Wurkhûs: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
L r2.7.1) (Bot - derby: pt:Workhouse
Yn 'e Wâlden (oerlis | bydragen)
No edit summary
Rigel 1:
In '''wurkhûs''' is in tuskenfoarm fan [[earmhûs|earmhuzen]] oan de iene kant en [[tichthûs|tichthuzen]] oan de oare kant. Der wie in ferplichting om te arbeidzjen foar minsken dy't earm wienen en teffens sûnder wurk sieten. It prinsipe fan de wurkferskaffing en dêrtroch kostwinning leit yn de namme fan it [[17e ieu]]ske gestichtstype opsluten: Tucht- én Wurkhûs.
 
OpSoks barde pas op basis fan frijwillichheid fan betrokkenen barde dit pasoanbelangjende yn de 18e en 19e ieuske wurkhuzen of 'wurkynrjochtingen foar earmen.' Guon Fryske earmhuzen wienen tagelyk wurkhuzen wylst de [[spinhûs|spinhuzen]] fan [[Warkum]], [[Boalsert (stêd)|Boalsert]], [[Snits (stêd)|Snits]] en [[Harns (stêd)|Harns]] ditdat type it suverst fertsjintwurdigen, yn tsjinstelling mei it Hollânske 'spinhuis' dat in frouljusfinzenis wie. Mar it Ljouwerter tichthûs wie wol in echt wurkhûs.
 
Yn [[Frjentsjer]] wie it earmhûs teffens wurkhûs 'om allerlei handwerken in te oefenen'. <br>
Yn Harns krige it wurkhûs by de oprjochting daliks al de namme fan spinhûs, spinfabryk en katoen- en himpspinnerij, wêryndêr't ek bern en âldere minderjierrigen, dy't oars bidlen, yn te wurk steld waarden 'om tot de gewoonte van een eerlijke arbeid, opgeleid te worden.'<br>
Yn Boalsert hiet it wurkhûs 'wurk- of spinhûs'; it bestie fan 1796-1870.<br>
Yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] wie soksoarte inisjatyf al earder nomd troch de oprjochting fan it stedswurkhûs oan de [[Hoek (Ljouwert)|Hoek]], dêr't ek it spinnen de foarnaamste arbeid wie oant der yn [[1715]] ek in sideweverij yn ûnderbrocht waard. Alles foar wurkferskaffing, yn leanarbeid en ta bestriding fan bidlerij.<br>
Sels yn doarpen as It Hearrenfean en [[Balk]] wienen foar 1700 al spinhuzen of wurkhuzen. Yn [[1834]] waard it Ljouwerter Wurkhûs ferboud en útwreide foar teminsten 200 persoanen dy't dêr spinne, weve en oare arbeid dienedwaan koene.<br>
Yn Snits waard it dêr yn [[1746]] oan it Suurend oprjochte Stêdsspinhûs ek troch spinbazen eksploitearre. Earst waard der seildoeksjern spûn; yn [[1749]] fregewaard menoan bûnt- en boezelreders frege om de wollen jernsoarten yn it spinhûs spinne te litten.<br>
Yn Warkum is yn [[1757]] de gasthûstsjerke ta spinhûs en stedspakhûs ferboud.