Fokko Ukena: ferskil tusken ferzjes

'''Fokko Ukena''', yn âlde skriften oantsjutten as '''Focko Ukena''', ([[Neermoer]] [[1370]]? - [[Dykhuzen]] [[1435]]), yn âlde skriften skreaun as '''Focko Ukena''', wie in ynfloedrike [[haadling]] yn it tiidrek fan de [[Fryske frijheid]]. Hy spile in wichtige rol yn de striid tusken de [[Skieringers]] en [[Fetkeapers]] yn de provinsjes [[Grinslân]] en [[Fryslân]]. Dêrneist wie hy ien fan de liedende figuerenfoaroanman yn it ferset tsjin itde festigjenkonsolidaasje fan lânhearlikit lânshearlik gesach troch de geslachtenfamyljes [[Tom Brok]] en [[Sirksena]] yn [[East-Fryslân]].

Fokko Ukena stammekaam út in earm mar âld haadlingelaach út Neermoer of Edermoer yn Eastfryslân. De namme fan syn heit wie Uko en dêrom waard er Ukena neamd. Syn mem wie Amke fan Lengen fan it laach [[Ripperda]]. Troch syn houlik mei Theda fan Reide koe derer syn besit útwreidzje. Ut dat houlik waarden twa jongensjonges berne, Uko Fokkena en Udo Fokkena, en twa dochters, Amke en Bawe. Syn twadde houwlikhoulik wie mei Hidde fan Dykhuzen, dy't him de stins [[Dykhuzen]] by Appingadam, Weiwerd, Wirdum en Oterdum oanbrocht. Ut dat twadde houlik krige hy ien bern, in famke Ulske.

Fjirtich jierrenjier hat Fokko Ukena oanfierderfoaroanman west fan de Fryske fryheidstridersfrijheidstriders tusken Fly en Weser. Sa no en dan hiedhie er de seerôvers fan de Fryske kusten, de saneamde ‘[[likedielers]]’ (''victaliebroeders''de eardere [[Fiktaaljebruorren]]), as bûnsmaten en focht er foar de Fryske ienheid tsjen allen en elkenien, soms mei de tom Broke en de Fetkeapers, en dan wer mei de Skieringers, meastentiids tsjin Hamburch, Aldenboarch, Bremen, en sa no en dan tsjin de stêd [[Grins]].

Yn âlde kroniken wurdt Fokko Ukena beskreaun as in grutte ferskining (hy stekkestuts mei de holle boppe it folk út), in berneromroft oanfierder en lieder.

Yn it noarden fan it tsjintwurdige Nederlân, rûchwei de hjoeddeiske provinsjes GrinsGrinslân en Fryslân, bestie yn de [[13e ieu]] feitlik gjin lânhearlik gesach. Dat gou ek foar it oanswettende East-Fryslân. Dat ûntbrekken fan in heger, sintraal gesach wurdt oantsjutten as it tiidrek fan de [[Fryske Frijheid]]. InYn de rin fan de [[15e ieu]] waard dizzedy frijheid fanútfan ferskillende mearderefrjemde kantenmachten bedrige.

Yn it doetiidske East-Fryslân fan destiids besocht it geslacht [[tom Broke]] in lânseigen dynasty te festigjen en yn wat tsjintwurdich de Nederlânske provinsje Fryslân is besochten de greven fan [[Hollân]] harren ynfloed út te wreidzjen. Ek de stêd [[Grins (stêd)|Grins]] woe harsyn macht hieltyd fierder útwreidzjenútwreidzje. DêrDêrneist trochhinnewie spileder deek noch yn ynterne striid tusken de [[Skieringers en Fetkeapers]].

Ukena wie ynearsteyn 't foarste ynstânsjeplak legeroanfierder fan [[Keno_tom_Broke|Keno tom Broke]]. Yn dizzedy rol oermastere hy yn 1415 de stêd [[Grins]] op de Skieringers en werstelde de macht fan de Fetkeapers. By [[slach by Noardhorn|Noardhorn]] fersloech hy yn [[1417]] [[Sicka Sjaerda]] en besette yn [[1418]] [[Dokkum]]. Nei it weroverjenwerom feroverjen fan Dokkum troch de [[Skieringers]] lannesette hy by [[Hylpen]] oan lân en oerwûn dêrwûn de Skieringers ([[Slach oan de Palesleat|oan]] tsjin de Palesleat]])Skieringers. Hy naam [[Starum]] yn en belegere [[Sleat]], mar waard troch de troepen fan [[Jan fan Beieren]], de greve fan Hollân, ta wiken twongen yn 1420. Ukena ûndertekene op [[1 febrewaris]] [[1422]] as earste de [[Frede fan Grins fan 1422|Frede fan Grins]] tsjin alle frjemde lânhearen. Hy striid dêrnei mei de [[Hânze|Hanzeaten]] tsjin de [[Likedelers]] en ferdriuwt dy út [[Iezumasyl]] en Dokkum. Letter kearde hy him tsjin tom Broke en is benammen aktyf yn it hjoeddeiske East-Fryslân. Dêr hat er yn [[1427]] te krijen mei in oantal machtige tsjinstanners û.o.lykas de biskop fan Munster, de greve fan Aldenboarch, de stêd Grins en in grut tal eallju. Lykwols behellethellet hy in rigestikmannich oerwinnings efter elkoar mei as grutste wapenfeit de oerwinning yn de [[slach op de Wylde Ikers]] by VenhusenFeanhuzen. Hy komt ta oerienstimming mei de biskop fan Munster en lûkt triomfearjend de stêd Grins binnen. Datselde jier makket Fokko Ukena in tweintichferbûn jierrenfan doarrendtweintich ferbûnjier mei de Friezen fan de [[Ommelannen]] en noch oare Friezen. Hy steltstelde wetten op dêr't ek de stêd Grins by ynbegrepen wurdtwaard.

De rol fan [[Ocko II tom Brok|Okko tom Broke]], de soan en opfolger fan Keno as Fryske hearsker, is dan útspile mar al gau foarmetkomt himder in neinij ferbûn fan eallju'e grûn mei ferskillende haadlingen ûnder oanfieringlieding fan it hûs [[Sirksena]] fan Greetsyl. UkenaYn moatdy úteinlikstriid ynmoat dizzeUkena nijlang striidom itlet ûnderspitbelies dollejaan en lûkt him werom opnei de boarch [[Dykhuzen]] by [[Appingedam]]. Dêr stjert hy yn [[1435]].

Nei de oerwinning op de Grinzers yn [[1428]] regele Ukena de Fryske rjochtspraak. Yn stee fan de ‘gemenelands warven’, dy't sûnt 1361 yn de stêd Grins hâlden waarden, krige eltseelts [[goa]] lykas alear de eigen rjochtspraak werom. DizzeDy wetten befetsje oanwizings foar de beneaming fan rjochters troch de hegerein "wisheit elkes landes" yn oerlis mei de geastlikheid en mienskip "de wisheit fan de mente". De Fryske lannen ferbûn harrenferbûnen elkoar byom noed te stean omfoar de Fryske frijheid te hanthavenjen - "dar se met Godts genade to komen siin". Ek by ‘water-noet’ soenesoenen sy elkoar helpe. It ûnderling ferkear foar Friezen fan alle gouwen wie frij al bleaunen de tollen bestean. De willekeuren fan Ukena binne opsteltskreaun yn in oergongstaal. In protte is noch skreaun yn it [[Aldfrysk]], mar der leitis alwol in SaksyskSaksyske fernisynfloed oerhinne.yn te fernimmen.