Falklânoarloch: ferskil tusken ferzjes

De '''Falklânoarloch''' wie in wapenekonflikt yn [[1982]] in wapene konflikt tusken it [[Feriene Keninkryk]] en [[Argentynje]]. Ynset wienentusken april en juny 1982 wie de [[Falklâneilannen]], troch Argentynje ''Islas Malvinas'' neamd, en [[Súd-Georgje]] mei de Súdlike Sandwicheilannen. De oanfal fan Argentynje op de Falklâneilannen wie in ferassing foar Grut-Brittanje. De Britten setten in tsjinoanfal yn en de eilannen bleaunen Britsk, wat ek de winsk fan de lokale befolking wie. Mei it ferlies fan Argentynje kaam de tiid fan de junta (militêre diktatuer) ta in ein en it lân krige in demokratysk bestjoer.

De Falklâneilannen waarden yn [[1592]] ûntdekt troch de Ingelsman [[John Davis (ûntdekkingsreizger)|John Davis]]. Hy neamde de arsjipel ''Falklands'', nei de destiidskedoetiidske skatbewarder fan de marine. De Frânsman [[Louis-Antoine de Bougainville]], ôfkomstich út [[Saint-Malo]], sette derdêr foet oan wâl yn [[1763]] en neamde de eilannekloft de ''Îles Malouines''. Yn [[1765]] fêstigen de Britten derhar inyn de koloanje. De Falklâneilannen waarden yn [[1831]] opeaske troch Argentynje, mar yn [[1833]] ûnderstreken de Britten harharren soevereiniteit. De eilannen kamen ûnder Britske kontrôle teBritsk steanbewâld, mar Argentynje easke se sûnttiids geregeldwei op.

Yn [[1981]] besleat de Argentynske [[junta]] fan [[Leopoldo Galtieri]] gebrûk te meitsjen fan [[nasjonalisme|nasjonalisyske]] gefoelensfielings en de Falklâneilannen te besetten, om sa de oandacht ôf te lieden fan ynterne problemen. De Argentynske legerlieding hie der net opmei rekkene dat it Feriene Keninkryk, dat yn dy tiid swiere ekonomyske en sosjale problemen hie, fûleindichsa fûl op de besetting reagearereagearje soe. Dat blykte in misfetting omdat krektsa premier [[Margaret Thatcher]] de oanfal krektlyk om deselde redenen brûkte om it lân te werienjen en tagelyk har folgendefolgjende ferkiezingsoerwinning feilich te stellen.

De kriich sette útein op freed, [[2 april]] [[1982]] mei in ynvaazje troch it Argentynke leger en de besetting fan de eilannen. HjiropFuort dêrnei ferklearre it Feriene keninkryk de oarloch oan Argentynje. Yn juny lannen Ingelske troepen op de Falklâneilannen. De Britten wisten de eilannen frij ienfâldich werom te weroverjenferoverjen. De oarloch koste oan 649 Argentinen en 258 Britten it libben.

Troch dizze oarloch binne benammen twa oarlochsskippen bekend wurden: de Argentynske lichte [[kruser]] ''[[General Belgrano (schip)|ARA General Belgrano]]'' en de Britse [[torpedoboatjager]] ''[[HMS Sheffield]]''. De Belgrano wie oarspronklik in Amerikaans oarlochsskip dat de [[oanfal op Pearl Harbor]] trochstien hie. De ''Conqueror'', in nukleêr oandreaune Britske [[ûnderseeboat]], wie ferantwurdlik foar de oanfal mei [[torpedo (wapen)|torpedo]]'s, dy't nochek útal yn de [[Twadde Wrâldoarloch]] datearrenbrûkt waarden. By de oanfal op de Belgrano foelen in soad deaden. Gefolch fan it sinken fan de Belgrano wie dat de Argentynske fleatfloat wer de haven yngie en der net wer útkaam, wêrtroch'tdêrtroch wienen se gjin gefaar mear foarme foar de Britse fleatfliat. De Belgrano is it ienigeiennige skip dat yn oarlochtstiid troch in nukleêr oandreaune ûnderseeboat te sink brocht is. Der wie, en is noch altiten, kontroverse oer de oanfal op de Belgrano omdat dizzedy by de oanfal bûten de saneamde 'war exclusion zone' wie en har farrjochting fan de eilannen ôf wie. Der wurdt beweardsein dat de oanfal in ferjilding wie foar de folle swierdere ferliezen fan de Britse fleatfloat as't ferwachte wie, benammen troch de ûnderskatting fan de [[Argentynske loftmacht]] troch de Britten. Oaren wolle ha dat de Argentinen yn itselde gefal krektlyk reagearereagearre hawwe soenen. De ''[[HMS Sheffield]]'' waard twa dagen nei it sinken fan de Belgrano [[midskips]] troffen troch in [[Exocet]]raket, dy't Argentynje fan Frankryk kocht hie. Dy waard fan in Argentynsk fleantúch ôf op grutte ôfstân lansearre. Hoewol't eltsenien foarôf al bang wie foar in oanfal mei raketten, wie it effekt fan in raketoanfal op in oarlochsskip oant dat momint noch net dúdlik. Nei it sinken fan de Sheffield, lutsen de grutste skippen fan de Britske float (de fleandekskippen) har werom oant se bûten it berik wienen fan Argentynske fleantugen. Allinnich de fregatten dêr't de Argentynske posysjes op de eilannen fanôf besketten waarden en troepentransportskippen wienen sa noch doelwyt fan de hast deistige oanfallen troch de Argentynske loftmacht. Sa waard ek it transportskip RFA [[sir Galahad]] mei oan board ienheden fan de [[Welsh Guards]] troffen mei in soad deaden en ferwûnen as gefolch.