Relativiteitsteory: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
oers
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
Rigel 22:
 
It earste postulaat leunt in feite ticht oan by it basisidee fan relativiteitsteory fan Galilei. It twadde postulaat wie (yn de tiid fan Einstein) in heul nij prinsipe, mei (ûndanks syn formele ienfâld) bysûnder fierrikkende gefolgen. Om dizze twa basisideeën mei elkoar te fersoenen, binne der spesjale transformaasjes, de saneamde [[Lorentztransformaasje]]s, nedich om plak en tiid fan de iene waarnimmer om te rekkenjen yn palk en tiid fan de oare. Hjirút folget dat plak en tiid mei elkoar ferbûn binne. krekt-en-gelyk binne [[elektrysk fjild|elektryske]] en [[magnetysk fjild|magnetyske fjilden]] ('''E''' en '''B''') foar ferskillende waarnimmers yn elkoar om te rekkenjen mei Lorentztransformaasjes.
{wurk}}
 
It artikel fan Einstein ferskynde yn [[1905]] ûnder de titel ''Zur Elektrodynamik bewegter Körper'' (oer de [[elektrodynamika]] fan bewegende lichems). De teory hat as [[postulaat]] dat de [[ljochtsnelheid]] yn [[fakuüm]] itselde is foar alle waarnimmers. Dit wie yn oerienstimmming mei de resultaten fan it [[Michelson-Morley-eksperimint|eksperimint]] fan [[Albert Michelson|Michelson]] en [[Edward Morley|Morley]], dêr't de wittenskip op dat stuit net goed ried mei wist. Yn dezedizze experimenteneksperiminten waswie aangetoondoantoand datsat erder geengjin absoluutabsolút stilstaandstilsteand medium, de [[ethereter (medium)|ethereter]], bestaatbestiet, dat alsas drager vanfan lichtgolvenljochtgolven zoufungeare fungerensoe.
 
De spesjale relativiteitsteory is ek folslein yn oerienstimming mei de [[Wetten fan Maxwell]] foar it [[elektromagnetisme]]. [[Magnetisme]] is hetit relativistischrelativistysk effecteffekt vanfan [[elektriciteitelektrisiteit]]. Stel dat eenin waarnemerwaarnimmer eenin stilstaandestilsteande elektrischeelektryske lading zietsjocht en dus eenin elektrischelektrysk veldfjild. EenIn andereoare waarnemerwaarnimmer inyn eenparigeienpearige beweging ten opzichteopsichte vanfan de eersteearste zietsjocht dan eenin bewegende lading, dus eenin elektrischeelektryske stroom, dus eenin magnetischmagnetysk veldfjild.
 
Ut de spesjale relativiteit volgt ek EinsteinsEinstein beroemdesyn ferneamde formule [[Massa-energierelatieenerzjyrelaasje|E = mc²]], diedy't de gelijkwaardigheidlykweardichheid vanfan [[massa (natuurkundenatuerkunde)|massa]] en [[energieenerzjy]] uitdruktútdrukt. De theorieteory drukt ookek uitút dat ruimteromte en tijdtiid verschijningenferskingen vanfan dezelfdedeselde [[ruimteromte-tijdtiid]] metmei vierfjouwer [[dimensiesdiminsjes]] zijnbinne: de tijdtiid speeltspilet de rol vanfan de [[vierdefjirde dimensiediminsje]]. [[Gelijktijdigheid]]Tagelyk is relatiefrelatyf: tweetwa verschijnselenferskynselen diedy't zichfoar voor eenin waarnemerwaarnimmer gelijktijdigtagelyk voordoenbarre, kunnenkinne zichhar voorfoar eenin andereoare waarnemerwaarnimmer op verschillendeferskillende tijdentiden voordoenfoardwaan. De theorieteory voorspeltfoarseit dat de lengtelingte verkortferkoarte, de zogenaamdesaneamde [[lengtecontractielingtekntraksje]] of LorentzcontractieLorentzkontraksje, en de tijdtiid trager looptrint, de zogenaamdesaneamde [[tijddilatatietiiddilataasje]], volgensneffens de [[LorentzfactorLorentzfaktor]], naarmateneigeraden de snelheid de lichtsnelheidljochtsnelheid nadert. Dit is onderûnder meermear inyn [[synchrotronsyngroatron]]s aangetoondoantoand en ookek metmei [[muon]]en uitút [[kosmischekosmyske stralingstrieling]]. Dit opentiepent de principiëleprinsipiële mogelijkheidmooglikheid totom te [[tijdreizentiidreizgje]]n, meermear bepaald naarnei de toekomsttakomst. ZieSjoch hiervoorhjirfoar de [[tweelingparadoxtwillingparadoks]]. De lichtsnelheidljochtsnelheid is de hoogstheechst mogelijkemooglike snelheid: deeltjesdieltsjes diedy't [[sneller as ljocht]] bewege soene, [[tachyon]]ens, soenen ferskate paradoksen feroarsaakje.
 
== Algemiene relativiteitsteory ==