tao Te Ching ==
'''[[Tao Te Ching]]''' (Boek fan de Wei en Krêft) is in bondel fan 81 koarte teksten. [[LaoziLaozy]] wurdt beskôge as de auteur, alhoewol't de samling teksten grif net ien auteur hân hat, mar stiloan groeid is.
 
De teksten geane hoe júst te hanneljen in it libben en se jouwe in útlis oer ús bestean. Se wurde wol beskôge as rjochtline foar goed liederskip. Dizze teksten binne earst mûnling oerlevere, yn in ritme ûnderbrocht, oardere, oanpast, fan kommentaar foarsjoen en úteinlik om 300 foar Kristus opskreaun.
Rigel 11:
 
== Filosofy ==
* It wurd '''[[Tao (filosofy)|Tao]]''' (道) betsjut 'de Wei' en foarmet it kearnbegryp fan it taoïsme, dêr't it ek syn namme oan ûnlient. Tao is it ûndielbere en ûnbeskriuwbere prinsipe, wêrút alles fuortfloeit. De facto oesoe it beskreaun wurde kinne as de ''Rivier'', de ''Stream''.
* '''Tai Ji (of Tai Chi)''' (太極 / 太极) betsjut 'it heechste uterste' en is it ûneuinigeûneinige en fûnemintele prinsipe fan evolúsje en sels-organisaasje. It is de ienheid fan Yin en Yang (☯) en dêrmei it heule bestean.
* [[Yin en yang|'''Yin''']] (阴) en [[Yin en yang|'''Yang''']] (阳) binne de universele antagonisten, elkoar oanfoljende kwaliteiten fan it bestean. Sa kinne kjeld (Yin) en waarmte (Yang) net ûndersûnder elkoar bestean. Oare foarbylden fan Yin-Yang zijn wetter-fjoer, moanne-sinne, ierde-sinne, moanne-ierde en frou-man. Wat opfalt is dat ierde yn betrekkingrelaasje ta de maonnemoanne yang is (en de moanne yin) mar yn betrekking ta de sinne yin (en de sinne yang). Yin-yang binne dus relative of betreklike begripen en it is dus net sa dat eat yin is of yang is yn absolute sin, de begripen steane altiten yn in betrekking. Wat donker, fochtich, passyf, troebel, kâld, sêft en froulik is, wurdt beskôge as Yin en wat ljocht, droech, aktyf, helder, waarm, hurd en manlik is, as Yang.
* '''[[Wu Xing]]''' (五行) is it harmoanyske systeem fan de fiif eleminten: wetter, fjoer, ierde, metaal, hout. It systeem hat in fiedende (fuortbringende) syklus (Sheng): hout → fjoer → aarde → metaal → wetter → hout; en in kontrole syklus (Ke): hout → ierde → wetter → fjoer → metaal → hout. De twa cycli foarje tegearre in [[pentagoan]] mei in fiifpuntige stjer deryn. Se wurde ek faak tegearre ôfbylde as sirkel mei in fiifpuntige stjer. De srkelsirkel is de ShengSjeng-syklus, de stjer jout de Ke-syklus wer.
* '''[[Wu wei]]''' (无为) is it neat dwaan of loslitte. In taoïst besiket him net te fersetten tsjin de loop fan de dingen, mar dêrder spontaan mar wol bewust yn mei te gean.
 
== LiteratuurLiteratuer ==
* De Martelaere, Patricia, ''Taoïsme, de weg om niet te volgen '', Amsterdam (Ambo) 2006, ISBN 90-263-1806-5.
* Ransdorp, René, ''Zwervend met Zhuang Zi - wegwijs in de taoïstische filosofie'', Budel (Damon) 2007, ISBN 978-90-5573-825-0.