Peloponnezyske Oarloch: ferskil tusken ferzjes

De '''Peloponnesyske Oarloch''' ([[431 f. Kr.|431]] - [[404 f. Kr.]]) wie de striid tusken de âlde stêdsteaten [[Atene]] en [[Sparta (Grikelân)|Sparta]], de twa grutmachten fan it Grikelân út dyfan tiiddestiids en harren bûnsmaten.

It wie in lange en ôfmjittende oarloch (mei út en troch ûnderbrekingsûnderbrekkings) tusken de aristokratyske oligargyske lânmacht Sparta en de demokratyske skipfeartsnaasje Atene. Omdat gjin ien Gryksk stêdsteat yn de kriich neutraal en ôfsidich bliuwe koe, wurdt it konflikt ek wol de lytse ''"(Grykske) wrâldkriich"'' neamd. Nei ôfrin fan de oarloch kamen beide partijen sa bot ferswakke út de striid, dat gjingjinien fan beiden dêrnei syn eardere grutheid weromwinne koe.

* De nei-iver en frustraasje fan Sparta en harren bûnsmaten om it waaksende ymperialisme fan Atene. Nei de [[Perzyske Krigen]], dêr't Sparta de grutste militêre rol te lân yn spile hie, gie Atene hieltyd mear in [[ymperialisme|ymperialistyske]] polityk fiere en slagge it deryn om de [[Delyske Bûn]] ta in Ateensk Ryk út te bouwen. Dêrby stribben beide grutmachten nei it militêre en ekonomyske oerwicht yn de Grykske wrâld.

* De '''Potidaea-kwestje''': [[Potidaea]] wie in Korintyske koloanje, mar hearde oarspronklik by de [[Delyske Bûn]]. By de Kerkyra-kwestje sei Potidaea iensidich it bûnsgenoatskip op, wat troch de Ateners net akkeptearreakseptearre waard. As reaksje belegere sy de stêd, dy't yn [[430 v.Chr.]] "herovere" waard, ta ergernis fan Korinte en Sparta.

Dêrnei folge it Peloponnesyske kongres yn KorintheKorinte, wêrnei de kriich tusken Sparta en Atene ferkleare waard.

Sûnt 431 f. Kr. hâlde it Spartaanske leger (ûnder befel fan kening Argidamos) tsien jier lang ferwoastende tochten troch Attika. [[PericlesPerikles]] lietlit AtticaAttika overoer aanoan de verwoestingferwoasting en trokloek de burgerbevolkingboargerbefolking terugwerom binnen de ''[[Lange MurenMuorren]]''. IntussenUnderwillens plunderdeplondere de AtheenseAteenske vlootfloat de kusten vanfan de [[Peloponnesos]] en bemoeilijktemakket daardoordêrtroch de Spartaansebefoarrieding bevoorrading.fan ZelfSparta ondervondgâns hetdreger. geen bevoorradingsproblemen door de [[Pireus]]-haven.

EenIn grootgrutte verliestebeksetter voorfoar AtheneAtene waswie de dooddea fan vanhar hunsjarismatyske charismatische leiderlieder [[Pericles]], diedy't inyn 429 vf.Chr Kr. stierfstjerret aanoan de de pest; dezedy moordendemoardzjende epidemiegoarre was uitgebrokenwie onderútbrutsen ûnder de opeengehoopteopienheapjende bevolkingbefolking diedat tegenbeskerming Spartasocht beschermingtsjin zochtSparta binnen de ''[[Lange MurenMuorren]]'' tussentusken Athene en [[Pireus]]. PericlesPerikles werdwaard opgevolgdopfolge doortroch [[CleonKleon (AtheensAteensk politicuspolitikus)|CleonKleon]], eenin voorstanderfoarstanner vanfan de hardehurde lijnline.

InYn 421 vf.Chr Kr. wistkoe de AtheenseAteense leiderlieder [[NiciasNisias (politicuspolitikus)|NiciasNisias]] eenin wapenstilstandwapenstilstân te bewerkstelligenbewurkje, diedy't echterfoar voorin eengrut grootpart stuklykwols dodein deade letter bleefbleau. Lokaal bleefgiene het totde schermutselingenskermutselingen en wreedheden leidentroch.

De AtheenseAteenske tochtekspedysje naarnei Sicilië[[Sisylje]] ([[415 vf.Chr Kr.|415]]-413 vf.Chr Kr.), metmei alsas doel hetit westelijkewestlike bekken vanfan de [[MiddellandseMiddellânske ZeeSee]] te beheersenbehearsjen, brachtbrocht opnieuwin eennije grotegrutte ramp overoer AtheneAtene. De wispelturigewispeltuerige staatsmansteatsman [[AlcibiadesAlkibiades]] wildewoe op [[Sicilië]] enkeleSisylje Griekseinkele stedenGrykske helpen tegen [[SyracuseSyrakuse (ItaliëItaalje)|SyracuseSyrakuse]], hopenden hoopjende daardoordêrtroch zelfsels grotegrutte roemrûm te verwervenferwerven. MaarMar de tochtekspedysje misluktemislearre, AlcibiadesAlkibiades lieprûn overoer naarnei Sparta - werdwaard laterletter wéérop Atheens'e vlootvoogdnij floatfâd fan Atene en wéérwer afgezetôfset - en de AtheenseAteenske vlootfleat werdwaard vernietigdferneatige.

Der folge slimme jierren foar Atene, dat har dêrnei nea mear folslein werstelle hawwe kin. Yn [[413 f. Kr.]] besette in Spartaansk leger de Attyske grinsgemeente [[Dekeleia]]. Doe Sparta boppedatek dachtnoch aanharren defleat noodzakelijkeútwreide uitbreidingen vandêrfoar zijnfinansjele vlootstipe krige en daarvoor financiële hulpoanfierde aanvaardde fan de Perzyzke kening (de aartsfijân nota bene; en dat zegt overigens welseit wat overoer de houdinghâlding vanfan Sparta tegenovertsjinoer AtheneAtene), begonbegûn hetit erder slechtmin uitút te ziensjen voorfoar AtheneAtene. Een mislukte poging tot staatsgreep (vanuitFanút de oligarchischeoligargyske oppositie)opposysje inwaard yn [[411 f. Kr.]] verzwaktein besiking dien om de macht oer te nimmen. De steatsgreep mislearre mar ferswakke de democratiedemokrasy. Lang om let waard yn [[405 f. Kr.]] de nije Ateenske fleat troch de Spartaanske admiraal [[Lysander (admiraal)|Lysandros]] by de [[Hellespont]] ferslein. Atene moest zich overgeven, de [[Delyske Bûn|Seebûn]] waard ûntbûn, de festingwurken en de Lange Muorren moasten ôfbrutsen wurde. Atene wie koartfykt; Sparta hie de [[hegemony]] oernommen.

== ThucydidesTukydides ==