Wikipedy

Peloponnezyske Oarloch: ferskil tusken ferzjes

Skiednis ynteraktyf trochsjen
←Toan eardere ferskillenNeikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
L r2.7.1) (Bot - derby: nl:Peloponnesische Oorlog
No edit summary
Rigel 1:
[[Ofbyld:Pelop krieg1.png|miniatuur|270px|right|thumb|Kaartsje mei ferrin fan de kriich]]
De '''Peloponnesyske Oarloch''' ([[431 f. Kr.|431]] - [[404 f. Kr.]]) wie de striid tusken de âlde stêdsteaten [[Atene]] en [[Sparta (Grikelân)|Sparta]], de twa grutmachten fan it Grikelân út dy tiid en harren bûnsmaten. ▼
{{wurk}}▼
▲De '''Peloponnesyske Oarloch''' ([[431 f. Kr.|431]] - [[404 f. Kr.]]) wie de striid tusken de âlde stêdsteaten [[Atene]] en [[Sparta (Grikelân)|Sparta]] en harren bûnsmaten.
 
It wie in lange en ôfmjittende oarloch (mei út en troch ûnderbrekings) tusken de aristokratyske oligargyske lânmacht Sparta en de demokratyske skipfeartsnaasje Atene. Omdat gjin ien Gryksk stêdsteat yn de kriich neutraal en ôfsidich bliuwe koe, wurdt it konflikt ek wol de lytse ''"(Grykske) wrâldkriich"'' neamd. Nei ôfrin fan de oarloch kamen beide partijen sa bot ferswakke út de striid, dat gjin fan beiden dêrnei syn eardere grutheid weromwinne koe.
de twee grootmachten van het Griekenland van die tijd.
 
== Djipperlizzende oarsaken ==
Het was een lange en afmattende oorlog (met onderbrekingen af en toe) tussen beide [[Griekenland|Griekse]] grootmachten, de aristocratische oligarchische landmacht Sparta en de democratische zeemogendheid Athene, elk met haar bondgenoten. Omdat geen enkele Griekse stadstaat in deze oorlog neutraal en afzijdig kon blijven, kan men dit conflict gerust een kleine ''"(Griekse) wereldoorlog"'' noemen. Na afloop van de oorlog kwamen beide partijen zo verzwakt uit de strijd, dat zij geen van beide ooit nog hun vroegere grootheid konden terugwinnen.
* De nei-iver en frustraasje fan Sparta en harren bûnsmaten om waaksende ymperialisme fan Atene. Nei de [[Perzyske Krigen]], dêr't Sparta de grutste militêre rol te lân spile hie, gie Atene hieltyd mear in [[ymperialisme|ymperialistyske]] polityk fiere en slagge it deryn om de [[Delyske Bûn]] ta in Ateensk Ryk út te bouwen. Dêrby stribben beide grutmachten nei it militêre en ekonomyske oerwicht yn de Grykske wrâld.
* De politike, militêre en etnyske tsjinstellingen tusken de ynterne steatsregelingen fan it Ionyske Atene (''demokratysk'', ''progressyf'' en ''see''macht) en fan het Doryske Sparta (''aristokratysk'', ''konservatyf'' en in ''lân''macht), dy't elts by de eigen bûnsmaten en oanhingers dat propageare.
 
▲{{wurk}}
== Dieperliggende oorzaken ==
== Oannlieding ==
* De na-ijver en frustratie van Sparta en zijn bondgenoten om het groeiende imperialisme van Athene. Na de [[Perzische Oorlogen]], waarin Sparta nochtans de grootste militaire rol te land had gespeeld, ging Athene steeds meer een [[imperialisme|imperialistische]] politiek voeren en slaagde erin om de [[Delische Bond]] tot een Atheens Rijk uit te bouwen. Daarbij streefden beide grootmachten naar het militaire en economische overwicht in de Griekse wereld.
* De politieke, militaire en etnische tegenstellingen tussen de interne staatsregelingen van het Ionische Athene (''democratisch'', ''progressief'' en ''zee''macht) en van het Dorische Sparta (''aristocratisch'', ''conservatief'' en een ''land''macht), die ieder bij zijn respectievelijke bondgenoten en aanhangers propageerde.
 
== Aanleiding ==
* De '''Kerkyra-kwestie''': toen Kerkyra (nu [[Korfoe (eiland)|Corfu]]), een [[Griekse kolonisatie|kolonie]] van [[Korinthe (stad)|Korinthe]], in [[433 v.Chr.]] in conflict kwam met de moederstad, vroeg en kreeg het de hulp van Athene. Korinthe werd op zijn beurt bijgestaan door de [[Peloponnesische Bond]] onder de leiding van Sparta, dat Athene de oorlog verklaarde.
* De '''Potidaea-kwestie''': [[Potidaea]] was een Korinthische kolonie, maar behoorde oorspronkelijk tot de [[Delische Bond]]. Tijdens de Kerkyra-kwestie zei Potidaea eenzijdig het bondgenootschap op, hetgeen de Atheners niet pikten. Als reactie belegerden zij de stad, die in [[430 v.Chr.]] werd "heroverd", tot ergernis van Korinthe en Sparta.
Line 26 ⟶ 24:
Een groot verlies voor Athene was de dood van hun charismatische leider [[Pericles]], die in 429 v.Chr. stierf aan de pest; deze moordende epidemie was uitgebroken onder de opeengehoopte bevolking die tegen Sparta bescherming zocht binnen de ''[[Lange Muren]]'' tussen Athene en [[Pireus]]. Pericles werd opgevolgd door [[Cleon (Atheens politicus)|Cleon]], een voorstander van de harde lijn.
 
=== VredeFrede vanfan Nicias (421 totoant [[413 vf.Chr Kr.]]) ===
In 421 v.Chr. wist de Atheense leider [[Nicias (politicus)|Nicias]] een wapenstilstand te bewerkstelligen, die echter voor een groot stuk dode letter bleef. Lokaal bleef het tot schermutselingen en wreedheden leiden.
 
De Atheense tocht naar Sicilië ([[415 v.Chr.|415]]-413 v.Chr.), met als doel het westelijke bekken van de [[Middellandse Zee]] te beheersen, bracht opnieuw een grote ramp over Athene. De wispelturige staatsman [[Alcibiades]] wilde op [[Sicilië]] enkele Griekse steden helpen tegen [[Syracuse (Italië)|Syracuse]], hopend daardoor zelf grote roem te verwerven. Maar de tocht mislukte, Alcibiades liep over naar Sparta - werd later wéér Atheens vlootvoogd en wéér afgezet - en de Atheense vloot werd vernietigd.
 
=== Dekeleïske OarlogOarloch (413 oant [[404 f. Kr.]]) ===
ErDer volgdenfolge moeilijkeslimme jarenjierren voorfoar AtheneAtene, dat zichhar nooitnea meermear volledigfolslein heeftwerstelle kunnenhawwe herstellenkin. InYn [[413 vf.Chr Kr.]] bezettebesette eenin SpartaansSpartaansk leger de AttischeAttyske grensgemeentegrinsgemeente [[Dekeleia]]. ToenDoe Sparta bovendienboppedat dacht aan de noodzakelijke uitbreiding van zijn vloot en daarvoor financiële hulp aanvaardde vanfan de PerzischePerzyzke koningkening (de aartsvijandaartsfijân nota bene; dat zegt overigens wel wat over de houding van Sparta tegenover Athene), begon het er slecht uit te zien voor Athene. Een mislukte poging tot staatsgreep (vanuit de oligarchische oppositie) in [[411 vf.Chr Kr.]] verzwakte de democratie. TotLang slotom werdlet inwaard yn [[405 vf.Chr Kr.]] de nieuwenije AtheenseAteenske vlootfleat doortroch de SpartaanseSpartaanske admiraal [[Lysander (admiraal)|Lysandros]] bijby de [[Hellespont]] verslagenferslein. AtheneAtene moest zich overgeven, de [[DelischeDelyske BondBûn|ZeebondSeebûn]] werdwaard ontbondenûntbûn, de vestingwerkenfestingwurken en de Lange MurenMuorren moestenmoasten afgebrokenôfbrutsen wordenwurde. AtheneAtene waswie gekortwiektkoartfykt; Sparta hadhie de [[hegemoniehegemony]] overgenomenoernommen.
 
== Thucydides ==
HetIt gehelefolsleine verloopferrin vanfan de oorlogoarloch en de achtergrondeneftergrûnen wordtbinne goed beschreven doortroch [[Thucydides (historicus)|Thucydides]] goed beskreaun, inyn "De PeloponnesischePeloponnesyske OorlogOarloch". Hij wasHy eenwie Atheensin Ateensk generaal diedy't nanei eende nederlaagnederlaach wasôfsetten waard. afgezet.
 
== Zie ook ==
* [[Cleophon]]
 
{{Navigatie Athene}}
{{commonscat|Peloponnesian War}}
 
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Peloponnezyske_Oarloch"