Swierwêzen: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
L tikfl.
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
wurkleas
Rigel 3:
 
== Swangerskip by de minsk ==
Normaal nestelt de befruchte aaisel har yn de liifmoer (''[[Liifmoer|uterus]]''). Nestelt de aaisel har earne oars, dan is sprake fan in [[bûtenliifmoerlike swangerskip]] (''ekstra-uterine graviditeit''). Nei skatting 15 % fan de fêststelde swangerskippen einiget inyn in [[miskream]]. Fan alle befruchte aaisellen giet sels ± 50% ferlern, meastal lykwols al ear'teardat de frou murken hat swier te wêzen.
[[Ofbyld:Grosse derGebarmutter in den einzelneMonaten derSchwangerschaft.gif|thumb|left|''De groei fan de [[liifmoer]] yn de swangerskip'']]
De swangerskip begjint as in [[aaisel]] [[befruchting|befruchte]] wurdt troch in [[siedsel]] en einiget mei de [[befalling|berte]] fan it bern. Nei de berte fan it bern kin it seis wike oant inkele moannen duorje eardat de luichaamlikelichaamlike tastân fan de frou wer werom is op dy fan foar de swangerskip. Dizze perioade hjit ûntswangering (''puerperium''). Boarstfieding spilet in positive rol yn dit proses, flessefieding kan wer oare foardielen hawwe.
 
As swanerskipswangerskip net winske is en men gjin ûnthâlding fan [[seksualiteit|seks]] hawwe wol, kin gebrûk makke wurde foar foarbehoedmiddels ([[antykonsepsje|''anticonceptiva'']]).
 
== Fuortgong by de minsk ==
Rigel 13:
Normaalwei begjint it fêststellen fan it begjin fan de swangerskip net by de (ûnderstelde datum fan) befruchting, mar by de earste dei fan de lêste [[menstruaasje]], dy't krekter fêst te stellen is. De datum fan de konsepsje wurdt rûsd op ûngefear twa wiken dêrnei. Sa mjitten is de befalling nei gemiddeld 40 wiken. In swangerskipsdoer tusken 37 en 42 wiken wurdt as normaal beskôge. De perioade fan 37 oant 42 wiken wurdt "de ''à terme'' perioade" neamd.
 
Yn de '''earste trije moannen''' fan in swangerskip (it earste ''swangerskipstrimester'') fielt in gedielte fan de oansteande mmmenmemmen har faak mislik, en kin de rook fan bepaald iten as tige ferfelend fûn wurde. It is mooglik dat dizze tastân it embryo beskermet tsjin stoffen dy't skealik wêze kinne.
 
Yn de '''middelste trije moannen''' fan in swangerskip fiele de measte oanstaandeoansteande memmen har better.
 
Pas yn de '''lêste trije moannen''' freget it bern yn de liifmoer in soad enerzjy: It groeit hurd en nimt ta yn gewicht. Dêrtroch fiele oansteande memmen har gauwer wurch. In swangere frou komt gemiddeld ± 12 [[kilogram]] oan (guon oant 25) yn de swangerskip; mar ûngefear ien tredde dêrfan is it gewicht fan it bern sels.
Rigel 21:
=== Witsjes ===
* Ungefear twa wike nei de earste dei fan de lêste menstruaasje bart meastentiids de [[befruchting]] of konsepsje.
* Inkele dagen nei de befruchting folget de ynnestelingynnêsteling (nidaasje) fan it embryo yn it [[endometrium]] fan de [[liifmoer]].
* Nei it útbliuwen fan de menstruaasje is in [[swangerskipstest]] oer it generaal sinfol om de dei dat de earstfolgjende de menstruaasje ferwachte wurde soe; foar dy tiid is de kâns op in [[Fout-posityf en fout-negatyf#Fout-negatyf|fout-negative]] útslach grut.
* Nei ûngefear sechtjin wiken kin de swangere frou de [[poppe]] bewegen fiele (''skoppe''). By in twadde en lettere swangerskip fielt of werkent de frou soks faak wat earder as by de earste swangerskip, omdat se no wit hoe't dat oanfielt. Yn werklikheid beweecht it bern lykwols al folle earder; guon memmen fiele al beweging foar de tolfde wike.
Rigel 46:
Sawol smoken as it brûken fan alkohol yn de swangerskip kinne skealike gefolgen hawwe foar de gesondheid en ûntwikkeling fan it net-berne bern. Dochs bliuwt ien op de fjouwer froulju drinken en bliuwt ûngefear ien op de fiif swangere froulju smoken.<ref name="KWF">KWF Kankerbestriding (2003). ''Kinderen? Stop dan met roken!'' Parseberjocht 5 febrewaris 2003</ref>
 
Alkohol kringt troch de plasenta en kin dêrtroch de [[foetus]] skansearje yn alle stadia fan de swangerskip. Bern dy'' t bleatsteld binne oan alkohol yn de swangerskip gûle mear, slipesliepe minder, reagearereagearje tragerletter en kalmearje en stadiger nei opwining. Se hawwe gemiddeld in leger [[Yntelliginsjemjitting#It IQ|IQ]], mear [[learsteurnis]]sen en sosjale problemen. Sels konsumpsje fan minder as ien glês deis kin liede ta in ferhege kâns op groeiôfwikingen, in flapper en deaberte.<ref name="stap">[http://www.alcoholenzwangerschap.nl Gearfettting fan resinte literatuer oer de gefolgen fan alkoholgebrûk by swangerskip en boarstfieding, Stichting alkoholprevinsje]</ref>
 
Bleatstelling oan deiske hege alkoholdosearrings by de ûntwikkeling fan de foetus kin liede ta it [[foetaal alkoholsyndroam]] (FAS). FAS-bern hawwe in groeiefterstân, ôfwikende [[antlit]]sskaaimerken en [[neurology|neurologyske]] ôfwikings. Relatearre oandwanings binne [[Alcohol-Related Neurodevelopmental Disorder]] (ARND) en [[Alcohol-Related Birth Defects]] (ARBD).<ref name="stap"/> ARND liket op FAS, mar dan sûnder de uterlike skaaimerken en ARBD betreft lichaamlike ôfwikings lykas [[hert]]-, [[bonke (anatomy)|bonke]]- en/of [[orgaan]]problemen.
 
Giftige stoffen dy't ynhalearreynhaleard wurde troch (mei-)smoken, lykas [[nikotine]] en [[Koalstofmonokside|koalmonokside]], beynfloedzje de groei fan de frucht. Nikotine liedt ta fetfernauwing en koalmonokside nimt yn it bloed it plak yn fan [[Disoerstof|soerrstofsoerstof]].<ref name="KWF"/> Dêrtroch krijt de frucht minder bloed (dus minder fiedingsstoffen) en minder soerstof. Mei dêrtroch is it bertegewicht fan de poppe vanfan rokendesmokende vrouwenfroulju gemiddeld 250 gram lagerleger. RokenSmoke leidtliedt ookek totta verhoogdeferhege kanskâns op onvruchtbaarheidûnfruchtberheid: by smokende froulju is de tiid oant de konsepsje gemiddeld 30% langer as by net-smokende froulju. Smoke yn de swangerskiip fergruttet de kâns op in miskream of ierberte. Yn it earste libbensjier fan de poppe is de kâns op luchtweiynfeksjesluchtwegenynfeksjes en widzedea grutter.<ref name="RVZ">[http://www.rookvrijzwanger.nl/index.php/home1 Rookvrij zwanger: de risico's van roken voor en tijdens de zwangerschap]</ref>
 
Bern fan froulju yn waans omjouwing smookt wurdt, blike by [[Yntelliginsjemjitting|yntelliginsjetests]] gemiddeld 'normaal' te skoaren. Mar bern fan froulju dy't sels smoke, lizze gemiddeld minder goede testen ôf. Dat sizze ûndrsikersûndersikers fan de universiteit fan Rochester (VS), dy't by in ûndersyûndersyk tusken 1979 en 1983 ûngefear 400 bern belutsen. By it ûndersyk waard rekken hâlden mei faktoaren as dieet, opfieding, leeftiid, komôf en IQ fan de smokende frou. Neffens ûndersikers soe troch it smoken de tafier fan [[Disoerstof|soerstofgas]] en [[fiedingsstof]]fen nei de foetusremefoetus remme wurde.
 
Bern fan manlju dy't deis mear as 20 [[sigaret]]ten smoke, hawwe twakeartwa kear safolle kâns op in [[oanberne ôfwiking]] ([[Schisis|hazzelippe]] of [[Oanberne hertôfwiking|hertôfwiking]]) as bern fan net-smokers. Dit soe febânferbân hâlde mei it feit dat yn sigarettereek in soad stoffen sitte dy't tige skealik binne foar it [[gen|erflik materiaal]] yn [[sperma]]. It meganisme om de skea dy't de "[[frije radikalen]]" oanrjochtsje te werstellen, wurket net genôch troch de grutte oerfloed fan de stoffen yn de reek. Ek [[antioksidant]]en as [[fitamine C]] en [[fitamine E|E]] en [[bêtakaroteen]] wurkje net goed troch dy stoffen.
 
== Fieding en swangerskip ==
Rigel 64:
[[Ofbyld:Hoact21.jpg|thumb|''Prenataal ûndersyk'']]
[[Ofbyld:Bundesarchiv Bild 183-1985-0409-010, Berlin, Familienszene.jpg|thumb]]
Yn it earste trimester fan de swangerskip kin de frou lêst hawwe fan [[mislikheid]], [[Spuie (lichaamsfunksjelichemsfunksje)|spuineigingenspuioanstriid]] of wurgens. Dizze faktoaren kinne defoarderfoar soargje dat de nocht of itde wille yn frijen minder wurdt. Ek mottemoatte guon froulju faker pisje, in gefoel dat by de [[geslachtsmienskip]] noch fersterke wurde kin. It feit dat de [[boarsten]] gefoeliger wurde, makket dat guon froulju it oanreitsjen derfandêrfan net lekker fine. Oaren genietsje seksueel krekt mear fan dizze ekstra gefoelichheid.
 
In soad fan de ûngemakken út it begjin fan de swangerskip ferdwine yn it twadde trimester. De [[fagina]] wurdt breder en produsearet mear focht, dat lichtjes fan [[geur]] ferskilt mei dat fan froeger,. In soad froulju fiele har yn dizze perioade gauwer of faker [[Seksuele opwining|opwûn]].
 
It is in wiidferspraat misferstân dat frijenfrije yn de lêste faze (it tredde trimester) fan de swangerskip oanlieding jaan kinne soe ta in te iere berte. Ut koartlyn ferskynde rapporten blykt dat dizze ferûnderstelling ferkeard is. Yn gefallen dat frijen in oarsaak like te wêzen fan in iere befalling, blykte de werklike oarsaak faak in ynfeksje yn de fagina te wêzen. As der gjin sprake wie fan in siikmeitsjende [[mikro-organisme]]s yn de fagina, like earder oarsom te wêzen: Faker frije late krekt ta minder iere bertes.
 
It frijen in de [[Misjonarishâlding|klassike posysje]], wêrby't de man op de frou leit, kin lykwols wol troch de dikke búk behindere wurde. Dêrom wurde oare stântsjes oanrikkemandearre, lykas de [[leppeltjeshâlding]] of in posysje w6erbywêrby't de frou op de man sit.
 
Boarststimulaasje kin resultearje yn de ôfskieding fan [[Bjist]], wat hiel gewoan is mar wat guon keppels as steurend fine.
 
Soms ferbiedt de [[arts]] om seks te hawwen. Soks bart meastentiids as der slimme problemen binne by de swangerskip.
Rigel 86:
* [[Groeisteurnis]]sen: efterstân of foarrinnen fan de groei.
* [[Hege bloeddruk]] (''[[swangerskipshypertinsje]]'').
* [[Miskream]] (''[[Miskream|abortus]]''), [[yntra-uterieneuterine fruchtdea]] (IUVD).
* ''[[Pre-eklampsy]] ([[swangerskipsfergiftiging]]), evt. komplisearre mei in [[klamptysk ynsult]] ([[eklampsy]]) of HELLP.
* [[Stuitlizzing]]